مقایسه تطبیقی یافته‌های جرم‌شناسان و مکاتب حقوقی معاصر با سیاست جنایی و فقه جزایی علی (ع)

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 3، دوره 15، شماره 57، آذر 1398، صفحه 51-72   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2019.669369

نویسندگان

مسعود حیدری^{* 1}؛ مسعود مومنی²

¹استادیار گروه حقوق، واحد خوراسگان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

²دانشجوی دکتری گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، واحدخوراسگان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

چکیده

    سیاست جنایی به عنوان مجموعه­ای از تدابیر برای کنترل پدیده مجرمانه در دهه­های اخیر، تحت تأثیر رهیافت­های مکاتب حقوقی و نظریات جرم­شناسان، تحولی چشمگیر یافته و مفهوم موسع آن مورد توجه قرار گرفته است. لکن این نگرش در طول تاریخ حقوق کیفری بی­سابقه نیست و در فقه جزایی اسلام بویژه در دوران حکومت حضرت امیر (ع) سیاست جنایی در مفهوم مذکور مورد توجه بوده است. همسویی یافته­های جرم­شناسان و مکاتب حقوقی معاصر با دیدگاه­های آن فقیه جرم­شناس، بیانگر این واقعیت است. توجه ایشان به مقوله­های پیشگیری، بازپروری، قابلیت­های جامعه مدنی، اصل قانونمندی و مداخله حداقلی حقوق کیفری و در یک کلام؛ توجه ویژه به کرامت انسانی، باعث گردیده است علیرغم گذشت قرن­ها، سیاست­های جزایی ایشان همچنان با نیازهای انسان امروزی منطبق و در قالب یک سیاست منحصر به فرد مطرح باشد. لذا با توجه به همزیستی مسالمت­آمیز فقه جزایی امامیه با داده­های نظری جرم­شناسی و تجارب علمی سیاست جنایی؛ شایسته است سیاست­های حاکم بر فقه جزایی معاصر، تمامی اصول مقبول و مؤکد در نظام حقوقی اسلام را رعایت کند تا عنوان «سیاست جنایی اسلام» بر آن قابل اطلاق باشد.

کلیدواژه‌ها

: سیاست جنایی اسلام؛ فقه جزایی علی (ع)؛ نظریات جرم‌شناسی؛ مکاتب حقوقی؛ فقیه جرم‌شناس

مراجع

.  قرآن مجید.

2.  نهج البلاغه.

3. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.

4. قانون مجازات اسلامی، مصوب 1392.

5. اردبیلی، محمدعلی، (1393)، حقوق جزای عمومی. جلد 1 و 2 و 3، نشر میزان، تهران، چاپ چهارم.

6. الوائلی، احمد. (1362)، احکام زندان در اسلام، نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چاپ اول.

7. ابوزید، نصر حامد، (1998 )، مفهوم النص، دراسه فی علوم القرآن، ، المرکز الثقافی العربی بیروت ، الطبع الاولی.

8. العالم، یوسف حامد، (1421 )، المقاصد العامه للشریعه الاسلامیۀ القاهره، دارالحدیث، القاهره الطبع الاولی.

9. آنسل، مارک. (1375)، دفاع اجتماعی، مترجم: علی حسین نجفی ابرندآبادی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.

10. آرون، ریمون، (1377)، مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه شناسی، مترجم: باقر پرهام، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، چاپ اول.

11. پیکا، ژرژ، (1370)، جرم شناسی، مترجم: علی حسین نجفی ابرندآبادی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران، چاپ اول.

12. حکیمی، محمدرضا، (1378)، جامعه­شناسی قرآنی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران چاپ اول.

13.  حکیمی، محمد، حکیمی، محمدرضا، حکیمی، علی، (1379)، الحیات، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چاپ دوم.

14. حسینی، سیدمحمد، (1383)، سیاست جنایی در اسلام و در جمهوری اسلامی ایران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.

15. خسروی، محمدحسن، (1387)، راهکارهای کنترل جرم از نگاه امیرالمؤمنین علی (ع)، انتشارات نور السجاد، قم. چاپ اول.

16. خوانساری، سیداحمد، (1405)، جامعع المدارک، نشر مؤسسه اسماعیلیان، قم.

17. دلماس مارتی، میری. (1387)، نظام­های بزرگ سیاست جنایی، مترجم: علی حسین نجفی ابرندآبادی، نشر میزان، تهران، چاپ اول.

18. راسخ، محمد، (1386)، فصلنامه نامه مفید، شماره 64.

19. سلطانی، محمدعلی، (1388)، اهداف دنیوی فقه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، حوزه علمیه قم.

20. سیدمحمود، هاشمی شاهرودی، (1373)، قوانین جزایی از نظر اسلام، نشر دارالکتاب قم، چاپ اول.

21. شاخت، یوزف، (1388)، دیباچه­ای بر فقه اسلامی، ترجمه اسدالله نوری، نشر هرمس، تهران چاپ اول.

22. طالقانی، محمود، (1374)، پرتوی از نهج البلاغه، نشر وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ دوم.

23. طباطبائی، محمدحسین، (بی­تا)، المیزان فی التفسیر القرآن، مؤسسه نشر اسلامی حوزه­ی علمیه، قم.

24. علیدوست، ابوالقاسم، (1381)، فقه و عقل، مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشه­های معاصر تهران.

25. قیاسی، جلال­الدین، (1385)، «اصول سهولت و مداراء و سیاست جنائی حکومت اسلامی، فصلنامه انجمن معارف اسلامی، شماره 3.

26. کاتوزیان، ناصر، (1379)، دوره ی حقوق مدنی، ضمان قهری، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.

27. کی­نیا، مهدی، (1374)، مبانی جرم­شناسی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم.

28. کی­نیا، مهدی، (1374)، روانشناسی جنایی، جلد 1 و 3، انتشارات رشد، تهران، چاپ اول.

29. گسن، ریموند، (1370)، مقدمه­ای بر جرم­شناسی، مترجم: مهدی کی­نیا، انتشارات مجد، تهران، چاپ اول.

30. گسن، ریموند، (1374)، جرم­شناسی نظری، مترجم: مهدی کی­نیا، نشر مجد، تهران، چاپ اول.

31. گودرزی بروجردی، محمدرضا، (1385). سیاست جنایی قضایی، انتشارات سلسبیل، تهران، چاپ دوم.

32. لازرژ، کریستین، (1382)، درآمدی به سیاست جنایی، مترجم: علی حسین نجفی ابرندآبادی، نشر میزان، تهران، چاپ اول.

33. مطهری، مرتضی، (1364)، گفتارهای معنوی، انتشارات صدرا، تهران، چاپ سوم.

34. مطهری، مرتضی، (1374)، مجموعه­ آثار، انتشارات صدرا، تهران، چاپ پنجم.

35. مطهری، مرتضی، (1381)، پانزده گفتار، انتشارات صدرا، تهران، چاپ دوم.

 

36. منصور، محمود، (1365)، زمینه­ی بررسی بزهکاری کودکان و نوجوانان، انتشارات شرکت سهامی مهر، تهران، چاپ دوم.

37. مجلسی، محمدباقر، (1983)، بحارالانوار، مؤسسه الوفاء، بیروت.

38. محقق داماد، سید مصطفی، (1387)، قواعد فقه،  مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ هشتم.

39. موسوی خوئی، سیدابوالقاسم، (1380)، مصباح الاصول، نشر الفقاهه، قم.

40. نجفی، ابرندآبادی، علی­حسین و هاشم بیگی، حمید، (1377)، دانشنامه­ی جرم شناسی، انتشارات گنج دانش، تهران، چاپ اول.

41. نجفی توانا، علی، (1377)، جرم­شناسی، انتشارات خیام، تهران، چاپ اول.

42. نجفی، محمدحسن، (1981)، جواهر الکلام، جلد 41، داراحیاء القمرات العربی، بیروت.

43. نوربهاء، رضا. (1388)، زمینه­ی جرم­شناسی، انتشارات گنج دانش، تهران، چاپ سوم.

44. میر خلیلی، سید محمود، (1395)، مبانی و راهبردهای سیاست جنایی اسلام، مجله حقوق اسلامی شماره51،

 پانوشت­ها

 

1. Criminal phenomenon

                                                                                                               

1. مارک آنسل: نخستین کسی که مفهوم سیاست جنایی را باز کرد و معتقد است که سیاست جنایی، هم علم مشاهده و مطالعه و هم هنر و فن است.