منطق قیاسی به مثابه پارادایم نظریه شناخت در نظام فلسفی ملاصدرا و دکارت

 پژوهشهای معرفت شناختی

مقاله 6، دوره 8، شماره 18 - شماره پیاپی 2، مهر 1398، صفحه 103-118   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

حسن رهبر^*

استادیار فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

غایت اصلی در مباحث معرفت شناختی از منظر فیلسوفان رسیدن به شناخت یقینی و حقیقی است. از این منظر، فیلسوفان مختلف با دیدگاه ها و مبانی فکری متفاوت، همواره تلاش کرده اند مبنا و چهارچوبی را برای حصول نتیجه مورد نظر پی ریزی کنند. ملاصدرا و دکارت نیز از زمره تلاش گران این عرصه هستند. ملاصدرا و دکارت هر دو قیاس را محور نظریه معرفت شناسی خود قرار داده اند و امکان حصول به معرفت یقینی را از این راه امکان پذیر می دانند. باوجود اشتراک در این مبنا، از وجوه اختلاف آن دو در باب این مسأله باید به این نکته اشاره کرد که قیاس مورد نظر ملاصدرا همان قیاس ارسطویی مبتنی بر منطق صورت است اما قیاس در منطق معرفتی دکارت بیشتر از منظر منطق ماده و رابطه بین حقایق نگریسته می شود و نه صرفاً از منظر رابطه مفاهیم مورد مطالعه. همچنین به نظر می رسد عقیده ملاصدرا برای بهره گیری از قیاس به عنوان نوعی از استدلال مبتنی بر منطق صورت در مقایسه با دیدگاه دکارت برای استفاده از قیاس به عنوان نوعی استدلال مبتنی بر منطق ماده، دست کم در مقام داوری و ارزشیابی پذیرفتنی تر می نماید.

کلیدواژه‌ها

منطق؛ قیاس؛ نظریه شناخت؛ ملاصدرا؛ دکارت

مراجع

بریه، امیل.(1385ش). تاریخ فلسفه قرن هفدهم. ترجمه اسماعیل سعادت، چاپ اوّل،تهران: انتشارات هرمس.

دکارت، رنه.(1372ش). قواعد هدایت ذهن، ترجمه منوچهر صانعی،چاپ اوّل، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

دکارت، رنه.(1384ش). اعتراضات و پاسخها. ترجمه علی موسائی افضلی، تهران: انتشارت علمی فرهنگی.

دکارت، رنه.(1369ش). تأملات در فلسفه اولی. ترجمه احمد احمدی، چاپ دوّم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

دکارت، رنه.(1364ش). اصول فلسفه. ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، تهران: انتشارات آگاه.

راسل، برتراند.(1382). شرح انتقادی فلسفه لایب نیتس. ترجمه ایرج قانونی، تهران: انتشارات نشر نی.

سبزواری، مولی هادی.(1369- 1379). شرح منظومه. پنج جلدی، تصحیح حسن زاده آملی و تحقیق مسعود طالبی، چاپ اوّل، تهران: نشر ناب.

سورل، تام.(1379). دکارت. ترجمه حسین معصومی همدانی، چاپ اوّل، تهران: انتشارات طرح نو.

صدرالمتألهین، محمد ابن ابراهیم.(1362ش). اللمعات المشرقیّة فی فنون المنطقیّة. تصحیح دکتر مشکاة الدینی، چاپ اوّل، تهران: انتشارات آگاه.

صدرالمتألهین، محمد ابن ابراهیم.(بی تا). الحاشیة علی الهیّات الشفاء، قم: انتشارات بیدار.

صدرالمتألهین، محمد ابن ابراهیم.(1981م). الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیّة الاربعة، جلد سوّم، چاپ چهارم، بیروت. دارالاحیاء التّراث.

صدرالمتألهین، محمد ابن ابراهیم.(1363). مفاتیح الغیب، چاپ اوّل، تهران. مؤسسه تحقیقات فرهنگی. 

صدرالمتألهین، محمد ابن ابراهیم.(1371). التصور و التصدیق، چاپ پنجم، قم:انتشارات بیدار. 

طباطبایی، محمد حسین.(1384). نهایة الحکمة. ترجمه علی شیروانی،جلد سوّم، چاپ ششم، قم: انتشارات بوستان کتاب.  

صدرالمتألهین، محمد ابن ابراهیم.(بی تا). اصول فلسفه و روش رئالیسم، جلد 1، مقدمه و پاورقی از استاد مرتضی مطهری، تهران: بنیاد علمی و فرهنگی شهید مرتضی مطهری.

فروغی، محمّد علی.(1367). سیر جکمت در اروپا: مذیل بترجمه گفتار دکارت فیلسوف نامی فرانسه. جلد1و 2و 3، چاپ دوّم، تهران: انتشارات زوّار.

کاپلستون، فردریک.(1380ش). تاریخ فلسفه: از دکارت تا لایب نیتس. ترجمه غلامرضا اعوانی، جلد چهارم، چاپ اوّل، تهران: انتشارات سروش و شرکت انتشارات علمی فرهنگی.

مصطفی ابراهیم، ابراهیم.(2001م). الفلسفة الحدیثة من دیکارت الی هیوم. اسکندریّة: دار الوفاء لدنیا الطباعة و النّشر.

هاملین، دیوید. و.(1374).تاریخ معرفت شناسی. مترجم: شاپور اعتماد، چاپ اوّل، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

یاسپرس، کارل.(1375ش). اسپینوزا(فلسفه، الهیات، سیاست). ترجمه محمّدحسن لطفی، انتشارات طرح نو.

Descartes, Rene.(1996). Meditations on First Philosoph, with Selections from the Objections and Replies, translated and edited by john cottingham,Cambridge university press.

Flage, Daniel E And Clarence A. Bonnen.(1999). Descartes and Method, routladge: London and new york.

Kemp smith, Norman.(1958). Descartes Philosophical Writings. New york: the modern library.

 Lennon, M. Thomas.(2008). The plain Truth Descartes, Huet And Skepticism. Leiden.Boston: Brill.