بررسی «ورجمکرد» در مقایسه با نمونه‏‌های برجسته آن در اساطیر ‌ایران و جهان

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 5، دوره 15، شماره 57، اسفند 1398، صفحه 123-144   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

آذر حمیدی¹؛ جهانگیر صفری^{* 2}؛ پرستو کریمی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد

²استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد

³استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد

چکیده

بدون شک بزرگ‌ترین معمای ناگشوده، مرموز، غریب و رعب‌آور برای انسان، معمای مرگ است. انسان، همواره خواستار جاودانگی و بی‎مرگی بوده و هست. یکی از روش‎های اقناعی که وی برای دستیابی به آرامش نسبی در برابر این پدیدة مرموز در پیش گرفته، خلق فضاها و مکان‎هایی انتزاعی است که مرگ را به آن راهی نیست؛ دژها، ورها، کاخ‏ها و باغ‎های بهشت‎سانی که از یک سوی اشباع‎کنندة حسرت او در بازگشت به بهشت از دست رفته هستند و از سوی دیگر او را در دایره‎ای امن و نفوذناپذیر در برابر مرگ قرار می‎دهند و آرامش خاطرش را فراهم می‎کنند. «ور جمکرد» از برجسته‎ترین مکان‎های اساطیری نزد ایرانیان باستان است که به تقلید و الگوبرداری از «کاخ میترا» ساخته شده است. این مکان، نمونه‎های بسیاری در اساطیر ایران و سایر ملل دارد که مهم‌ترین وجه اشتراک میان آن‎ها بی‎مرگی و جاودانگی برای کسانی است که به آن وارد می‌شوند. علاوه بر این، وجوه اشتراک دیگری نیز میان این ساختمان‏های اساطیری وجود دارد که در این پژوهش به روش تحلیلی ـ تطبیقی به آن پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

آرمان‌شهر؛ ور جمکرد؛ باغ الیزه؛ آسگارد؛ کون‎لون

مراجع

اشه، رهام. 1383. هرمزد با هرویسپ آگاهی. تهران: اساطیر.

الیاده، میرچا. 1365. مقدمه‎ای بر فلسفه‎ای از تاریخ. ترجمة بهمن سرکاراتی. ج1. تبریز: نیما.

امامی، نصراله و آذرمیدخت رکنی. 1391. «تحلیل اسطوره‌های کیخسرو، گرشاسب و جمشید بر اساس آراء یونگ». مجلة ادب فارسی. س2. ش1. صص12ـ1.

بیرونی، ابوریحان. 1362. آثار الباقیه. ترجمة اکبر دانا. چ 3. تهران: امیرکبیر.

پورداوود، ابراهیم. 1377. یشت‌ها. تهران: دانشگاه تهران.

ــــــــــــــــ. 1383. اوستا. تهران: . نگاه نو

جعفری دهقی، محمود و زهرا دشتبان. 1392. «بررسی سرانجام جمشید پادشاه اساطیری در مآخذ گوناگون». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‏شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س9. ش31. صص89ـ73.

جوانمرد، کمال. 1390. «رویکردی جامعه‌شناختی بر آیین مملکت‌داری در اسطورة جمشید». اندیشه‌های ادبی. ش10. صص58ـ31.

حق‎پرست، لیلا. 1394. «اسطوره‌شناختی ساختاری، طرحی کارآمد برای تبیین اسطوره‌های هند و ایرانی؛ تحلیل نمونه: داستان جمشید». پژوهشنامة ادب حماسی. س11. ش19. صص159ـ157.

دیوید سون، ه.ر.الیس. 1385. شناخت اساطیر اسکاندیناوی. ترجمة محمدحسین باجلان. تهران: اساطیر.

رضابرنجیان، شاپور. 1376. «جم در اساطیر افسانه‎ها». نامة پارسی. ش 7. صص39ـ24.

ری، بیچ. 1376. اسطورة اسکاندیناوی. ترجمة عباس مخبر. تهران: مرکز.

ریگ ودا (گزیده سرودهای ریگ ودا). 1348. ترجمة جلال نایینی. تهران: تابان.

ستاری، جلال. 1390. پژوهشی در اسطورة گیل‌گمش و افسانة اسکندر. تهران: مرکز.

سرمد، زهره. 1394. «بررسی وجوه اشتراک و افتراق جمشید و یمه در شاهنامه و اوستا». فصلنامۀ تخصصی ادبیات فارسی. س11. ش4. صص160ـ141.

شوالیه، ژان و آلن گربران. 1382. فرهنگ نمادها. ج3. ترجمة سودابه فضایلی. تهران: جیحون.

ـــــــــــــــــــــــ. 1387. فرهنگ نمادها. ج5. ترجمة سودابه فضایلی. تهران: جیحون.   

صفا، ذبیح‌الله. 1374. حماسه سرایی در ایران. تهران: امیرکبیر.

فردوسی، ابوالقاسم. 1390. شاهنامه. تصحیح سعید حمیدیان. قم: سعید نوین.

فلاحی، کیومرث. 1389. «آرمان‌شهر ایرانی و راهبردهای آن، جستاری در اندیشه‌های آرمان‌گرایانة نظامی گنجوی». اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی . س24. ش10و9. صص23ـ4.

قائمی، فرزاد. 1386. «انواع و نمودهای ادبیات آرمان‌شهری در ادبیات کلاسیک». فصلنامۀ تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد. ش16و15. صص305ـ287.

قلی‎زاده، خسرو. 1387. فرهنگ اساطیر ایرانی بر پایة متون پهلوی. تهران: کتاب پارسه.

کاوندیش، ریچارد. 1387. دایرة‌المعارف مصور اسطوره‎شناسی. ترجمة رقیه بهزادی. تهران: اساطیر.

کریستن‌سن، آرتور. 1350. کارنامه شاهان در روایات ایران باستان. ترجمة باقر امیرخانی. تبریز: کمیته استادان.

ــــــــــــــــ. 1368. نمونه‎های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌های ایران. ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: نشر نو.

کریستی، آنتونی. 1373. شناخت اساطیر چین. ترجمة باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

محجوب، محمدجعفر. 1334. «طوفان نوح ـ ور جمکرد ارم ذات المعاد». صدف. ش2. صص96ـ87.

میرفخرایی، مهشید. 1367. روایت پهلوی. تهران: مؤسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی.

وارنر، رکس. 1386. دانشنامة اساطیر جهان. ترجمة ابولقاسم اسماعیل‌پور. تهران: اسطوره.

وندیداد. 1391. کتایون مزداپور و حمیدرضا الوند. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

یاحقی، محمدجعفر. 1386. فرهنگ اساطیر و داستان‎واره‎ها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.