مسئولیت انگاری ناشی از عملیات ورزشی از منظر حقوق مدنی و فقه امامیه

فقه و تاریخ تمدّن

مقاله 5، دوره 4، شماره 2، مرداد 1397، صفحه 96-117   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مصطفی باقری¹؛ محمد ادیبی مهر^{* 2}؛ احمدرضا بهنیافر³

¹گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد دامغان، دانشگاه حقوق و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، دامغان، ایران.

²عضو هیات علمی دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران

³گروه معارف اسلامی، واحد دامغان، دانشگاه حقوق و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، دامغان، ایران

چکیده

ظهور پدیده پرخاشگری و خشونت بین ورزش ها در چارچوب تئوری رفتار غریزی با توجه به نوع ورزش و ماهیت آن تبیین می شود و مسئله پژوهش حاضر تبیین ماهیت رفتارخشن ورزشی با رویکرد فقهی حقوقی بوده است. به نظر می رسد راهکار حل این مسئله، مسوولیت انگاری فقهی حقوقی نسبت به رفتار های آسیب زای ورزشی بر اساس موازین وضوابط پی ریزی شده در مبانی این رویکرد وکاربرد آنها جهت استنتاج قوانین  یا تبصره های احیانا مغفول مواد حقوقی مورد بهره برداری در حیطه امور ورزشی باشد. لذا افزایش آگاهی های حقوقی جامعه ورزشی در راستای جلوگیری از وقوع حوادث ورزشی ضروری بوده و مهم ترین نتیجه حاصل از این اهداف، در امان نگهداشتن سلامت جسمی، روانی و حیثیتی ورزشکاران و نیز مصون داشتن مدیریت های ورزشی از مسئولیت های قانونی است. روش تحقیق این مطالعه توصیفی – تحلیلی و به شیوه کتابخانه ای با ابزار فیش برداری انجام شده است و در جهت پاسخ به این سوالات است که  مسئولیت ورزشکاران در خصوص عملیات ورزشی در حقوق مدنی و فقه اسلامی به چه شکل می باشد؟ نتایج تحقیق بیانگر این است که چنانچه رفتار ورزشکار خاطی، ناشی از بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی باشد، مسئولیت حقوقی یا مدنی ایجاد خواهد کرد و در صورتی که رفتار ورزشکار خاطی، ناشی از فعل عمد باشد، علاوه بر ایجاد مسئولیت مدنی، مسئولیت کیفری را نیز در بر خواهد داشت. این موضوع در حالی است که اگر هیچ کدام از موارد مذکور وجود نداشته باشد، در این صورت، به جهت پیش‌بینی و احتمال بروز صدمات و جراحات که در ورزش حرفه‌ای اجتناب‌ناپذیر است، مسئولیتی برای ورزشکار در بر نخواهد داشت. بر اساس دیدگاه برخی از فقها و استناد به قواعد کلی نظیر «لاضرر» پرداختن به ورزش هایی که در آنها احتمال صدمه و آسیب بالا است، حرام است و در صورتی که ایجاد صدمه از سوی یک ورزشکار بر ورزشکار دیگر باشد، ورزشکار صدمه زننده، ضامن خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

حقوق مدنی؛ عملیات ورزشی؛ فقه امامیه؛ مسئولیت؛ جبران صدمه

مراجع

*قرآن کریم

1. آقایی نیا، حسین(1393). حقوق ورزشی، انتشارات بنیاد حقوق میزان، تهران.
2. آمدی، عبدالواحد(1335). غُررالحکم و دُررالکلم (مجموعه کلمات قصار حضرت علی (ع) ) ، جلدهای 1 و 2 ، بی جا ، ترجمه: محمّد علی انصاری القمی.
3. ابن قدامه، عبدالله بن احمد(1424ه.ق). المغنی علی مختصر الخرقی، جلد7 ، بیروت–لبنان، دارالکتب العلمیه.
4. ارشادی فر، رسول (1384).حقوق ورزشی، نشریه حمایت، تهران.
5. جعفری لنگرودی،  محمد جعفر(1372). ترمینولوژی حقوق، انتشارات گنج دانش، تهران.
6. حر عاملی، محمّد بن الحسین (1403ه.ق). وسائل الشّیعۀ إلی تحصیل مسائل الشّریعۀ ، جلّدهای : 12 و 13، ناشر: موسسه ال البیت (ع) لاحیا تراث، قم.
7. حلّی، جعفر بن حسن(1377). شرائع الاسلام فی مسائل حلال و حرام، جلدهای 1 و 4، المکتبۀ دارالهدی، قم، گذرخان.
8. حلّی، حسن بن یوسف (648ه.ق). قواعد الاحکام ، منشورات الرَّضی ، قم.
9. حلّی، محمّد بن ادریس(1411ه.ق). السرائر ، جلّد 2 و 3 ، بی جا ، مطبعۀ مؤسسۀ النشر السلامی ، چاپ هشتم .
10. خوشبختی، جعفر(1378). اصول اخلاقی فردی ، حقوق و مسؤلیتها در ورزش ، نشریّه : ورزشی دانشگاه انقلاب – 166 .
11. ساریخانی، عادل(1382). «حقوق و تکالیف ورزشی» ، نشریه : بصیرت 30 و 31 ، تهران.
12. شانه چی، کاظم(1378). آیات الاحکام ، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) ، قم.
13. صفایی، سید حسین؛ ذاکری نیا، حانیه(1394). بررسی تطبیقی شیوه‌های جبران خسارت در مسئولیت مدنی غیر قراردادی، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی (فصلنامه حقوق سابق)، مقاله 7، دوره 45، شماره 2، صص 265-283.
14. صفایی، سید حسین؛ رحیمی، حبیب ا... (1393). مسئولیت مدنی، انتشارات سمت، تهران.
15. طَّرابلسّی ، عبدالعزیز بن البراج(481ه.ش). المهذب ، جلّد اوّل ، مؤسسه نشر الاسلامی التابعۀ لجماعۀ المدرسین ، قم .
16. طرابلسی، قاضی ابن براج (1416ه.ق). جواهر الفقه، المحقق:الشیخ ابراهیم البهادری، مؤسسة النشر الإسلامی، قم.
17. طوسی، محمد بن حسن(1387ه.ق). المبسوط  فی فقه امامیّه ، جلّد 7 ، المکتبۀ المرتضویۀ ، لاحیاء آثار الجعفریّه، تهران.
18. عاملی، زین الدین الجبعی (شهید ثانی )(1410ه.ق). الروضۀ البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیۀ ، جلّد 2 و 4 ، ناشر : مکتب الاعلام الاسلامی ، الطبعۀ چهارم ، قم.
19. عاملی، زین الدین بین الجبعی (شهید ثانی ) (1415ه.ق). مسالک الافهام إلی تنقیح شرائع الاسلام ، جلدهای 4 و 3 و 6 ، مؤسسه المعارف الاسلامیۀ طبقه الاولی، قم.
20. عاملی، محمّد جواد حسینی (1378). مفتاح الکرامۀ فی شرح قواعد العلامۀ ، کتاب دیات ، چاپ لبنان – بیروت .
21. کاتوزیان، ناصر(1378). مقاله خطای ورزشی و مسئولیت ورزشی،  تهران، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 43 ، ص 47 .
22. کاتوزیان، ناصر، (1387). الزام های خارج از قرار داد جلد اول «قواعد عمومی» چاپ هشتم، دانشگاه تهران، تهران.
23. کاتوزیان، ناصر (1395). مقدمه ی علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چاپ 104، انتشارات شرکت سهامی، تهران.
24. محقّق داماد، مصطفی(1392). قواعد فقه، (بخش مدنی 2)، ناشر: مرکز نشر علوم اسلامی، تهران.
25. میرداداشی، سید مهدی (1393). مسئولیت مدنی موسسات عمومی در حقوق ایران و مصر- انتشارات دانشگاه مفید، قم.
26. نجفی توانا، علی(1390). قوانین و مقررات و جرایم ورزشی، نشریّه: ورزش دانشگاه انقلاب، تهران.
27. نجفی، محمّد حسن(1413ه.ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام ، جلّدهای : 9 ، 8 ، 28 ، 10 ، 15، مؤسسه : المرتضی العالمیّه، چاپ اوّل ، بیروت – لبنان .
28. نوری، حسین(1382ه.ق). مستدرک الوسائل ، جلّد سوّم، مؤسسه آل البیت، قم.