ارزیابی و تحلیل پراکنش فضایی سکونتگاه های روستایی با تأکید برخطر پذیری زیستی و فعالیتی (مطالعه موردی: حوزه دهستان آق سو)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 12، دوره 14، شماره 3 - شماره پیاپی 48، آذر 1398، صفحه 735-756   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ایوب بدراق نژاد^{* 1}؛ رضا سارلی²؛ محبوب بابایی³؛ مرتضی بصیری³

¹عضو علمی گروه جغرافیا ، دانشگاه پیام نور، ایران

²دانشجوی کارشناسی ارشد آب و هوا شناسی-تغییر اقلیم، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

³دانشجوی دکترای برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

واکاوی سکونتگاه های روستایی در بخش های اقتصادی، اجتماعی و محیطی بدون در نظر گرفتن رویکردهای زیستی ،فضایی وخطر پذیری ممکن نبوده چرا که سکونتگاه های روستایی با شدت و ضعف متفاوت با چالش هایی نظیر غفلت از مدیریت کالبدی و فضایی رو به رو هستند عواملی همچون ارتفاع از سطح دریا، شیب،گسل، منابع آب، خاک، پوشش گیاهی و کاربری اراضی، هر کدام بسترهای طبیعی هستند، که تاثیر گذاری آنها در بررسی و شناسایی نواحی مستعد و غیر مستعد در ارزیابی خطر سکونتگاه های روستایی نقش موثر دارند پژوهش حاضراز نوع تحقیق کاربردی- توسعه ای و روش بررسی آن کتابخانه ای و پیمایشی می باشد هدف از این پژوهش ارزیابی توان محیطی،اکولوژیکی منطقه ی آق سو شهر ستان کلاله جهت ارزیابی خطر می باشد جهت سنجش تأثیرگذاری عوامل خطر پذیری بر روی پراکنش فضایی سکونتگاه های روستایی از آزمون رگرسیون چند متغیره استفاده گردید در ادامه پس از شناسایی معیارها اقدام به تهیه پایگاه داده های مکانی در سامانه اطلاعات جغرافیایی( Arc GIS) شد. در ادامه پس از استاندارد سازی این معیارها به روش( منطق فازی و ahp) در محیط نرم افزار با استفاده از ابزار های شناسایی به هر یک از معیارها وزن خاصی اختصاص داده شد. سپس با تلفیق و رویهم گذاری این معیارها، بر اساس (مدل ahpو منطق فازی)، نقشه نهایی که بیانگر مناطق مناسب و غیر مناسب است، حاصل شد منطقه مورد مطالعه در نقشه تولید شده به طبقه بسیار مناسب، مناسب و نامناسب به منظور برنامه ریزی جهت انواع فعالیت های سکونتگاهی تقسیم شد

کلیدواژه‌ها

سکونتگاه روستایی؛ عوامل محیطی؛ زیست پذیری؛ خطرپذیری؛ spss GIS

مراجع

Akhzari Hamedani, M. (2014). Evaluation of Ecological Potential of Ecotourism Using Fuzzy Logic and AHP in GIS (Case Study: Kerman Province), MSc Kerman University of Technology - Faculty of Civil Engineering. (in Persian).

Azizpour, F., & Shamsi, R. (2014). The Role of Environmental Factors in the Spatial Organization of Rural Settlements (Case Study: Lavasan Minor Village). Sepehr Geographical Journal, Volume 23 (89), 106-102. (in Persian).

Badri, S.A., & Rokneddin Eftekhari, A. (2003). Sustainability Assessment: Concept and Method, Journal of Geographical Research. . Eighteen. 69. (in Persian).

Bahrami, R. (2011). Environmental constraints and bottlenecks and their impact on the instability of rural settlements Case Study: Sanandaj City, Journal of Rural Research, Volume 2, Number 3, Tehran, 173-150. (in Persian).

Bahrami, R. (2011). Environmental constraints and bottlenecks and their impact on the instability of rural settlements (Case study: Sanandaj city), Rural Research, Volume 7 (2), pp. 167-145. (in Persian).

EesaLu., A, Bayat., M., & Bahrami., A. (2014). The Feasibility of a New Approach to Improving the Quality of Life in Rural Communities (Case Study: Qom City, Kahak District). Housing and Rural Environment, 33 (146),120-107. (in Persian).

Estelaji,A., & GhadiriMasoum, M. (2005). Investigation of Geographical Factors in Settlement System with Emphasis on Quantitative Techniques (Case Study: Wilkidge Area of ​​Namin County Functions), Geographical Research, No. 53,136-121. (in Persian).

Fazelnia., G, Hakim Doost., Y., & Yar Mohammadi., M. (2015). Risk zoning of natural hazards in rural areas using GIS with emphasis on landslide (Case Study: Two Thousand County Townships), Journal of Rural Research and Planning, 2(10), 12-20. (in Persian).

Feyzollahpour,  M. (2018). Zoning of landslides prone to landslides using neural fuzzy inference system (ANFIS) (Case Study: Sanghorchai River Basin). Hazards of the Natural Environment, 7 (17), 155-174. (in Persian).

Hosni Mehr, S. (2010). Investigation of Rural Settlement Structure in Relation to Important Geographical Factors in Astara Villages, Natural Geography Quarterly, Volume 9(3), 47-32. (in Persian).

Jafaribigloo, M., GhadiriMasoum, M., MousaviRozan, SM., & Zahra, B. (2013). The Role of Natural Factors in the Spatial Distribution of Rural Settlements of Torbat-e-Jam Journal of Space Economics and Rural Development, 2(2), 54- 33. (in Persian).

Malczewski. J. (1999). GIS & Multicriteria Decision Analysis. Jhon Weily & sons. Newyork. VSA, 198- 204.

Mokhtari, D. (2005). Vulnerability of Rural Settlements to Fault Activity and the Need for Relocation, Case Study: Villages Along the North Misho Fault. Journal of Geographical Research, 40(51), 86-71. (in Persian).

Movahed, K., & Fatahi, K. (2013). Investigating the Role of Climate and Environment in Forming Rural Housing Structure Form in Fars Province, Journal of Housing and Rural Environment, 141, 37-50. (in Persian).

Pourtahari, M. Sajasi Ghidari, H, & Sadeghlo, T. (2011). Comparative Evaluation of Ranking Methods in Rural Areas (Case Study: Zanjan Province) Rural Research 2(3), 31-54. (in Persian).

Ranjbar, M., & Rashidzadeh, M. (2011). Geomorphologic Capabilities and Limitations of Ahar County and its Impact on Distribution of Populations, Journal of Natural Geography, 4,. 42-27. (in Persian).

Roshan, M. (2012). Developing a Comprehensive Urban Land Use Planning Model with Emphasis on Promoting Biodiversity and Environmental Justice, MA Thesis under the guidance of Dr. Aminzadeh Goharizi, Imam Khomeini International University of Qazvin, Faculty of Architecture and Urban Planning. (in Persian).

Vahid, R., & Zamani, L. (2015). Investigation of Geographical Factors Affecting Flooding in Rural Areas Case Study: Villages of Saroabad City, Journal of Regional Planning, 5 (17), 102-91. (in Persian).

Velayati, S., & Akbar Gholi., F. (2007). Investigating the Position of Natural Factors in Settlement of Rural Settlements (Case Study of Rural Settlements of Kopet Dagh Heights Mosque), Geography (Iranian Journal of Geographical Association), Nos. 12 and 13 (5), 62-45. (in Persian).

Yang, F., et al. (2008). spatial analyzing system for urban landuse management based on GIS and multicriteria assessement modeling. progress in natural scince, vol. 18, issue 10, pp. 1279-1284.

Yarahmadi, D., & Sharafi, S. (2016). Environmental Factors Affecting the Formation and Occurrence of Natural Hazards in Rural Settlements of Silakhor Plain, Lorestan Province. Environmental Hazards, 5(8), 123-134. (in Persian).

Zahari, M. (2007). The Role of Topography in the Physical-Physical Formation of Rural Housing and Their Desirability, Journal of Geographic Space, No. 17, 163,19. (in Persian).

ZakeriMiyab, K. (2013). Spatial Analysis of Rural Settlements System with Emphasis on Earthquake Risk Reduction Case Study: Central District of Marand City. M.Sc. (in Persian).