آشکارسازی تغییرات پوشش سطح زمین ناحیه شمال غرب ایران به عنوان نمایه ای از بیابان زایی

جغرافیای طبیعی

مقاله 8، دوره 12، شماره 43، خرداد 1398، صفحه 123-140   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

قاسم کیخسروی^{* 1}؛ زینب محمدی²

¹استادیار اقلیم شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

²دکتری اقلیم شناسی سینوپتیک، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

بیابان زایی مشتمل بر فرایندهایی است که در نتیجه عوامل طبیعی و عملکرد نادرست انسان ایجاد می گردد. در این پژوهش جهت بررسی روند بیابان زایی شمال غرب ایران، ابتدا تصاویر ماهواره ای سنجنده مادیس مرتبط با محصول پوشش زمین(MCD12Q1)، در فواصل زمانی 2001 تا 2013 دریافت گردید. برای تبدیل به فرمت نقشه های پوشش زمین از استاندارد IGBP  و الگوریتم های Decision tree و Change Detection استفاده گردید در مرحله بعد نیز سطح تراز ارتفاعی دریاچه ارومیه از سنجنده های TOPEX،Jason-1 ، OSTM و JASON-3 دریافت شد. بر اساس استاندارد IGBP، در طی این 13 سال در منطقه حدود 14 طبقه پوششی زمین تشخیص داده شد. بیشترین مساحت منطقه را پوشش های گیاهی پراکنده، مراتع، زمین های زراعی و نواحی آبی تشکیل می دهند. با این وجود که پوشش منابع آبی 64 درصد وسعت خود را از دست داده است. اما وسعت پوشش های گیاهان پراکنده 57 درصد، مراتع 4 درصد و پوشش زمین های زراعی حدود 9 درصد نسبت به سال 2001 افزایش یافته است. نتایج  تغییرات پوشش سطح زمین بر اساس الگوریتم Change Detection بیانگر آن است که 8 طبقه پوششی در طی 13 سال درچار تغییر در نوع پوشش گردیده اند. که این طبقات شامل(طبقه بوته زارها، طبقه زمین های زراعی،طبقه پوشش های گیاهی پراکنده،طبقه جنگل های برگ ریز پهن برگ ، طبقه جنگل های مخلوط، طبقه پوششی مراتع،طبقه پوششی ساوانا و طبقه پوششی آب) می باشند، که بخشی از مساحت این طبقات تبدیل به پوشش های از قبیل زمین های زراعی، مراتع، پوشش های گیاهی پراکنده و .... شده اند. بنابراین  با توجه به تغییرات پوششی شمال غرب ایران می توان اینگونه نتیجه گرفت که فقط 9 درصد مساحت منطقه( عمدتاً در اطراف دریاچه ارومیه) دچار دگرگونی در نوع پوشش گردیده است.

کلیدواژه‌ها

بیابان زایی؛ شمال غرب ایران؛ پوشش زمین؛ سنجنده مادیس؛ الگوریتم

مراجع

منابع

1. حسین زاده،محمد مهدی. نصرتی،کاظم.محمدی،فیروزه. 1393.بررسی عوامل موثر بر بیابان زایی، پهنه بندی مناطق آسیب پذیر و پیشنهاد راهکارهای موثر برای کاهش پدیده بیابان زائی در منطقه خمین، آمایش سرزمین،دوره 6، شماره اول،صص152-129.
2. زهتابیان،غلام رضا. طباطبائی،مریم.1378. بررسی روند بیابان زایی با استفاده از پردازش تصاویر ماهواره ای و سیستم اطلاعات جغرافیائی، مجله بیابان، جلد 4، شماره2،صص57-67.
3. روستا،زهرا. منوری،مسعود. درویشی،مهدی. فلاحتی،فاطمه. 1391. کاربرد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در استخراج نقشه های کاربری اراضی شیراز، آمایش سرزمین،شماره6،صص164-149.
4. شاکری،فاضل. قالیباف،محمد. اختصاصی،محمد رضا. سپهر،عادل. 1391.بررسی تغییر کاربری اراضی در بیابان زایی محدوده شهر لار با استتفاده از RS و GIS، مجموعه مقالات سومین همایش ملی مقابله با بیابان زایی و توسعه پایدار تالاب های کویری ایران،اراک،صص64-58.
5. کیخسروی،قاسم. میرزائی،سهام.1395. کاربرد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیائی در مطالعات هوا و اقلیم شناسی، انتشارات پیام مولف.
6. مشکوه،محمد علی. 1377.روشی موقت برای ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی، سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد(فائو)، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع.
7. هادیان،فاطمه. بشرا،حسین. جعفری،رضا. ادنانی،مهدی. 1392.بررسی تغییرات کاربری و پوشش اراضی قم در یک دوره 33 ساله با استفاده از روش حداکثر احتمال فازی، فصلنامه تحقیقات حمایت از حفاظت جنگل ها و مراتع ایران،11،صص59-46.