تاملی در ماده 375 قانون مجازات اسلامی و رفع قصاص از قاتل مکرَه

فقه و تاریخ تمدّن

مقاله 2، دوره 4، شماره 4، دی 1397، صفحه 85-67

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد روحانی مقدم^* ؛ مریم آقایی بجستانی

استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی ،واحد سمنان- دانشگاه آزاد اسلامی،سمنان ،ایران.

چکیده

فقیهان رافعیت  اکراه  را به عنوان یکی از عوامل رافع مسوولیت کیفری در مادون نفس پذیرفته اند .اما  در  مورد قصاص قاتل مکرَه مشهور فقها بر این باورند که اکراه مجوز قتل نیست و قاتل مکرَه قصاص می شود  .ماده 375 قانون مجازات اسلامی نیز به تبعیت از نظریه مشهور مباشر مکرَه را مستحق قصاص می داند.
در مقابل ، اهل سنت وبرخی از فقیهان امامیه به سقوط قصاص از مباشر مکرَه معتقدند و مبانی متعددی ارائه نموده اند .برخی از باب تزاحم ،جانی را بین نجات جان خویش یا جان طرف مقابل مخیر دانسته ودر صورت اقدام به قتل ،قصاص را منتفی ودیه را ثابت می دانند. برخی نیز  ضمن طرح اقواییت سبب از مباشر با انتقاد به روایات مورد استناد مشهور و با تعمیم مفاد قاعده درء به قصاص ، به سقوط قصاص از مباشر مکره حکم کرده اند . در این نوشتار برآنیم تا ضمن ارایه مستندات دو نظریه، با استناد به قاعده تزاحم سقوط قصاص را ثابت نماییم .

کلیدواژه‌ها

اکراه؛ قتل عمد؛ قصاص