تاثیر آموزش سازه های رباتیک بر تفکر انتقادی و خلاقیت و یادگیری درس ریاضی دانش آموزان متوسطه اول شهر تهران

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

مقاله 2، دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 39، اسفند 1399، صفحه 17-40   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

منیره سادات سجادی¹؛ مرتضی شاه مرادی^{* 2}؛ مهتاب سلیمی³

¹دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته آموزش ابتدائی، گروه علوم تربیتی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

²دکتری برنامه‌ریزی درسی، مدرس گروه علوم تربیتی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

³استادیار گروه علوم تربیتی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش سازه‌های رباتیک بر تفکر انتقادی و خلاقیت دانش‌آموزان متوسطه اول در یادگیری درس ریاضی بود.
روش: پژوهش حاضر، شبه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون – پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه دانش‌آموزان متوسطه اول منطقه 6 شهر تهران در سال تحصیلی 1396-1397 می‌باشد که با روش نمونه‏گیری خوشه‏ای چندمرحله‌ای 40 نفر به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شد. برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه‌‌های خلاقیت تورنس (1992)، تفکر انتقادی کالیفرنیا (1990) و سؤالات درس ریاضی برای سنجش میزان یادگیری دانش‌آموزان استفاده شد. قبل از شروع آموزش پرسشنامه‌ها توسط دو گروه آزمایش و گواه تکمیل شد و سپس در گروه آزمایش به این افراد سازه‌های رباتیک به مدت 12 جلسه آموزش داده شد و پس از پایان آموزش از هر دو گروه پس‌آزمون به عمل آمد. داده‌ها با بهره‌گیری از آمار توصیفی و استنباطی (تحلیل کوواریانس تک متغیره) تحلیل شدند.
یافته‌ها: آموزش با سازه‌های رباتیک تأثیر معناداری بر ابعاد ابتکار، انعطاف و بسط خلاقیت دانش‌آموزان متوسطه اول و بر ابعاد ارزشیابی، استنباط و استدلال استقرایی تفکر انتقادی دانش‌آموزان و همچنین تأثیر معناداری بر یادگیری درس ریاضی دانش‌آموزان دارد. آموزش‌ سازه‌های رباتیک تأثیر معناداری بعد سیالی خلاقیت و در ابعاد تحلیل و استدلال قیاسی تفکر انتقادی دانش‌آموزان ندارد.
نتیجه‌گیری: آموزش با سازه‌های رباتیک بر خلاقیت، تفکر انتقادی و یادگیری درس ریاضی دانش‌آموزان متوسطه اول تأثیر دارد و باعث افزایش خلاقیت، تفکر انتقادی و بهبود یادگیری درس ریاضی آن‌ها می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

سازه های رباتیک؛ خلاقیت؛ تفکر انتقادی؛ یادگیری؛ ریاضی

مراجع

احدی، حسن و کاکاوند، علیرضا. (1387). اختلال‌های یادگیری. تهران: نشر ارسباران.

اسلامی، احمد. (1382). مقایسه توانایی تفکر انتقادی دانشجویان ترم‌های اول و آخر پرستاری شاغل در بیمارستان‌های منتخب دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران و شهید بهشتی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد پرستاری گرایش داخلی و جراحی. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ایران. دانشکده پرستاری و مامایی.

افضل­نیا، محمدرضا. (1390). طراحی و آشنایی با مراکز مواد و منابع یادگیری، تهران: انتشارات سمت.

اکبری، سعیده و رجب بلوکات، میترا. (1396). تأثیر لگوی آموزشی بر مهارت اجتماعی و خلاقیت کودکان کم‌شنوا با تجربۀ کاشت حلزون. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 7(1), 101-124.

امرایی، فروزان؛ قدم پور، عزت اله؛ شریفی، طیبه و غضنفری، احمد. (1398). مقایسه تأثیر آموزش مهارت‌های وسعت‌بخشی تفکر و راهبردهای یادگیری خودتنظیمی بر خلاقیت (سیالی، ابتکار، انعطاف‌پذیری، بسط) دانش‌آموزان. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(4): 97-128.

امینی، محمد و مدنی، احمد. (1397). بررسی تطبیقی تفکر انتقادی در دانشگاه کاشان. فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 8(28): 403-426.

باقری شیخلو، صرفناز؛ بیرامی، منصور و واحدی، شهرام. (1396). تأثیر مدل آموزشی مک کارتی بر عملکرد حل مسئله‌ی ریاضی و خودکارآمدی ریاضی دانش‌آموزان دختر پایه هشتم. علوم تربیتی، 24(2): 89-108.

جعفری بهبانی، زهرا و قانع، زهرا. (1394). بررسی تأثیر هوشمند سازی مدارس بر میزان یادگیری ریاضی و خلاقیت دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه شهر شیراز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.

جعفری پنجی زهرا، رحمانیان مهدیه و زارع حسین. (1397). اثربخشی آموزش تفکر انتقادی بر اساس مدل پاول-الدر در تحریف‌های شناختی و خودکارآمدی نوجوانان. مجله روان‌شناسی شناختی، ۶ (۲): ۶۱-۷۰

حسامپور، ابوذر، عارفی، محبوبه و ابوالقاسمی، محمود. (1390). بررسی تفکر انتقادی و رابطه آن با فرایند تصمیم‌گیری دانشجو معلمان دانشکده‌های علوم انسانی، فنی و مهندسی و علوم پایه دانشگاه شهید رجایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید بهشتی.

حسنی، فریبا؛ محمودی، غلامرضا و تهرانی، ندا. (1393). اثربخشی لگو آموزشی بر افزایش هوش عملی و خلاقیت کودکان پیش‌دبستانی. فصلنامه تحقیقات روان‌شناختی؛ 5(20): 66-81.

سرمدی، محمدرضا؛ صیف، محمدحسن؛ طالبی، سعید و عابدی، صمد. (1389). بررسی عوامل همبسته با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان سوم راهنمایی بر اساس نتایج آزمون TIMSS-R و ارائه الگوی تحلیل مسیر برای بررسی تأثیر هر یک از عوامل بر پیشرفت تحصیلی. رویکردهای نوین آموزشی، 5(1):1-30.

شاه­علی زاده، محمد؛ دهقانی، سجاد؛ بنی‌هاشم، سید کاظم و رحیمی، علی. (1393). طراحی و اجرای تلفیق آموزش الگوی حل مسئله با اصول سازنده گرایی و بررسی تأثیر آن بر یادگیری و تفکّر خلاق. فصلنامه علمی، پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 5(3): 1-15.

شعبانی، حسن. (1389). پرورش تفکر انتقادی با استفاده از شیوه آموزش مسئله محـور. فـصلنامه علمـی پژوهش مدرس، 4(1): 115-125.

صاحب یار، حافظ؛ گل محمدنژاد، غلامرضا و برقی، عیسی. (1398). مطالعه‌ی اثربخشی یادگیری معکوس بر تفکر تأملی دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه در درس ریاضی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(4): 33-62.

صبحی قرا ملکی، ناصر، ابوالقاسمی، عباس و دهقان، حمیدرضا. (1393). مقایسه تسلط نیمکره‌های مغزی A،B،C و D دانش‌آموزان عادی و ناتوان یادگیری. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 3 (4): 59-79

ضامنی، فرشیده و کاردان، سحر. (1389). تأثیر کاربرد فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در یادگیری درس ریاضی. فصلنامه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 1(1): 23-38.

عابدی، جمال. (1372). خلاقیت و شیوهای نو در اندازه‌گیری آن. پژوهش‌های روان‌شناختی؛1(3): 46-54.

عارف نیا، سمانه، سرندی، پرویز و یوسفی، رحیم. (1391). مقایسه طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه در دانش‌آموزان دوره راهنمایی دارای اضطراب مدرسه و دانش‌آموزان عادی. فصلنامه روانشناسی، 1 (4): 74-89

عبدالملکی، سالار؛ مصرآبادی، جواد و فرید، ابوالفضل. (1394). فرا تحلیل رابطه تفکر انتقادی با شاخص‌های پیشرفت تحصیلی، فصلنامه رهبری و مدریت آموزشی، 9(4): 43-62.

عسکری، محمد و ملکی، ساسان. (1389). اعتبار یابی، رواسازی و هنجاریابی آزمون مهارت‌های تفکر انتقادی کالیفرنیا برای دانشجویان. فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی؛ 1(1): 1-23.

قدم پور، عزت اله؛ امیریان، لیلا و خدایی، سجاد. (1397). اثربخشی آموزش تفکر انتقادی بر نگرش به خلاقیت و نشاط ذهنی دانشجویان علوم پزشکی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 7(4): 219-240.

قربانی، سجاد؛ صادقی، علیرضا و احقر، قدسی. (1398). تأثیر نرم‌افزار چندرسانه‌ای محقق ساخته بر میزان خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان پایه پنجم در درس علوم تجربی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(4), 195-218.

لطف‌الله‌نسبی، نوشین (1395). تفکر انتقادی و تفکر خلاق. انتشارات آوای نور.

محزون زاده بوشهری، فاطمه. (1396). رابطه بین مهارت حل مسئله و خلاقیت دانشجویان با نقش واسطه‌گری خودکارآمدی تحصیلی: مدل یابی معادلات ساختاری. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 6(4): 27-34.

محمدیان، حمید؛ اصلاحچی، چنگیز و باقرزاده، کبرا. (1389). ارائه یک مدل ریاضی (بیوانفورماتیکی) جهت افزایش خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی به کمک (تکنیک‌های مختلف) خصوصاً الگوریتم حل خلاق مسئله تریز برای کارمندان شعب بانک‌ها و ارائه تحلیل‌های آماری، اولین کنفرانس بین المللی مدیریت و نوآوری، شیراز.

محمودی بردزردی، سعید؛ فتحی آذر، اسکندر؛ محمودی، فیروز و بدری گرگری، رحیم. (1396). طراحی الگوی آموزشی مبتنی بر پرسش و پاسخ برای درس مطالعات اجتماعی و بررسی اثربخشی آن بر درک مفاهیم و تفکر انتقادی دانش‌آموزان. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 7(3): 1-34.

مسعودیان، پریسا؛ دوایی، مهدی؛ انصاریان، فهیمه و خسروی، علی‌اکبر. (1397). تأثیر آموزش تفکر انتقادی بر اساس نظریه ساختن گرایی ویگوتسکی بر میزان تفکر انتقادی دانش‌آموزان پایه‌ی پنجم ابتدایی. دوماهنامه علمی- پژوهشی راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، ۱۱ (۳): ۱۲۴-۱۳۱.

مقداری، علی و عالمی، مینو. (1395). رباتیک اجتماعی ـ شناختی: رازها و نیازها، فصلنامه آموزش مهندسی ایران. 18(70): 55-76.

منصوری رضی، حسین. (1395). ارائه یک الگوریتم بهینه جهت هدایت رباتیک در فضاهای داخلی با استفاده از پردازش و تفکیک تصاویر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مهندسی کامپیوتر، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد شاهرود

منصوری، احمد و مرزنگ، شعله. (۱۳۹۵). بررسی نقش مدیریت خلاقیت، کارآفرینی و نوآوری، پنجمین کنفرانس ملی مدیریت، اقتصاد و حسابداری، تبریز، دانشگاه فنی و حرفه‌ای استان آذربایجان شرقی، سازمان مدیریت صنعتی تبریز.

مهری نژاد، سید ابوالقاسم. (1386). انطباق و هنجاریابی آزمون مهارت‌های تفکر انتقادی کالیفرنیا. تازه‌های علوم شناختی؛ 9(3): 63-72.

واربرتون، نایجل. (1998). اندیشیدن (فرهنگ کوچک تفکر انتقادی)، ترجمه محمدمهدی خسروانی (1390)، تهران: علمی و فرهنگی.

ویسکرمی حسنعلی و یوسف وند لیلا. (1397). بررسی نقش سرزندگی تحصیلی و شادکامی در پیش‌بینی خلاقیت دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی لرستان. پژوهش در آموزش علوم پزشکی؛ ۱۰ (۲): ۲۸-۳۷.

 

Baruah, J., & Paulus, P. B. (2019). Collaborative Creativity and Innovation in Education. In Creativity Under Duress in Education? (pp. 155-177). Springer, Cham.‏

Bloom, L. A., & Dole, S. (2018). Creativity in education: A global concern. Global Education Review, 5(1), 1-4.‏

Castiglione, J. (2008). Facilitating employee creativity in the library environment: An important managerial concern for library administrators. Library management, 29(3), 159-172.‏

Chow, J. C., & Ekholm, E. (2019). Language domains differentially predict mathematics performance in young children. Early Childhood Research Quarterly, 46, 179-186.‏

Desoete, A., & Grégoire, J. (2006). Numerical competence in young children and in children with mathematics learning disabilities. Learning and individual differences, 16(4), 351-367.‏

Geary, D. C. (2010). Mathematical disabilities: Reflections on cognitive, neuropsychological, and genetic components. Learning and individual differences, 20(2), 130-133.‏

Gilmore, C. K., McCarthy, S. E., & Spelke, E. S. (2010). Non-symbolic arithmetic abilities and mathematics achievement in the first year of formal schooling. Cognition, 115(3), 394-406.‏

Husbye, N. E., Rust, J., Buchholz, B. A., Powell, C. W., & Vander Zanden, S. (2019). Critical Thinking, Critical Doing: Instructional Routines for Critical, Embodied Thinking in Preservice Literacy Education Coursework. In Handbook of Research on Critical Thinking Strategies in Pre-Service Learning Environments (pp. 319-340). IGI Global.‏

Kuhn, D. (2018). A role for reasoning in a dialogic approach to critical thinking. Topoi, 37(1), 121-128.‏

Leikin, R. (2018). Openness and constraints associated with creativity-directed activities in mathematics for all students. In Broadening the Scope of Research on Mathematical Problem Solving (pp. 387-397). Springer, Cham.‏

Manuel, D. (2018). Virtual Learning Communities of Problem Solvers: A Potential for Developing Creativity in Mathematics?. In Creativity and technology in mathematics education (pp. 531-557). Springer, Cham.‏

Ok, M. W., Bryant, D. P., & Bryant, B. R. (2019). Effects of Computer-Assisted Instruction on the Mathematics Performance of Students with Learning Disabilities: A Synthesis of the Research. Exceptionality, 1-15.‏

Paul, R. W. (2018). Critical thinking and the critical person. In Thinking (pp. 373-403). Routledge.‏

Paul, R., & Elder, L. (2008). The miniature guide to critical thinking-concepts and tools (Thinker’s guide). Dillon Beach, CA: Foundation for critical thinking.‏

Ramli, R., Yunus, M. M., & Ishak, N. M. (2011). Robotic teaching for Malaysian gifted enrichment program. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 15, 2528-2532.‏

Teixeira, G., Bremm, L., & dos Santos Roque, A. (2018, November). Educational Robotics Insertion in High Schools to Promote Environmental Awareness about E-Waste. In 2018 Latin American Robotic Symposium, 2018 Brazilian Symposium on Robotics (SBR) and 2018 Workshop on Robotics in Education (WRE) (pp. 591-597). IEEE.‏

Tennyson, R. D., & Breuer, K. (2002). Improving problem solving and creativity through use of complex-dynamic simulations. Computers in Human Behavior, 18(6), 650-668.‏

Walsh, C., Quinn, K. N., Wieman, C., & Holmes, N. G. (2019). Quantifying critical thinking: Development and validation of the Physics Lab Inventory of Critical thinking (PLIC). arXiv preprint arXiv:1901.06961.‏

Wyse, D., & Ferrari, A. (2018). Creativity and education in the European Union and the United Kingdom. In Learning and Teaching Around the World (pp. 192-200). Routledge.‏