بهره گیری از برنامه ریزی استراتژیک برای احیای بافت های فرسوده شهری (مورد مطالعه: شهر بیرجند)

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 3، دوره 8، شماره 29، اردیبهشت 1398، صفحه 35-46   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رستم صابری فر¹؛ علی کامل²؛ احمد خلیلی نیا^{* 2}

¹دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور

²گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه پیام نور

چکیده

تحقیقات صورت گرفته در بیرجند حکایت از آن دارد که تقریبا 50 درصد از شهر در شمار بافت های فرسوده و یا حاشیه ای تلقی می شوند. این وضعیت نشانگر آن است که بیرجند شاید از مهم ترین شهرهایی قلمداد شود که نیازمند احیا و نوسازی بافت های فرسوده است. به این منظور، مطالعه حاضر با روش توصیفی و تحلیلی و بهره گیری از تکنیک سوات، بافت فرسوده شهر بیرجند را بررسی و امکان بهره گیری از برنامه ریزی استراتژیک را مورد ارزیابی قرار داده است. نتایج نشان داد که نمرات نقاط قوت برابر با 64/2 و نقاط ضعف 42/0 و فرصتها معادل 63/2 و تهدیدها 47/0 می باشد. بر این اساس، امتیاز نقاط ضعف و قوت معادل 06/3 و فرصتها و تهدیدها نیز 1/3 تعیین شد. با بردن ضرایب و نمره‌های به دست آمده بر روی نمودار سوات، مشخص می شود که بهترین استراتژی برای احیا و ساماندهی بافت فرسوده شهر بیرجند با توجه به رویکرد مدیریت استراتژیک، راهبردهای تهاجمی می باشد. بر این اساس، در ارتباط با ساماندهی و احیای محدوده مورد مطالعه، بایستی نسبت به پیاده سازی ساز و کارهای مدیریت استراتژیک به منظور ساماندهی فضاهای خالی و استفاده بهینه از فضا و باز کردن گره های ترافیکی و همچنین حل مشکلات بهداشتی و نظافتی بافت، اقدام گردد.

کلیدواژه‌ها

بافت فرسوده؛ نوسازی شهری؛ برنامه ریزی استراتژیک؛ تکنیک سوات؛ بیرجند

مراجع

1. حبیبی، کیومرث؛ پوراحمد، احمد؛ مشکینی، ابوالفضل، (1386): بهسازی و نوسازی بافت­های کهن شهری، چاپ اول، انتشارات انتخاب، تهران.

2. حدیدی­زاده، مهدی (1396): مطالعه و معرفی تکنیکهای موثر در مدیریت و کنترل ترافیک شهری(مطالعه موردی شهرستان بیرجند)، دانشگاه پیام نور، فردوس.

3. داوودپور، زهره، نیک­نیا، ملیحه (1390): «بهسازی و نوسازی بافت فرسوده­ی شهری راهبردی به سوی دستیابی به ابعاد کالبدی توسعه پایدار شهری. مطالعه موردی: بافت فرسوده کوی سجادیه»، آمایش محیط، 3(15)، صص. 32-59.

4. زنگی­آبادی، علی؛ خسروی، فرامرز؛ صحرائیان، زهرا (1390): «استخراج شاخص‌های شناسایی بافت فرسوده­ با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه‌ی موردی: شهر جهرم)»، پژوهش­های جغرافیای انسانی، 43(78)، صص. 117-136.

5. زیاری، کرامت اله؛ بیرانوند زاده، مریم؛ علیزاده، یحیی؛ ابراهیمی، سمیه (1388): بررسی و ارزیابی سیاست­های بهسازی و نوسازی بافت­های فرسوده­ی شهری(نمونه شهر یزد)»، نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 2(1)، صص. 85-99.

6. شکری، هومر (13969): بررسی میزان خطرپذیری شهر از پهنه بندی­های سیلابی، مورد شهر بیرجند، دانشگاه پیام نور، تهران.

7. صابری­فر، رستم (1391): مطالعه توسعه فیزیکی شهر بیرجند با معیار مخاطرات محیطی، بوم­شناسی، 6، صص. 94-103.

8. عالمی، رضا (1383): بافت‌شناسی جغرافیایی محلات قدیمی بیرجند، احیا و پیشگیری از فرسودگی، شهرداری، بیرجند.

9. عیسی­لو، علی اصغر؛ ابراهیم­زاده، حسین؛ شاه­مرادی، بهزاد (1393): «امکان­سنجی مداخله­­پذیری بافت­های فرسوده و ناکارآمد شهری با استفاده از مدل فرایند تحلیل شبکه (مطالعه­ی موردی: منطقه­ی 6 شهر قم)»، جغرافیا و توسعه، 12(34)، صص. 57-67.

10. فرج­زاده اصل، منوچهر؛ احد نژاد، محسن، امینی، جمال (1390): «ارزیابی آسیب­پذیری مساکن شهری در برابر زلزله(مطالعه­ی موردی: منطقه­ی 9 شهر تهران)»، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 3(9)، صص. 19-36.

11. کاشانی، ساناز؛ یزدانی، سعید (1389): «توانمندسازی بافت فرسوده­ی ملایر»، ماهنامه­ی راه­ و ساختمان، 41، صص. 19-23.

12. کوچکی، غلام (1386): تحلیل ساختار کالبدی-فیزیکی بافت قدیم شهر خرم­آباد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، اصفهان.

13. وفایی فرد، مهدی (1384): در جستجوی هویت شهری بیرجند، وزارت مسکن و شهرسازی، بیرجند.

14. وفایی، ابوذر (1386): تحلیل فرآیند و شکل­گیری فرم کالبدی بافت قدیم شهر کاشان، دانشکده ادبیات، دانشگاه اصفهان.

15. Chan, Edwin, and Grace KL Lee (2008): Critical factors for improving social sustainability of urban renewal projects, Socia Indicators Research, 85(2), pp. 243-256.

16. Güzey, Özlem (2009): Urban regeneration and increased competitive power: Ankara in an era of globalization, Cities, 26(1), pp. 27-37.

17. Lantada, Nieves, Luis G. Pujades, and Alex H. Barbat (2009): Vulnerability index and capacity spectrum based methods for urban seismic risk evaluation, Natural Hazards, 51(3), pp. 501.

18. Malczewski, Jacek (1999): GIS and multicriteria decision analysis, John Wiley & Sons, Canada.

19. Wang, Hao, Qiping Shen, Bo-sin Tang, Chen Lu, Yi Peng, and LiYaning Tang (2014): A framework of decision-making factors and supporting information for facilitating sustainable site planning in urban renewal projects, Cities, 40, pp. 44-55.

20. Zebardast, Esfandiar (1999): Application of analytical hierarchy process on city and area Planning, Journal of Fine Arts, 4(10), pp. 52-59.