واکاوی نسخه خطی تفسیر جلالی اثر جلال الدین رئیس العلماء شیرازی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 6، دوره 10، شماره 38، شهریور 1398، صفحه 107-120   

نویسندگان

زهره معارف¹؛ علی راد²

¹دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث قم، مدرس دانشکده مطالعات تطبیقی قرآن کریم شیراز

²دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

ضرورت شناخت میراث تفسیری شیعه، بر کسی پوشیده نیست. یکی از راه‌های تبیین آموزه‌های حیاتبخش قرآنی، واکاوی تفاسیر است. با شناسایی بیش از 100 مفسر از مدرسه تفسیری فارس، در 15 قرن، با جلال الدین رئیس العلماء شیرازی(1294-1371ق) و «تفسیر جلالی» آشنا شدیم. تنها نسخه این مجموعه تفسیری، متعلق به کتابخانه خانقاه احمدی شیراز است. این تفسیر، ترتیبی، و شامل 15 جزء از قرآن کریم است. در این نوشتار با واکاوی نسخه خطی 19 جلدی جلالی، به روش توصیفی- تحلیلی، شاخص­های این تفسیر برای نخستین بار کشف و استخراج گردید. شایان ذکر است که خواننده تفسیر، در ابتدا مفسر را سلطنت­طلب می‌پندارد، اما در واقع این مجموعه تفسیری در حال تقیه سیاسی مفسر، در عهد پهلوی(پدر و پسر) نوشته شده است. رهیافت پژوهش آن است که مفسر، روش قرآن به قرآن را با استناد به روایات، مورد توجه قرار داده، و از نظر گرایش، تفسیر خود را در ظاهر، با قالب سبک اجتماعی و اخلاقی و با جهت­گیری معنوی و تربیتی، و در واقع با جهت­گیری جهادی سیاسی، بنا نهاده است.

کلیدواژه‌ها

تفسیر جلالی؛ جلال الدین رئیس العلماء شیرازی؛ نسخه خطی

مراجع

کتابنامه

قرآن کریم.

کتب فارسی

بنیاد دائرة المعارف اسلامی(زیر نظر مصطفی میرسلیم). 1375ش، دانشنامه جهان اسلام، ج1، تهران: بنیاد دائرة المعارف اسلامی.

رکن زاده آدمیّت، محمد حسین. 1388ش، دانشمندان و سخن سرایان فارس، تهران: کتابفروشی‌های اسلامیه و خیام.

شیرازی(رییس العلماء)، جلال الدین. 1351ش، فاطمه(س)،شیراز: انتشارات مصطفوی.

شیرازی(رییس العلماء)، جلال الدین. تفسیر جلالی(مجموعه 19 جلدی)،نسخه خطی، ش 108- 121،130، 136- 145، 147- 150، شیراز: کتابخانه خانقاه احمدی.

مشار، خانبابا. 1344ش، فهرست کتاب‌های چاپی عربی، تهران: بی نا.

وفادار مرادی، محمد. 1391ش، فهرست کتب خطی کتابخانه خانقاه احمدی شیراز، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی؛ کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران.

کتب عربی

ابن الحسن بن الشبیر، محمد طاهر. 1326ق، معارج الأنوار فی منازل الأبرار والأشرار، نسخه سنگی(ش 015352- 1031)، رقعی، طهران(مدرسه علمیه ولیعصر(ع) شیراز، وقف توسط جلال الدین رئیس العلماء).

امینی، محمدهادی. 1384ق/ 1964ق، معجم رجال الفکر والادب فی النجف(خلال الف عام).

آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن. 1403ق، الذّریعة إلى تصانیف الشّیعة، لا مک: دار الأضواء.

آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن. 1404ق، طبقات اعلام الشیعة، القسم الثالث من الجزء الاول وهو نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد: دار المرتضی للنشر.

جعفر تمیمی، محمدعلی. 1389ش/ 1431ق، مشهد الامام اومدینة النجف، ج 1-4، قم: المکتبة الحیدریة.

شیرازی(رییس العلماء)، جلال الدین. 1377ش، اشعار درةفاطمیة علیهاالسلام، شیراز: چاپخانه مصطفوی.