بازیگردانان دانشگاهی به عنوان عاملانی خلاق ؛ حلقه‌ مفقوده‌ی چرخه خلاقیت در آموزش عالی ایران

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

مقاله 3، دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 35، اسفند 1398، صفحه 61-88   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

زهرا رشیدی^*

استادیار گروه نوآوری آموزشی و درسی ، موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی

چکیده

زمینه: دانشگاه به عنوان یک نهاد اجتماعی، مسئول شکوفایی استعدادها، خلاقیت‌ها، توانمندی هر چه بیشتر نیروی انسانی دانشگاهی و فراهم کردن میدان برای بروز عاملیت تک تک افراد جامعه است.
هدف: این مطالعه با هدف واکاوی تجربیات بازیگردانان دانشگاهی (اعضای هیات علمی) به عنوان عاملانی خلّاق؛ حلقه مفقوده‌ی چرخه خلاقیت در نظام آموزش عالی ایران صورت گرفت.
روش: این پژوهش درپارادایم تفسیری با رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی انجام شد. مشارکت‌کنندگان شامل 19 عضو هیات علمی دانشگاه‌های جامع شهر تهران که به صورت هدفمند و با استفاده از راهبردهای نمونه‌گزینی با حداکثر تنوع انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از مصاحبه عمیق بدون ساختار و جهت تحلیل داده‌ها از راهبرد هفت مرحله‌ای کلایزی استفاده شد.
یافته‌ها:تحلیل داده‌های مصاحبه به ایجاد یک مقوله اصلی«خلاقیت اعضای هیات علمی» و دو مقوله فرعی که شامل عوامل«سازمانی و فردی» انجامید. در حوزه عوامل سازمانی آنچه باعث مشغولیت ذهنی و عدم بروز خلاقیت؛ مشکلات مربوط به قوانین و زیر ساخت‌ها،ساختار سازمانی، فرهنگ سازمانی و مدیریت ناکارآمداست و در حوزه عوامل فردی؛ خلق و خو، انگیزش، ذهن فعال ودانش و تخصص است.
نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه بر مسایل پیش‌روی مغفول ماندن نقش عاملیت و جایگاه فرد در ساختار آموزش عالی ایران که موجب عدم بروز خلاقیت و شکوفایی استعدادها می‌شود، تاکید می‌کند.رشد و ظهور خلاقیت مستلزم وجود چند عامل به هم پیوسته مانند تمرکززدایی، استقلال دانشگاهی، تغییر سیاست فرهنگی به گونه‌ای که تنوع فرهنگی، قومی و جنسیتی بعنوان سرمایه فرهنگی تلقی شود.

کلیدواژه‌ها

بازیگردانان دانشگاهی(اعضای هیات علمی)؛ آموزش عالی ایران؛ خلاقیت

مراجع

اجتهادی، مصطفی و داودی، رسول.(1386). آسیب‌شناسی ساختار نظام آموزش عالی در اجرای برنامه‌های پنجساله توسعه بخش آموزش عالی به منظور ارائه راهبردهای مناسب. فصلنامه دانش و پژوهش در علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان،15،1-24.

حاجی آقا، پروین؛ علم بیگی، امیر؛ پیش‌بین، سید احمدرضاو جلیلیان، سارا .( 1397) . ارائه مدلی برای توسعه خلاقیت فردی و سازمانی بر مبنای نقش پیوند شبکه اجتماعی و تعهد سازمانی کارشناسان ترویج کشاورزی استان اصفهان.فصلنامه علمی –پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی،8(2)،113-146.

حسینی، معصومه وصادقی، طاهره.(1389). عوامل مؤثر بر خلاقیت و نوآوری اعضای هیئت علمی و ارایه راهکار به منظور ارتقاء. مجله راهبردهای آموزش،3(1)،1-6.

رشیدی، زهرا.(1397). شناسایی چالش‌های توسعه اجتماعی اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های جامع شهر تهران: واکاوی پدیده زورگویی. مجله علمی پژوهشی مطالعات توسعه اجتماعی فرهنگی، 7(3)،89-115.

رضایی صوفی، مرتضی. (1393). ارتباط بین فرهنگ سازمانی با خلاقیت و بهره‌وری اعضای هیئت علمی تربیت بدنی  پیام نور کشور. فصلنامه پژوهش‌های کاربردی در مدیریت ورزشی، 3(11)، 85-94.

ستوده اصل، نعمت؛ قربانی، راهب؛ حاجی آقا جانی ، سعید؛ رشیدی پور، علی.(1391). بررسی رضایت شغلی و عوامل مؤثر بر آن در اعضا هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی سمنان. نشریه کومش،14(2)،232-239.

شریف‌زاده، مظفر؛ صفری، ثنا ؛ حیدری، امیر.(1396). برازش و تحلیل مسیر مدل مدیریت دانش و نقش آن بر خلاقیت اعضای هیئت علمی (مورد مطالعه: دانشگاه‌های مجری آموزش از دور). دو ماهنامه علمی راهبردهای آموزش در علوم پزشکی ، 10(3)، 172-179.

شعبانی، مرتضی؛ ملکی، حسن؛ عباسپور، عباس؛ سعدی‌پور، اسماعیل. (1397). طراحی مدل برنامه درسی مبتنی بر خلاقیت در دانشگاه سازمانی. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی ،15(31)، 62-78.

شیربگی، ناصر؛ قادرزاده، امید؛ تمسکی، مریم.(1394). درک و تجربه اعضای هیئت علمی از فرایند آشنا سازی بدو استخدام و روزهای اول کار . فصلنامه پژوهش های مدیریت منابع انسانی ،7(2)، 179-207.

صفری، ثنا؛ شریف‌زاده، مظفر؛ سرمدی، محمدرضا؛ فرج اللهی، مهران .(1395). طراحی الگوی مدیریت دانش با تأکید بر خلاقیت و بهسازی اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های مجری آموزش از دور. دو ماهنامه علمی راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 9(4)، 315-327.

فاضلی، نعمت الله.(1396).فرهنگ و دانشگاه.تهران: ثالث.

فاضلی، نعمت‌الله.(1392).آسیب‌شناسی نظام آموزش عالی در ایران. تهران: مرکزدائره المعارف بزرگ اسلامی.

فراستخواه ، مقصود.(1396). روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی (با تاکید بر نظریه برپایه) گراندد تئوریGTM.تهران: آگاه.

فراستخواه، مقصود و منیعی، رضا. (1393). عوامل مؤثر بر مشارکت اعضای هیئت علمی در سیاست‌گذاری آموزش عالی و برنامه ریزی دانشگاهی، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی .20(4)،29-53.

فراستخواه، مقصود.(1391).ارزیابی کیفیت آموزش عالی ایران:کاربردی از نظریه مبنایی. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.

فراستخواه، مقصود.(1396). گاه و بیگاهی دانشگاه در ایران.تهران: آگاه.

فکوهی، ناصر.(1396). دانشگاهی که بود: تاملاتی درباره دانشگاه، دانشگاهیان و دانشجویان. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

قاسمی، مجید و صالحی، کیوان.(1396). بازنمایی موانع و چالش‌های رشد و بالندگی اعضای هیئت علمی جدیدالاستخدام.فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی، 4(13)،1-25.

گنجی، کامران؛ تقوی، سعیده؛ عظیمی، فتانه.(1394). فراتحلیل متغیرهای همبسته با خلاقیت. فصل‌نامه علمی- پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی 4(4)،1-49.

محبی امین، سکینه و ربیعی،مهدی.(1394).نظریه زمینه‌ای تدریس خلاق: رویکردی فرهنگی به تدریس در آموزش عالی. فصلنامه علمی و پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی،5(2)،25-53.

محمدزاده، زینب و صالحی، کیوان.(1395). تبیین پدیده نشاط و پویایی علمی در مراکز علمی از منظر نخبگان دانشگاهی: مطالعه‌ای با رویکرد پدیدار شناختی. مجله راهبرد، 25(79)،227-258.

مقدمی، معصومه و رشیدی، ذوالفقار.(1396).رابطه بین سبک‌های یادگیری با خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد گروه علوم تربیتی، روان‌شناسی و علوم اجتماعی واحد رودهن. فصلنامه علمی - پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی،7 (2)،1-38.

منادی، مرتضی.(1394). فرا تحلیلی در خصوص مسئله شکل‌گیری سوژه و اهمیت آن در آموزش عالی.فصلنامه انجمن آموزش عالی ایران،7(1)،1-41.

نورشاهی، نسرین.(1395). بررسی ابعاد فرسودگی شغلی و عوامل مؤثر بر آن در میان اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم پژوهش‌های و فناوری و ارائه راهکارهای مناسب برای رفع آن.تهران: موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی.

Akgunduz, Y., Alkan, C., & Gök, Ö. A. (2018). Perceived organizational support, employee creativity and proactive personality: The mediating effect of meaning of work. Journal of Hospitality and Tourism Management, 34, 105-114.

Ali Taha, V., Sirkova, M., & Ferencova, M. (2016). The impact of organizational culture on creativity and innovation. Polish journal of management studies, 14(1).7-17.

Belbin, R. M. (2012). Management teams. Routledge.

Bland, C. J., Wersal, L., VanLoy, W., & Jacott, W. (2002). Evaluating faculty performance: a systematically designed and assessed approach. Academic medicine, 77(1), 15-30.

Cocu, A., Pecheanu, E., & Susnea, I. (2015). Stimulating creativity through collaboration in an innovation laboratory. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 182, 173-178.

Harari, M. B., Reaves, A. C., & Viswesvaran, C. (2016). Creative and innovative performance: A meta-analysis of relationships with task, citizenship, and counterproductive job performance dimensions. European Journal of Work and Organizational Psychology, 25(4), 495-511.

Huang, L., Krasikova, D. V., & Liu, D. (2016). I can do it, so can you: The role of leader creative self-efficacy in facilitating follower creativity. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 132, 49-62.

Hughes, D. J., Lee, A., Tian, A. W., Newman, A., & Legood, A. (2018). Leadership, creativity, and innovation: A critical review and practical recommendations. The Leadership Quarterly, 29(5), 549-569.

Hussain, H. K., Talib, N. A., & Shah, I. M. (2014). Exploring the impact of transformational leadership on process innovation and product innovation: A case of Iraqi public universities. Asian Social Science, 10(21), 168-174

Kaufman, C. J., & Sternberg, J. R. (2010). The Cambridge Handbook of Creativity. London: Cambridge University Press.

Zennouche, M., Zhang, J., & Wang, B. W. (2014). Factors influencing innovation at individual, group and organizational levels: a content analysis. International Journal of Information Systems and Change Management, 7(1), 23-42.

Mohammadi, M., Yeganeh, E. M., & Rad, T. D. (2010). The Relationship between Faculty Members’ Perception of Organizational Culture Types and their Preferences for Instruction and Counselling in Iranian College of Education and Psychology. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 5, 1841-1848.

Morrow, R., Rodriguez, A. & King, N. (2015). Colaizzi’s descriptive phenomenological method. The Psychologist, 28(8), 643-644.

Potter, E. M. (2013). Perceptions of Creativity among Faculty in Higher Education

Singh, R. K., & Chaudhary, P. (2018). Measuring impact of organizational culture on creativity in higher education. Quality Assurance in Education, 26(4), 410-422.

Shapira, O., & Liberman, N. (2009). An easy way to increase creativity. Scientific American (Mind Matters), 21.

Wirihana, L., Welch, A., Williamson, M., Christensen, M., Bakon, S., & Craft, J. (2018). Using Colaizzi’s method of data analysis to explore the experiences of nurse academics teaching on satellite campuses. Nurse Researcher (2014+), 25(4), 30.