داستان گویی دیجیتال و نظریه ذهن: رسانه ای برای ذهن خوانی خلاق

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

مقاله 2، دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 34، مهر 1398، صفحه 23-52   

نوع مقاله: مروری

نویسندگان

زینب خسروی¹؛ رضا افهمی^{* 2}؛ پرویز آزادفلاح³

¹رشته پژوهش هنر، گروه پژوهش و تاریخ هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

²دانشیار گروه پژوهش و تاریخ هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

³دانشیار گروه روان شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

نظریه ذهن(ذهنی‌ کردن) یکی از ضروری‌ترین مهارت‌ها برای توسعه روابط اجتماعی است. از این رو پژوهش‌های بسیاری در صدد یافتن روش‌هایی برای پرورش نظریه ذهن و به ویژه روش‌های مبتنی بر فعالیت‌های روایت‌محور و بر آمده از داستان ‌اند. از آنجایی که فضای دیجیتال، در دوره معاصر شیوه ارتباطات بینافردی و همچنین فضای رودروی داستان‌سرایی را متحول ساخته است، اکنون امکانات دیجیتال بستری چندرسانه‌ای برای بیان و گوش سپردن به داستان فراهم آمده‌است،این پژوهش درصدد تبیین ظرفیت و قابلیت‌های رسانه داستان‌گویی دیجیتال بر پرورش نظریه ذهن است.این مطالعه مبتنی بر روش تحلیل مفهومی و استنتاجی در سطح نظری، ظرفیت ویژه و متمایز رسانه داستان‌گویی دیجیتال برای پرورش نظریه ذهن را مطرح می کند. بر پایه یافته‌های قبلی در حوزه نقش داستان‌سرایی بر پرورش نظریه ذهن و براساس ظرفیت رسانه داستان گویی دیجیتال، این پژوهش برای نخستین بار این پیشنهاد را مطرح می‌کند که در تقابل با روش‌های منفعل پیشین، می‌توان از امکانات این رسانه‌ نوین برای تدوین الگوهای داستان سرایی خلاقانه و مشارکتی با هدف پرورش نظریه ذهن در افراد بهره برد.

کلیدواژه‌ها

نظریه ذهن؛ داستان‌سرایی؛ داستان‌گویی دیجیتال؛ ذهن‌خوانی خلاق؛ داستان‌گویی مشارکتی

مراجع

اطمینان، مریم. (1397). اختلال نافرمانی مقابله­ای با تأکید بر نظریه ذهن. مطالعات روان­شناسی و علوم تربیتی سال4، شماره1. 31-42.

اسلامی هرازی، زهرا، قربانی، مریم، آقایی، اصغر. (1397). پیش بینی باورهای ماکیاولیستی دانش­آموزان ابتدایی براساس سبک­های فرزندپروری. دانش و پژوهش در روان­شناسی کاربردی، شماره 72. 35-43.

باختین، میخائیل.(1395). پرسشهای بوطیقای داستایوفسکی. سعید صلح جو، تهران: نشر نیلوفر.

بارت، رولان. (1394). اس، زد(به همراه داستان سارازین اثر بالزاک). سپیده شکری پور، تهران: نشر افراز.

بریمانی، صاحبه، اسدی، جوانشیر،خواجوند، افسانه. (1397). اثر بخشی بازی­درمانی بر سازگاری اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی کودکان ناشنوا. فصلنامه علمی پژوهشی توانبخشی، سال19، شماره 3. 250-261.‎

پرپنجی، معصومه، دلاور، علی و فرخی، نورعلی. (1398). نقش سلامت روان در رفتارهای خلاقانه دانش آموزان شهر تهران. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، سال 8، شماره 4. 153-170.

تقی خان، کیانا حسن زاده، سعید، خداوردیان، سهیلا. (1396). قابلیت تبیین زبان در نظریه ذهن کودکان با اختلال طیف اتیسم. پژوهش­های کاربردی روان­شناختی. سال 8, شماره 2. 69-77.

توحیدی، افسانه. (1394). نظریه ذهن و ارتباطات اجتماعی. تازه­های روان­درمانی، شماره75-76. 65-94.

حسین ثابت، فریده؛ نادر پیله رود، مقصود؛ سهرابی، فرامرز(1395).اثربخشی آموزش نظریه ذهن بر بهبود نظریه ذهن و مهارت اجتماعی دانش آموزان ناشنوا. روانشناسی شناختی، سال 4، شماره 4. 51-60.

زرین کوب، عبدالحسین. (1382). ارسطو و فن شعر. تهران: امیرکبیر.

سراجی، فرهاد؛ عطاران، محمد. (1390). یادگیری الکترونیکی:مبانی، طراحی، اجرا و ارزشیابی. همدان: دانشگاه بوعلی سینا.

علی آبادی، ابراهیم، عزیزی، عالم تبریز، محمد اکبر، و داوری، علی. (1397). شناسایی موانع اجرای خط مشی­های کارآفرینی و نوآوری در برنامه­های توسعه جمهوری اسلانی ایران. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، سال 8، شماره 3. 95-132.

غفاری، عذرا، کراسکیان، آدیس، بیگلری، شبنم.(1392). مقایسه نظریه ذهن در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، اختلال عاطفی دو قطبی و افراد بهنجار. پژوهش­های نوین روان­شناختی، شماره 31، 73-94.

فورستر، ا. م. (1391). جنبه­های رمان. ابراهیم یونسی، تهران: موسسه انتشارات نگاه.

قربانی، سجاد، صادقی، علیرضا، احقر، قدسی (1398). بررسی اثربخشی نرم افزار چندرسانه­ای محقق ساخته بر میزان خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه پنجم در درس علوم تجربی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، سال 8، شماره 4. 195-218.

گاتشال، جاناتان(1395). حیوان قصه گو. عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.

مکوئیلان، مارتین(1388). گزیده مقالات روایت. تهران: نشر مینوی خرد.

نجانی وحید ، ناصرپور، هادی، ذبیح زاده، عباس و رشیدی، مانا (1393). بررسی نظریه ذهن و توانایی همدلی در محکومین دادگاه­های کیفری: شواهدی از آمون ذهن­خوانی از طریق تصویر چشم. شناخت اجتماعی، سال 3، شماره 2. 7-18.

نیکپور، روشنک ، کدیور، پروین، عبداللهی، محمد حسین و صرامی، غلامرضا (1396). ارزیابی اثربخشی آموزش مبتنی بر رویکرد محاوره­ای بر ارتقای نظریه ذهن و فرادانش خواندن. روش­ها و مدل­های روان شناختی، سال 8، شماره 28. 71-88.

هال، استوارت(1393). معنا، فرهنگ و زندگی اجتماعی. احمد گل محمدی. تهران: نشر نی.

 

Ali, F., Amorim, I. S., & Chamorro-Premuzic, T. (2009). Empathy deficits and trait emotional intelligence in psychopathy and Machiavellianism. Personality and Individual Differences, 47(7), 758-762.

Assouline, A., & Mendelsohn, A. (2019). Building a story: coherent narrative formation relies on functional connectivity in posterior cortex and frontoparietal networks. BioRxiv, 667618.

Astington, J. W., & Jenkins, J. M. (1999). A longitudinal study of the relation between language and theory-of-mind development. Developmental psychology, 35(5), 1311.

Baron-Cohen, S., Wheelwright, S., Hill, J., Raste, Y., & Plumb, I. (2001). The “Reading the Mind in the Eyes” Test revised version: a study with normal adults, and adults with Asperger syndrome or high-functioning autism. The Journal of Child Psychology and Psychiatry and Allied Disciplines, 42(2), 241-251.

Black, J. & Barnes, J. L. (2015). Fiction and social Cognition: The Effect of Viewing Award-Winning Television Dramas on Theory of Mind. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 9 (4), 423-429.

Bormann, D., & Greitemeyer, T. (2015). Immersed in virtual worlds and minds: effects of in-game storytelling on immersion, need satisfaction, and affective theory of mind. Social Psychological and Personality Science, 6(6), 646-652.

Bremer, E., & Cairney, J. (2018). The Interrelationship between Motor Coordination and Adaptive Behavior in Children with Autism Spectrum Disorder. Frontiers in psychology, 9, 2350.

Bruner, J. (1986). Actual minds, Possible Worlds. Cambridge, MA. Harvard University Press.

Carruthers, P., & Smith, P.K. (Eds.) (1996). Theories of theories of mind. Cambridge, UK: Cambridge University Press.

Clark, A. (2006). Language, embodiment, and the cognitive niche. Trends in Cognitive Science, 10, 370-374.

De Los Reyes, A., Lerner, M. D., Thomas, S. A., Daruwala, S., & Goepel, K. (2013). Discrepancies between parent and adolescent beliefs about daily life topics and performance on an emotion recognition task. Journal of abnormal child psychology, 41(6), 971-982.

Djikic, M., Oatley, K., & Moldoveanu, C. M. (2013). Reading others minds; Effects of literature on empathy. Scientific Study of Literature, 3(1), 28-47.

Djikic, M., & Oatley, K., (2014). The Art in Fiction: From Indirect Communication to Changes of the Self. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 8(4), 498-505.

Dobao, A. F. (2012). Collaborative writing tasks in the L2 classroom: Comparing group, pair, and individual work. Journal of second language writing, 21(1), 40-58.

Engel, D., Woolley, A., W., Jing, L., Chabris, Ch. F., & Malone Th. W. (2014). Reading the mind in the Eyes or Reading between the Lines? Theory of Mind predicts Collective Intelligence Equally Well Online and Face-To-Face. Plos/one., 9(12), 1-16.

Ferrari, P. F., & Coudé, G. (2018). Mirror neurons, embodied emotions, and empathy. In Neuronal Correlates of Empathy (pp. 67-77). Academic Press.

Furumi, F., Koyasu, M. (2014). Role-play facilitates children's mindreading of those with atypical color perception. Frontiers in Psychology, 5(817), 1-8.

Gardner, J. (1964). The art of fiction. New York, NY: Knopf.

Gerrig, R. J. (1993). Experiencing narrative worlds. New Haven, CT: Yale University Press.

Gitner, S. (2016). Multimedia Storytelling for Digital Communicators in a Multiplatform World. New York: Routledge.

Goodman, G., & Dent, V. F. (2019). Studying the effectiveness of the StoryTelling/Story-Acting (STSA) play intervention on Ugandan preschoolers' emergent literacy, oral language, and theory of mind in two rural Ugandan community libraries. In Early Childhood Development: Concepts, Methodologies, Tools, and Applications (pp. 1174-1205).

Guajardo, N. R., & Cartwright, K. B. (2016). The contribution of theory of mind, counterfactual reasoning, and executive function to pre-readers’ language comprehension and later reading awareness and comprehension in elementary school. Journal of Experimental Child Psychology, 144, 27-45.

Hasanzadeh, Ramazan; Vatandoust, Leyla (2018). The study of the emotion recognition and the cognitive Failures of children with Developmental Coordination Disorder. Iranian Rehabilitation Journal. 16(2). 121-130.

Henzi, S. P., de Sousa Pereira, L. F., Hawker-Bond, D., Stiller, J., Dunbar, R. I. M., & Barrett, L. (2007). Look who's talking: developmental trends in the size of conversational cliques. Evolution and Human Behavior, 28(1), 66-74.

Hibbin, R. (2016). The psychosocial benefits of oral storytelling in school: developing identity and empathy through narrative. Pastoral Care in Education, 34(4), 218-231.

Hogan, P.C. (2003). The mind and its stories: Narrative universals and human emotion. Cambridge, England: Cambridge University Press

Horowitz, A. C. (2003). Do humans ape? Or do apes human? Imitation and intention in humans (Homo sapiens) and other animals. Journal of Comparative Psychology, 117(3), 325.

Humphrey, N. (2007). The society of selves. Philosophical Transactions of the Royal Society b: Biological Sciences, 362 (1840), 745-754.

Kanai, R., Bahrami, B., Roylance, R., & Rees, G. (2011). Online social network size is reflected in human brain structure. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 279(1732), 1327-1334.

Keen, S. (2007). Empathy and the Novel. New York: Oxford University Press.

Kidd, C. D. & Castano, E. (2013).Reading Literary Fiction improves Theory of Mind. Science, 342 (6165), 377-380.

Kidd, C. D. & Castano, E. (2018).Reading Literacy Fiction can improve Theory of Mind. Nature, human Behaviour. 9(2), 604-604.

Lamm, C., & Tomova, L. (2018). The Neural Bases of Empathy in Humans. In Neuronal Correlates of Empathy (pp. 25-36). Academic Press.

Lashley, Mark C., & Creech B. (2017). Voice for a New Vernacular: A Forum on Digital Storytelling: Interview with Marie- Laure Ryaoatn. International Journal of Communication, 11, 1106-1111.

Levin, M. S. (2013). A modular approach to the communication protocol and standard for multimedia information: A review. Journal of Communications Technology and Electronics, 58(6), 594-601.

Li, M. (2018). Computer-mediated collaborative writing in L2 contexts: an analysis of empirical research. Computer Assisted Language Learning, 31(8), 882-904.

Mar, R. A. (2004). The neuropsychology of narrative: Story comprehension, story production and their interrelation. Neuropsychologia, 42, 1414-1434.

Mar, R. A. & Oatley, K. (2008). The function of fiction is the abstraction and simulation of social experience. Perspective on Psychological Science. 173-192.

Mar, R. A., Oatley, K., & Peterson, J. B. (2009). Exploring the link between reading fiction and empathy: Ruling out individual difference and examining outcomes. Communications, 3(4), 407-428.

Mar, R. A., Tackett, J. L., & Moore, C. (2010). Exposure to media and theory-of-mind development in preschoolers. Cognitive Development, 25, 69-78.

Mar, R. A. (2011). The neural bases of social cognition and story comprehension. Annual Review of Psychology, 62, 103-134.

Mar, R. A. (2018a). Stories and the promotion of social cognition, Current Directions in Psychological Science, 27. 257-262.

Mar, R.A. (2018b). Evaluating whether stories can promote social cognition: Introducing the social Processes and Content Entrained by narrative (SPaCEN) framework. Discourse Processes. 55, 1-26.

Maslej, M., Mar, R. A. & Oatley, K. (2017). Creating Fictional Characters: The Role of Experience, Personality, and Social Processes. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, (11)4, 487-499.

McHugh, L., & Stewart, I. (2012). The self and perspective taking: Contributions and applications from modern behavioral science. New Harbinger Publications.

Meyer, M. L., & Lieberman, M. D. (2016). Social working memory training improves perspective-taking accuracy. Social Psychological and Personality Science, 7(4), 381-389.

Mizrachi, H., Balaluta, D. S., & Vlaicu, F. L. (2018). An innovative teaching method to improve the functioning of children with autism spectrum disorder: a comparative analysis between storytelling and Shadow Theater.  Social Research Reports, 10(1).

Nikolajeva, M. (2014). Reading for learning: Cognitive approaches to children's literature. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.

Oatley, k. (1999). Why Fiction May Be Twice as True as Fact: Fiction as Cognitive and Emotional Simulation. Review of general psychology, 3(2), 101-117.

Oatley, K. & Djikic, M. (2017). Psychology of Narrative Art. Review of General Psychology, 122(2), 161-168.

Ornaghi, V., Brockmeier, J., & Grazzani, I. (2014). Enhancing social cognition by training children in emotion understanding: a primary school study. Journal of Experimental Child Psychology, 119, 26-39.

Page, R. & Thomas, B. (Eds) (2011). New Narratives: Stories and Storytelling in the Digital Age. US: University of Nebraska Press.

Paluck, E. L., Shepherd, H., & Aronow, P. M. (2019). Changing climates of conflict: A social network experiment in 56 schools (vol 113, pg 566, 2016).

Pera, A. (2013). The effect of social environments on the individual’s creativity. Contemporary Readings in Law and Social Justice, (2), 158-163.

Robinson, P. (2007). Task complexity, theory of mind, and intentional reasoning: Effects on L2 speech production, interaction, uptake and perceptions of task difficulty. IRAL-International Review of Applied Linguistics in Language Teaching, 45(3), 193-213.

Rifkin, J. (2009). The empathic civilization: The race to global consciousness in a world in crisis. New York, NY, US: Tarcher/Penguin Group.

Schmitt, J. M., Auer, P., & Ferstl, E. C. (2019). Understanding fairy tales spoken in dialect: an fMRI study. Language, Cognition and Neuroscience, 34(4), 440-456.

Spreng, R. N., Mar, R. A., & Kim, A. S. (2009). The common neural basis of autobiographical memory, prospection, navigation, theory of mind, and the default mode: a quantitative meta-analysis. Journal of cognitive neuroscience, 21(3), 489-510.

Spreng, R. N., & Levine, B. (2013). Doing what we imagine: Completion rates and frequency attributes of imagined future events one year after prospection. Memory, 21(4), 458-466.

Stiller, James, and Robin IM Dunbar. "Perspective-taking and memory capacity predict social network size." Social Networks29, no. 1 (2007): 93-104.

Szanto, T., & Krueger, J. (2019). Introduction: Empathy, Shared Emotions, and Social Identity. Topoi, 38(1), 153-162.

Tan, Ed. S. (2018). A psychology of the film. Nature: Palgrave communications 4(82), 1-20.

Todd, B. (2013). Study Abroad Re-entry: Critical Reflection through Digital Storytelling (Doctoral dissertation, Westminster College).

Tordjman, S., Celume, M. P., Denis, L., Motillon, T., & Keromnes, G. (2019). Reframing schizophrenia and autism as self-consciousness disorders associating a deficit of theory of mind and empathy with social communication impairments. Neuroscience & Biobehavioral Reviews.

Yeshurun, Y., Swanson, S., Simony, E., Chen, J., Lazaridi, C., Honey, C. J., & Hasson, U. (2017). Same story, different story: the neural representation of interpretive frameworks. Psychological science, 28(3), 307-319.

Wade, M., Prime, H., Jenkins, J. M., Yeates, K. O., Williams, T., & Lee, K. (2018). On the relation between theory of mind and executive functioning: A developmental cognitive neuroscience perspective. Psychonomic bulletin & review, 25(6), 2119-2140.

Wiessner, P. W. (2014). Embers of society: Firelight talk among the Julʼhoansi Bushmen. Proceedings of the National Academy of Science (PNAS), 111(39), 14027-14035.

Wilson, M. (2014). "Another Fine Mess": The Condition of Storytelling in the Digital Age. Narrative Culture. 1(2), 125-144.

Zunshine, L. (2003). Theory of Mind and experimental representations of fictional consciousness. Narrative, 11(3), 270-291.

Zunshine, L. (2006). Why we read fiction: Theory of mind and the novel. Columbus. OH: Ohio State University Press.

Zunshine, L. (2008). Theory of Mind and Fictions of Embodied Transparency. Narrative. 1(6), 65-92.

Zunshine, L. (2012). Getting inside your head: What Cognitive science can tell us about popular culture.  US: The Johns Hopkins University Press.

Zwaan, R.A. (2004). The immersed experiencer: Toward an embodied theory of language comprehension. In B. H. Ross (ED.), The psychology of learning and motivation (Vol. 44, pp.35-62). New York, NY: Academic Press