همانندی خویشکاری المپ نشینان یونان و آفریدگان اهورا مزدا در سه هزار سال نخستین آفرینش

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 2، دوره 15، شماره 57، اسفند 1398، صفحه 41-70   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

نسرین اصلانی^*

دانش‌آموخته دکتری فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

اسطوره واکنشی است از ناتوانی­های انسان در مقابله با درماندگی­ها و ضعف­های او. عناصر و شخصیت­های اسطوره ریشه در واقعیت­هایی دارند که در طی زمان تغییر و تحول می­یابند و همان­گونه که فرهنگ­ها با هم آمیخته می­شوند؛ اسطوره­ها نیز با هم می­آمیزند و اسطوره­های جدید می­سازند و گاهی اسطوره­ها در سرزمین­های مختلف با نام­های متفاوت و خویشکاری یکسان ظهور می­یابند. پژوهش حاضر از نوع تحلیلی ـ تطبیقی است بر پایه داده­های کتابخانه‌ای، که با هدف اثبات وجود همانندی در خویشکاری اساطیر ایران و یونان و نیز بیان علت آن نگاشته شده است. در این پژوهش، با توجه به یافته­های به دست آمده از خویشکاری اسطوره‌های دو سرزمین یونان و ایران، تطبیق آن­ها با یکدیگر و اثبات وجود تشابه در وظایف آن­ها؛ فرضیه یکسانی تفکر نوع بشر در هزاره‏های آغازین بررسی می­شود و در بخش نتیجه‌گیری بیان می‌گردد که از آنجا که اسطوره حاصل تفکر بشر و برگرفته از سرشت آدمی است؛ بدیهی است که تشابهاتی میان اسطوره­های سرزمین­های مختلف دیده شود، هر چند که نام و توصیف مردم این سرزمین­ها از یک پدیده فرازمینی، متفاوت از هم باشد و نیز تفاوت‌های موجود میان اسطوره­ها را می­توان متأثر از شرایط اجتماعی هر سرزمین در زمان خلق آن اسطوره دانست.

کلیدواژه‌ها

اسطوره؛ خویشکاری؛ ایزدان؛ یونان باستان؛ ایران باستان

مراجع

آموزگار، ژاله. 1388. تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.

ابوالقاسمی، محسن. 1385. راهنمای زبان‌های باستانی ایران. ج1. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. 1377. اسطوره بیان نمادین. تهران: سروش.

اخوانی، سعید و فتانه محمودی. 1397. «مطالعة تطبیقی در اساطیر ایران و شرق دور (اسطورة سیاوش ایران و کوتان اوتونای قوم آینو با رویکرد جوزف کمبل)». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س14. ش53. صص84ـ41.

الیاده، میرچا. شول، اوتلی و دیگران. 1388. اسطوره و آیین. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: اسطوره.

اوسلین، برنارد و دیگران. 1377.خدایان یونان. اصفهان: فلاحت ایران.

برن، لوسیلا. جین، ف و دیگران. 1383. جهان اسطوره‌ها. ترجمة عباس مخبر. تهران: مرکز.

بهار، مهرداد. 1386. پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگاه.

بیرلین ، ج.ف. 1386. اسطوره‌های موازی. ترجمة عباس مخبر. تهران: مرکز.

پورداوود، ابراهیم. 1347. یشت‌ها. ج1و2. تهران: طهوری.

ــــــــــــــــــــــــ. 1355. اوستا. تهران: مروارید.

دزفولیان، کاظم و معصومه طالبی. 1389. «مقایسة اساطیر یونان و ایران بر پایة اندیشه‌های باختین». فصلنامۀ ادبیات تطبیقی(ادب و زبان). س1. ش3. صص115ـ97.

دیکسون کندی، مایک. 1390. دانشنامۀ اساطیر یونان و روم. ترجمة رقیه بهزادی. تهران: طهوری.

راشد محصل، محمدتقی. 1382. سروش یسن. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

راوس، ویلیام. هنری دنهام. 1384. خدایان، پهلوانان و انسان در یونان باستان. ترجمة علیرضا قربانیان. تهران: امیرکبیر.

رستگار فسایی، منصور. 1383. پیکر گردانی در اساطیر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

رضابیگی، مریم. 1387. «مقایسة تطبیقی اساطیر ملل مختلف (ایران، چین، ژاپن، یونان، روم، هند و بین‌النهرین)». فصلنامۀ ادبیات فارسی. س5. ش20. صص175ـ155.

ژیران، فیلیکس. 1375. اساطیر یونان. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: فکر روز.

کرباسیان، ملیحه. 1384. فرهنگ الفبایی ـ موضوعی اساطیر ایران باستان. تهران: اختران.

کریستن‌سن، آرتور. 1393. نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان. ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: چشمه.

کوورجی کویاجی، جهانگیر. 1388. بنیادهای اسطوره و حماسه ایران. ترجمة جلیل دوستخواه. تهران: آگاه.

گرانت، مایکل. 1384. فرهنگ اساطیر کلاسیک یونان و رم. ترجمۀ رضا رضایی. تهران: ماهی.

گریمال، پی‌یر . 1385. اساطیر جهان. ترجمة مانی صالحی علامه. ج1. تهران: مهاجر.

فاطمی، سعید. 1375. مبانی فلسفی اساطیر یونان و رم. ج 1. تهران: دانشگاه تهران.

لنسلین، گرین. 1381. اساطیر یونان. ترجمة عباس آقاجانی. تهران: سروش.

مبلغی آبادانی، عبدالله. 1373. تاریخ ادیان و مذاهب جهان. قم: سینا.

محجلین، ساناز و مجتبی درودی. 1398. «دگردیسی‌های اسطورة جمشید در گذار از دوران هندواروپایی به دوران اسلامی». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب . س15. ش 54. صص251ـ223.

مقدم، محمد. 1380. جستاری دربارة مهر و ناهید. تهران : هیرمند.

معصومی، غلامرضا. 1387. مقدمه‌ای بر اساطیر و آیین‌های باستانی جهان. تهران: سوره مهر.

میرفخرایی، مهشید. 1390. روایات پهلوی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

موله، م. 1377. ایران باستان. ترجمة ژاله آموزگار. تهران: توس.

ناردو، دان. 1384. اسطوره‏های یونان و روم. ترجمة عسگر بهرامی. تهران: ققنوس.

وارنر، رکس. 1386. دانشنامة اساطیر جهان .ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‏پور. تهران: اسطوره.

هینلز، جان‌راسل. 1385. اساطیر ایران. ترجمة محمدحسین باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

English Sources

Monna, Maria Cornelia. 1978. The Gathas of Zarathustra. Amsterdam Netherlands.

Reichelt, Hans.1968. Avesta ReaderTexts, Notes, Glossary and Index. Berlin

Anklesaria, T.D. 1908. The Bundahishn, Bombay.