مطالعه‌ی تطبیقی محدوده‌ی استیذان زوجه برای اشتغال در فقه فریقین

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 2، دوره 15، شماره 57، آذر 1398، صفحه 31-50   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2019.669368

نویسنده

عبدالرسول احمدیان^*

استاد یار گروه فقه و اصول، دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، قم، ایران

چکیده

امروزه، اشتغال، زنان گریزناپذیر گردیده است. از دیگر سو، خروج از منزل شوهر بدون اذن او، «نُشوز» محسوب می‌شود. درباره­ی محدوده استیذان زوجه برای خروج از منزل، گروهی از فقها، استیذان از زوج را به‌طور مطلق واجب و گروهی به قید «منافات‌نداشتن با حق زوج در استمتاع تام از زوجه»، مقیّد می‌دانند؛ هرچند زوجه نیز در صورت ضرورت می‌تواند از خانه خارج و به اشتغال بپردازد. همه­ی مذاهب اسلامی اتفاق­نظر دارند اگر اشتغال  زوجه - چه خارج از منزل، چه داخل منزل- با حق استمتاع تام زوج در تنافی باشد، به اذن زوج نیاز دارد. فقه فریقین همراستای با هم بیان می­کنند اشتغال زوجه نباید با مصلحت خانواده و همچنین با شؤون زوجین و وظیفه مشارکت در تربیت فرزندان و تحکیم خانواده در تنافی باشد. طبق وظیفه ریاست و اداره­ی خانواده، زوج می‌تواند بر روابط و رفت ‌و آمدهای زوجه نظارت داشته باشد. از آن‌سو، طبق اصل آزادی اراده، زوجه می‌تواند در تمام اموال خود تصرّف نماید و زوج حق ندارد در امور شخصی زوجه دخالت کند؛ هرچند اجازه از زوج، امری حَسَن به‌شمار می‌رود.

کلیدواژه‌ها

اذن؛ اشتغال زنان؛ شرط ضمن عقد؛ فقه فریقین؛ خروج از منزل

مراجع

قرآن کریم.

1. ابن‌بابویه قمی (شیخ صدوق)، ابوجعفر محمد بن علی، (1404)، من لایحضره الفقیه. انتشارات جامعه المدرّسین، قم.
2. ابن‌عابدین، ( 1415)، حاشیه رد المحتار علی الدر المختار، دارالفکر، قم.
3. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، (1405)، لسان العرب، داراحیاء التراث العربی، بی­جا.
4. ابی‌زکریا، محی‌الدین بن شرف النوری، (1417)، المجموع شرح المذهب. دارالفکر، چاپ اوّل.
5. اشعری، احمد بن عیسی، (1408)، النوادر،  مؤسسه الامام المهدی، قم، چاپ اوّل.
6. احمدیان، عبدالرسول، مرادخانی، احمد، احمدی، محمدمهدی، مرادخانی، احمد، عابدیان، حسن، (1396). مطالعه‌ی تطبیقی محدوده‌ی استیذان زوجه برای خروج از منزل در فقه فریقین. مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره 12،شماره42، صفحه 11-28.
7. اصفهانی، محمدحسین، (1418)، حاشیه المکاسب، انتشارات جامعه المدرّسین، قم.
8. آملی، شیخ محمدتقی، (1413)، المکاسب و البیع (تقریر بحث نائینی)، مؤسسة النشر الاسلامی، قم.
9. انصاری، مرتضی، (1415)، النکاح، مؤسسه باقری، قم، چاپ اوّل.
10. انصاری، مرتضی، (1420)، المکاسب، مؤسسه باقری، قم، چاپ اوّل.
11. بجنوردی، محمدحسن، (1419)، القواعد الفقهیه، الهادی، قم، چاپ اوّل.
12. بحرانی، آل‌عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم، (1405)، الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره. 25 جلد. دفتر انتشارات اسلامی، قم.
13. بروجردی، آقاحسین، (1386)، جامع أحادیث الشیعه، فرهنگ سبز، تهران.
14. البهوتی، منصور بن یونس، (1402)، کشف القناع متن الإقناع، دار الفکر، قم.
15. جبعی عاملى، زین‌الدین بن على (شهید ثانى)، (‌1413)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، مؤسسة المعارف الإسلامیه، قم‌.
16. جناتی، محمدابراهیم (بی‌تا)، رساله توضیح المسائل، انصاریان، قم.
17. حر العاملی، محمد بن الحسن، (1414)، وسائل الشیعه، مؤسسة آل‌البیت(ع)، قم.
18. حرانى، ابن شعبه، حسن بن على، (1376)، تحف العقول، ترجمه کمره‏اى، تهران، چاپ ششم.
19. حسینی سیستانی، سیدعلی، (1413)، منهاج الصالحین. بی‌نا.
20. حصکفی، شیخ علاءالدین، (1415)، الدر المختار شرح تنویر الأبصار. مطبوع مع حاشیه المختار لابن عابدین، دارالفکر، قاهره.
21. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (علامه حلی)، (1381)، خلاصه الاقـوال، مطبعـه حیدریه، نجف.
22. حمیری، ابوالعباس عبداالله، (1412)، قرب الاسناد، مؤسسة آل‌البیت(ع)، قم.
23. دردیر، شیخ أحمد، (بی‌تا)، الشرح الصغیر علی أقرب المسالک، مطبوع مع حاشیه الصاوی، دار المعارف.
24. رهبر، مهدی، (1393)، «محدوده­ی شرعی تمکین عام زوجه»، پژوهش‌های فقهی، دوره دهم، شماره 1.
25. سیمایی صراف، حسین، (1380)، شرط ضمنی، بوستان کتاب، قم.
26. شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، (1409)، وسائل الشیعه، قم، چاپ اول.
27. شربینی، محمد الخطیب، (1377)، مغنی المحتاج الی معرفه معانی الالفاظ، طبعه الحلبی و الولاده.
28. صفایی، سید حسین؛ امامی، اسدالله، (1380)، حقوق خانواده، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران، چاپ هشتم.
29. طباطبایی حکیم، سید محسن، (بی‌تا)، مستمسک العروه الوثقی، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
30. عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین ‌بن ‌علی، (1413)، مسالک الافهام، مؤسسة المعارف الاسلامیه، قم، چاپ اوّل.
31. فضل‌الله، سید محمد، ((14121)، تأملات اسلامیه حول المرأه. دارالملاک، بیروت.
32. کلینی، محمد بن یعقوب، (1367)، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، بی­جا.
33. کاتوزیان، ناصر، (1385)، حقوق مدنی خانواده،  شرکت سهامی انتشار، تهران.
34. کیایی، عبدالله، (1365)، قانون مدنی و فتاوای امام خمینی(ره)، بی‌نا، تهران.
35. محقق داماد، سیدمصطفی، (1380)، بررسی فقهی حقوق خانواده، نکاح و انحلال آن، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران.
36. مدنی تبریزی، شیخ یوسف، (1403)، تکمله الوسیله، مکتبه اسماعیلیان، قم.
37. مکارم شیرازی، ناصر، (1424)، کتاب النکاح (مکارم)، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، قم.
38. مهرپور، حسین، (1384)، مباحثی از حقوق زن از منظر حقوق داخلی، مبانی فقهی و موازین بین‌المللی، اطلاعات، تهران.
39. نجفی، محمدحسن، (1416)، جواهر الکلام، المکتبه الاسلامیه، تهران.
40. نراقی، احمد، (1408)، عوائد الایام، مکتبه البصیری، چاپ سنگی، قم.
41. نرم‌افزار «گنجینه آرای فقهی- قضائی»، دفتر آموزش روحانیون و تدوین متون فقهی معاونت آموزش قوه قضائیه.
42. نووی، ابی‌الحسین مسلم بن الحجاج بن مسلم القشیری النیسابوری، (1418)، صحیح مسلم، دارالمنار.
43. ﻫﺪﺍﯾﺖ‌ﻧﯿﺎ ﮔﻨﺠﯽ، ﻓﺮﺝ‌ﺍﻟﻠﻪ، (1385)، ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺩﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻣﺪﻧﯽ، برﺭﺳﯽ ﻓﻘﻬﯽ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﺎﺩه­ی 7111 قانون مدنی، ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺭﺍﻫﺒﺮﺩﯼ ﺯﻧﺎﻥ. ﺷﻤﺎﺭه 43، صفحه7 .