معیارهای ضروری غذای حلال با نگاه به واژه خبیث

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 13، دوره 10، شماره 38، شهریور 1398، صفحه 277-300   

نویسنده

مرتضی رحیمی

دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز

چکیده

در پژوهش حاضر که با روش توصیفی و تحلیلی انجام گردیده اشاره شده که از نگاه قرآن و روایات، سلامت جسم و روان و ایمان انسان‌ها اهمیت بسزا دارند. از همین رو برای خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها معیارهایی را تعیین نموده و بر امنیت غذایی تأکید کرده و ناپاک نبودن(خبیث نبودن) خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها را ضروری دانسته‌اند. از سویی بر اساس تصریح اهل لغت و مفسران واژه خبیث گاهی معنای حرام و قبیح را می‌دهد، از همین رو می‌توان آن را به سه نوع قبیح شرعی، عقلی و عرفی تقسیم نمود و مواردی، همچون زیان شدید نداشتن خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، از راه نامشروع به دست نیامدن آن‌ها و مانند آن را به عنوان ضوابط ضروری برای خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های حلال نتیجه گرفت. واژه «خبیث» گاهی معنی نامرغوب بودن را می‌دهد، از همین رو توصیه اصحاب کهف به مأمور خرید غذا درباره تهیه بهترین و باکیفیت‌ترین غذا نشان می‌دهد که خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، باید بهترین کیفیت را دارا باشند، لذا رعایت نکات بهداشتی و استانداردهای لازم در همه مراحل تهیه غذا و نوشیدنی‌ها ضروری است. همچنین با توجه به شرایط گوناگون افراد و سنین مختلف، ممکن است غذا و آشامیدنی برای برخی افراد مفید باشد، اما برای دیگران مفید نباشد. غذا و نوشیدنی ایده آل باید همه معیارهای لازم برای خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های حلال را دارا باشد، از همین رو مثلاً پاکیزه بودن خوردنی و آشامیدنی به تنهایی کفایت نمی‌کند، بلکه علاوه بر آن باید دیگر معیارها نیز موجود باشند.

کلیدواژه‌ها

خوردنی؛ آشامیدنی؛ حرام؛ پسند طبع؛ مفید؛ مضر

مراجع

کتابنامه

قرآن کریم.

کتب عربی

امام رضا، علی بن موسی. 1406ق، فقه الرضا، منسوب به امام رضا(ع)، مشهد: مؤسسه آل البیت(ع).

امام رضا، علی بن موسی. 1402ق، طب الرضا، قم: دار الخیام.

آشتیانی، محمد حسن. 1418ق، رسالة فی القواعد الفقهیة مع تعلیقات المدرس الطهرانی، تهران: مؤسسه اطلاعات.

آل سعدی، عبد الرحمن. 1408ق، تیسیر الکریم الرحمن، بیروت: مکتبة الفقهیة العربیة.

ابن ادریس، محمد بن احمد. 1410ق، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق، لسان العرب، بیروت: دار الفکر والطباعة والنشر والتوزیع.

ابن هائم، شهاب الدین احمد. 1422ق، التبیان فی تفسیر غریب القرآن، بیروت: دار الغرب الاسلامی.

احمد بن حنبل شیبانی، ابو عبدالله. بی‌تا، مسند احمد بن حنبل، قاهرة: مؤسسة قرطبة.

اردبیلی، احمد. 1403ق، مجمع الفایدة والبرهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

اردبیلی، احمد. بی‌تا، زبدة البیان فی احکام القرآن، تهران: المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة.

اسماعیل صینی، محمود. بی‌تا، المکنز العربی المعاصر، بیروت: مکتبة ناشرون.

اندلسی، ابوحیان محمد.1420ق، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.

انصاری، مرتضی. 1410ق، المکاسب المحرمة، شرح محمد کلانتر، قم: مؤسسه مطبوعاتی دار الکتب.

ایروانی، باقر. 1427ق، دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی، قم: بی‌نا.

برقی، ابو جعفر احمد. 1371ق، المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیة.

بیهقی، احمد بن حسن. 1414ق، السنن الکبری، مکه: مکتبة دار الباز.

ثقیفی، ابراهیم بن محمد. 1395ق، الغارات، تهران: انجمن آثار ملی.

جزیری، عبد الرحمن و غروی، محمد و یاسر، مازح. 1419ق، الفقه علی المذاهب الأربعة ومذهب أهل البیت، بیروت: دار الثقلین.

حر عاملی، محمد بن الحسن. 1409ق، وسائل الشیعة، بیروت: مؤسسة آل البیت(ع).

حمیری، نشوان بن سعید. بی‌تا، نشوان العلوم و دواء کلام العرب، دمشق: دار الفکر.

خویی، ابوالقاسم. 1418ق، فقه الشیعة؛ کتاب الطهارة، قم: مؤسسه آفاق.

خویی، ابوالقاسم. 1418ق، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، قم: بی‌نا.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. ۱۴۱۲ق، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: بی نا.

راوندی، قطب الدین سعید. 1405ق، فقه القرآن، چاپ دوم، قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی.

روحانی قمی، محمد صادق حسینی. 1412ق، فقه الصادق علیه السلام، قم: مدرسة الامام الصادق(ع).

زمخشری، محمود. 1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.

سبزواری، سید عبد الأعلی. 1413ق، مهذّب الأحکام، قم: مؤسسة المنار- دفتر حضرت آیت الله سبزواری.

شرتونی، سعید. 1403ق، اقرب الموارد فی فصح العربیة والشوارد، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی.

شریف مرتضی، علی بن حسین. 1417ق، المسائل الناصریات، تهران: رابطة الثقافة والعلاقات الاسلامیة.

شریف مرتضی، علی بن حسین. 1380ش، المجازات النبویة، چاپ اول، قم: نشر شریف مرتضی.

شعیری، محمد بن محمد. بی‌تا، جامع الأخبار للشعیری، چاپ اول، نجف اشرف: مکتبة الحیدریة.

شیرازی، صادق. 1425ق، التعلیقات علی شرایع الاسلام، قم: انتشارات استقلال.

شیرازی، صادق. 1428ق، ألف مسألة فی بلاد الغرب، بیروت: دار العلوم مؤسسة الثقافة.

طباطبایی قمی، محمد تقی. 1413ق، عمدة المطالب فی التعلیق علی المکاسب، قم: کتابفروشی محلاتی.

طباطبایی قمی، محمد تقی. 1417ق، الغایة القصوی فی التعلیق علی العروة الوثقی کتاب الصوم، قم: انتشارات محلاتی.

طبرسی، فضل بن حسن. 1377ش، تفسیر جوامع الجامع، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم.

طبرسی، فضل بن حسن. 1412ق، مکارم الأخلاق، قم: نشر شریف رضی.

طریحی، فخر الدین. 1375ش، مجمع البحرین، تهران: نشر مرتضوی.

طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن. 1407ق، الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن. بی‌تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

عاملی ترحینی، محمد حسن. 1424ق، الزبدةالفقهیة، قم: دار الفقه للطباعة والنشر.

عبد الرحمن، محمود. بی‌تا، معجم المصطلحات والألفاظ الفقهیة، بی‌جا: بی‌نا.

عیاشی، محمد بن مسعود. بی‌تا، تفسیر العیاشی، بی‌جا: منشورات موقع الکوثر الاسلامیة.

فخر رازی، ابو عبد الله محمد بن جعفر.1420ق، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

فیض کاشانی، محمد محسن. بی‌تا، مفاتیح الشرایع، قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی.

فیومی، احمد بن محمد. بی‌تا، المصباح المنیر، قم: منشورات دار الرضی.

قحطانی، سعید بن مسفر. بی‌تا، دروس للشیخ سعید بن مسفر، بی‌جا: بی‌نا.

کاظمی فاضل، جواد بن سعد اسدی. بی‌تا، مسالک الأفهام الی آیات الأحکام، بی‌جا: بی‌نا.

کرکی عاملی، حسین بن شهاب الدین. 1396ق، الاجتهاد والتقلید(هدایة الابرار إلی طریق أئمة الأطهار)، نجف اشرف: بی‌نا.

کلینی، محمد بن یعقوب. 1429ق، الکافی، قم: دار الحدیث للطباعة والنشر.

مجلسی، محمد باقر. ۱۴۰۳ق، بحار الأنوار، بیروت: مؤسسة الوفا.

محسنی قندهاری، محمد آصف. 1424ق، الفقه ومسائل طبیة، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

مصطفوی، حسن. 1402ق، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز الکتاب للترجمة والنشر.

میرزای قمی، ابو القاسم. 1417ق، غنایم الایام فی مسائل الحلال والحرام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

نجفی، محمد حسن. ۱۳۶۷ش، جواهر الکلام، بی‌جا: دار الکتب الاسلامیة.

کتب فارسی

طیب، عبد الحسین. 1378ش، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام.

عاملی، ابراهیم. 1360ش، تفسیر عاملی، بی‌جا: انتشارات صدوق.

قرشی، علی اکبر. 1377ش، تفسیر أحسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.

مکارم شیرازی، ناصر. 1424ق، رسالة توضیح المسائل، قم: مدرسة امام علی بن ابی طالب.

نجفی، محمد حسن. 1415ق، مجمع الرسائل المحشی، مشهد: مؤسسه صاحب الزمان(ع).

 

مقالات

اکران، طیبه و گلی، مهرناز. 1396ش، «سبک تغذیه در سلامت انسان از دیدگاه آیات و روایات»، فصلنامه مطالعات قرآنی، دانشگاه آزاد اسلامی جیرفت، شماره 32، صص 159-176.

عالی پور، فتح الله و مهدوی، فرنگیس. بی‌تا، «حلال و طیب عالی‌ترین معیارهای بهداشتی مواد غذایی از دیدگاه قرآن»، نشریه اسلام و سلامت، دانشگاه علوم پزشکی بابل، شماره2، صص25-11.