اتنوگرافی کافی شاپ در بندرعباس؛ از خرده فرهنگ تا ضد فرهنگ

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 3، دوره 9، شماره 31، شهریور 1398، صفحه 59-84   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

هدایت الله نیکخواه^{* 1}؛ یاسر رستگار²؛ سامیه فدایی³

¹استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه هرمزگان (نویسنده مسؤول)

²استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه هرمزگان

³کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی دانشگاه هرمزگان

چکیده

هر فضایی حیات فرهنگی خاص خود را می­سازد، بنابرین مطالعه­ی نحوه­ی­ تولید و مصرف فضاهای مدرن شهری در دو دهه­ی­ اخیر، اهمیت ویژه­ا­ی یافته است. کافی شاپ نیز به عنوان یکی از همین فضاهای جدید، فرهنگ خاص خود را خلق کرده است. پژوهش حاضر با به کارگیری رویکردی اتنوگرافیک در پی آن­ست که به توصیف کافی­شاپ و کافه­نشینی به مثابـه­ی ­یک میدان فرهنگی بپردازد.
میدان مطالعه، 18 کافی شاپ شناخته شده در شهر بندرعباس بوده و فرایندهای داده­یابی مطالعـه­ی حاضر، ترکیبی از مشاهده­ی­ مشارکتی و مصاحبه­های رسمی و غیررسمی است. شیـوه­ی دسترسی به نمونه­ها با حضور محقق در کافی­شاپ­ها و انجام فرایندهای اعتمادساز به صورت مستقیم و همچنین به شیوه­ی معرفی توسط کافه­من­ها، بوده است.
فرایندهای داده­کاوی و مثلث سازی (چندوجهی کردن) فعالیت­های میدانی حاکی از آن­ست که می­توان کافی­شاپ در بندرعباس را به شکل زنجیـره­ای از خرده­فرهنگ تا ضد فرهنگ توصـیف کرد. انتزاع داده­های حاصـل از مصاحبه­های رسمی و غیررسمی با مشارکت­کنندگان میدان پژوهش نیز هشت مقوله­ی تعاملی بودن، فراغتی بودن ، سبک­مند بودن ، دموکراتیک بودن، جهانی بودن، امن بودن، منزلت­بخش بودن و مدگرا بودن را در توصیف کافی­شاپ به مثابه­ی فضای فرهنگی، نشان می­دهد.

کلیدواژه‌ها

کافی شاپ؛ سبک زندگی؛ فضا؛ اتنوگرافی؛ بندرعباس

مراجع

اباذری، یوسف  و حسن چاوشیان. (1381). از طبقه تا سبک زندگی،رویکردهای نوین جامعه­شناختی هویت اجتماعی، نامه­ی علوم اجتماعی، شماره­ی20.

آزادارمکی تقی و شالچی وحید. (1384). دوجهان ایرانی: مسجد و کافی شاپ، فصلنامـه­ی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره­ی4.

استوری، جان. (1389). مطالعات فرهنگی درباره­ی فرهنگ عامه، ترجمه­ی حسین پاینده، تهران: آگه.

افروغ، عماد. (1376). رساله­ی فضا و نابرابری اجتماعی،مطالعه­ی جدایی­گزینی فضایی و تمرکز فقر در محله­های مسکونی تهران ، تهران: گروه علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.

ایمان، محمدتقی. (1393). روش تحقیقات کیفی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ دوم.

بارکر،کریس. (1387). مطالعات فرهنگی: نظریه و عملکرد،نفیسه حمیدی و مهدی فرجی،تهران:پژوهشکده­ی­مطالعات فرهنگی و اجتماعی،وزارت علوم و تحقیقات و فناوری،ص626

بارونی، شعله و مهرداد رامین و احسان اکبری. (1386). بررسی مصرف اکستازی در بین جوانان 15تا25 سال مراجعه­کننده به کافی­شاپ­های پنج منطقه تهران، مجله­ی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، دوره­ی65، شماره­ی11.

بودریار، ژان. ( 1389). جامعه­ی مصرفی، اسطوره­ها و ساختارها، ترجمه­ی پیروز ایزدی، تهران: ثالث.

بوردیو، پی یر. (1390). تمایز، ترجمه­ی حسن چاوشیان، تهران: نی

بیات، عبدالرسول و همکاران. (1381). درآمدی بر مکاتب و اندیشه­های معاصر فرهنگ­ واژه­ها، مؤسسة اندیشه و فرهنگ دینی.

پویا، علی رضا؛ملکی، زینب. (1391). راهبرد کیفی پژوهش قوم­نگاری، مفهوم پارادایم، ویزگی­ها و مباحث تکمیلی، فصلنامه­ی توسعه­ی سازمانی پلیس، سال نهم، شماره­ی41.

ذکائی، محمد سعید. (1381). خرده­فرهنگ، سبک زندگی و هویت، مجله­ی رشد آموزش علوم اجتماعی، شماره­ی20-21.

رفیعیان، مجتبی؛ الوندی پور، نینا. (1395) .مفهوم­پردازی اندیشه­ی حق به شهر، در جستجوی مدلی مفهومی، مجله­ی جامعه­شناسی ایران، دوره­ی شانزدهم، شماره­ی25،2-47

رهبری،لادن؛شارع پور، محمود. (1393). جنسیت و حق به شهر، آزمون نظریه­ی لوفور در تهران، مجله­ی جامعه­شناسی  ایران،118-120

شالچی، وحید. (1386). سبک زندگی جوانان کافی­شاپ، فصلنامه­ی تحقیقات فرهنگی،سال اول،شماره­ی1.

شهابی، محمود و زهرا جعفری. (1393). الگوهای استفاده از فرهنگ­سراها در میان جوانان شهر تهران، معانی ،انگیزه­ها و کارکردها،فصلنامه­ی تحقیقات فرهنگی ایران،دوره­ی هفتم،شماره­ی4ص86.

علیخواه، فردین و معصومه شادمنفعت. (1395). عشاق و شهر مطالعه­ای درباره­ی جوانان و فضاهای عمومی، فصلنامه­ی تحقیقات فرهنگی ایران، سال9، شماره­ی1 پیاپی33.

فرح زادی سمیه. (1393). گفت و گوی آزاد با چاشنی قهوه­تلخ، کافی­شاپ و نظریه­ی حوزه­های عمومی هابرماس،مقالات ایران،سال بیستم،شماره­ی16.

قانعی راد،محمد امین. (1395). فوران نوجوانی،روزنامه­ی شرق،27خرداد1395،سال سیزدهم،شماره­ی2609

گوشیر، ف. (1384). طبقه­ی­ا­جتماعی و سبک زندگی، پایان­نامه ارشد، دانشکده­ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران.

ماکویی، سویل. (1393). ویژگی های مردم­شناختی کافی­شاپ، شیوه­ی زندگی جوانان، فصلنامه­ی فرهنگ مردم ایران، شماره­ی36.

مانهایم، کارل. (1386). دموکراتیک شدن فرهنگ، ترجمه­ی پرویز اجلالی، تهران: نشرنی.

مدنی پور،علی. (1379). طراحی فضای شهری،رهاد مرتضایی، تهران: شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری،ص32.

مقدس جعفری، محمدحسن ؛  رضادوست، کریم ؛گلبریان؛ خدیجه. (1391). بررسی تأثیر عوامل فرهنگی برسبک زندگی جوانان کافی شاپ در شهر اهواز، مجله­ی مطالعات جامعه­شناختی جوانان، سال3، شماره7.

واندنبرگ. (1386). جامعه­شناسی جورج زیمل؛ ترجمه عبدالحسین نیک گهر، تهران: توتیا.

وبر، ماکس. ( 1374). اقتصاد و جامعه، ترجمه­ی منوچهری و ترابی نژاد و عمادزاده، تهران: مولی.

وبلن، تورستاین. (1386). نظریه­ی طبقه مرفه، ترجمه­ی فرهنگ ارشاد، تهران: نشرنی.

Schmidt,I. Palupi, o uyong F.,and Zhu,y., coffee shop culture: An observational study, komuniTi,vol.IV No.2 Juli 2012

Lisa Waxman, the coffee shop: social and physical factors influencing place attachment, Ph.D, Florida state university Journal of interior design, 2006