بافت فرسوده؛ فرصت یا تهدید مدیریت شهری (نمونه موردی: بافت فرسوده شهر نهاوند)

آمایش محیط

مقاله 6، دوره 12، شماره 46، آذر 1398، صفحه 101-126   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

مصطفی خزایی^{* 1}؛ محمد تقی رضویان²

¹(دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری و مدرس دانشگاه شهید بهشتی)

²(استاد تمام گروه جغرافیای انسانی دانشگاه شهید بهشتی)

چکیده

بهسازی و نوسازی در بافت‌های فرسوده شهری از جمله چالش‌های مهم فراروی مدیریت شهری در کشورهای درحال‌توسعه می‌باشد. شناسایی وضعیت کالبدی و عملکردی این بافت­ها به‌منظور برنامه‌ریزی و مدیریت و نگهداری آنها از اقدامات اولیه و مهمی است که باید صورت پذیرد. بافت فرسوده شهر نهاوند با مساحت حدود 166 هکتار و متشکل از هفده محله از جمله این بافت‌ها می‌باشد. محدوده مورد نظر، علی‌رغم وجود قابلیت‌هایی در زمینه‌های کالبدی، اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی - تاریخی، دارای نارسایی‌هایی در زمینه‌های مذکور می‌باشد. در این پژوهش از روش تحلیلی SWOT در راستای سنجش وضعیت کلان بافت فرسوده شهر نهاوند بهره گرفته­ایم. روش تحقیقی که در این مقاله استفاده شده است، روش توصیفی و تحلیلی است که با مطالعه اسنادی– کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی از محدوده بافت صورت گرفته است. آنچه از نتایج این تحقیق حاصل شد بیان این مطلب بود که بافت فرسوده شهر نهاوند در پی بی‌توجهی مسئولین و مدیران شهری به‌صورت یک معضل و مسئله در شهر جلوه می‌کند و در زمینه­های مختلف اجتماعی و اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی شرایط نابسامانی را تجربه می­کند، و مدیریت شهری نیز نگاه شایسته و عالمانه‌ای(برنامه­ریزی منسجم و کارآمدی) برای معضلات این بافت نداشته است. این در حالی است که با تغییر رویکرد مسئولین و مدیران شهری به این بافت با ارزش و تاریخی(نه به‌عنوان تهدید بلکه به‌عنوان فرصت)، می‌توان ضمن مرتفع کردن معضلات موجود، در راستای استفاده بهینه از قابلیت‌های وافر این مناطق در راستای توسعه همه‌جانبه شهر نهاوند گام‌های اساسی برداشت.

کلیدواژه‌ها

بافت فرسوده؛ شهر نهاوند؛ فرصت و تهدید

مراجع

 

1-     ابلقی، ع (1380) بافت تاریخی، حفاظت، مرمت، بهسازی و نوسازی، فصلنامه هفت شهر، سال دوم، شماره 4، 93- 110.

2-     ابراهیمی، آ و عابدزاده، ع (1385) معاصر سازی بازار سرشور مشهد؛ نخستین کنگره بین‌المللی طراحی شهری، انتشارات یادآوران، 50-65.

3-     اسماعیل‌زاده، ح (1385) مدیریت شهری و ساماندهی بافت‌های شهری تاریخی؛ نخستین کنگره بین‌المللی طراحی شهری، انتشارات یادآوران، 66 -81.

4-     انجم شعاع، آ (1381) ساماندهی و احیاء بافت قدیم "جنبشی در افق نزدیک" و رویکردی به علل عدم تحقق طرح‌های احیاء و بازسازی بافت کهن شهری ، همایش عمران، معماری و شهرسازی کرمان، 103-117.

5-     پوراحمد، ا، کشاورز، م، علی‌اکبری، ا و هادوی، ف (1396) بازآفرینی پایدار بافت‌های ناکارآمد شهری مورد مطالعه منطقه 10 شهر تهران، فصلنامه آمایش محیط، دوره دهم، شماره 37، 167-194.

6-      جوادی، آ (1383) "مداخله در بافت‌های قدیمی و فرسوده شهری" سابقه‌ها و زمینه‌ها" ضمیمه شهرداری‌ها، شماره 61، 58-76.

7-     جمال پور، ب (1385) برنامه‌ریزی مداخله در بافت‌های کهن شهری ، سازمان عمران شهرداری همدان، اولین همایش شهر برتر ، طرح برتر، 114-125.

8-     حبیبی، م و مقصودی، م (1382) اصلاحات و واژه‌شناسی مرمت، هفت شهر، شماره 12و 13، 1-18.

9-     حناچی، پ، دیبا، د، مهدوی نژاد م. ج (1386) حفاظت و توسعه در ایران تجزیه‌وتحلیل تجارب و مرمت در بافت‌های با ارزش شهرهای تاریخی ایران، نشریه هنرهای زیبا، شماره 32، 38-56.

10- حمیدی، ح (1386) تحلیل اجتماعی و فضایی بافت‌های فرسوده شهری در راستای احیاء و پیشگیری از فرسودگی بیشتر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی، 176 صفحه.

11- عالمی، ر (1382) بافت‌شناسی جغرافیایی محلات قدیم بیرجند جهت احیا و پیشگیری از فرسودگی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی، 190 صفحه.

12- رضویان، م، محمدی، ک و ابوبکری، ط (1392) فضاهای فرسوده شهری(برنامه­ریزی بهسازی و نوسازی)، انتشارات دانشگاه امام رضا (ع) آستان قدس رضوی، صفحه 246.

13- رهنما، م (1375) معرفی و ارزیابی تئوری اصالت بخشی در فرآیند احیای بافت‌های قدیم شهری: نمونه محله سرشور مشهد، فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی، شماره3، 56-76.

14- رهنما، م (1387) اثرات اجرایی طرح‌های بهسازی و نوسازی مرکز شهر مشهد و محله پایین خیابان، فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره ششم، 157-180.

15- سازمان نوسازی شهر تهران (1384) جزوه­ی معرفی معیارها جهت تشخیص بافت‌های فرسوده مسئله‌دار شهر تهران، 2-18.

16-  16- شماعی، ع و پور احمد، ا(1384) بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، 414 صفحه.

17- شوهانی، ا (1379) برسی تحولات کالبدی، اقتصادی و اجتماعی در بافت قدیمی شهر نهاوند، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی، 158 صفحه.

18- عرب احمدی، م (1386) آشنایی با بافت‌های فرسوده شهری و نحوه شکل‌گیری آنها، ماهنامه شهرداری‌ها، شماره 81 ، 92-115.

19- عزیزی، م (1376) سیر تحول سیاست‌های مداخله در بافت‌های کهن شهری در ایران، نشریه هنرهای زیبا، شماره 7، 37-46.

20- قادری، ر، هادیانی ز، محمدی، ک و ابوبکری، ط(1390) راهبردهای برنامه‌ریزی منطقه‌ای گردشگری با استفاده از تکنیک SWOT، مطالعه موردی: شهرستان پیرانشهر، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال اول، شماره اول، 36-55.

21- کلانتری خلیل‌آباد، ح و پوراحمد، ا(1384) مدیریت و برنامه‌ریزی احیاء ناحیه تاریخی یزد، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 54، 60-79.

22- کیانی، ا، حیدری، ف (1394) ارزیابی عوامل تأثیرگذار در روند فرسودگی بافت‌های قدیم شهری در راستای نوسازی و بهسازی، فصلنامه آمایش محیط، دوره دوم، شماره 34: 27-44.

23- گلکار، ک (1384) مناسب‌سازی تکنیک تحلیلیSWOT ، برای کاربرد در طراحی شهری، مجله صفه، دوره 15، شماره 41، 53-72.

24- مختاری ملک‌آبادی، ر، ابراهیمی م، کرمی آ.(1394). تدوین استراتژی‌های راهبردی بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهر جهرم با استفاده از مدل SWOT، فصلنامه آمایش محیط، دوره هشتم، شماره 29: 177-200.

25- مهندسین شهری شارمند(1378) شیوه تحقق طرح‌های توسعه شهری- مرکز اطلاعات و برنامه‌ریزی شهری، انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور، جلد دوم، 285 صفحه.

26-  مهندسین مشاور مرجان، (1356) طرح جامع و تفضیلی شهر نهاوند، وزارت مسکن شهرسازی، 203 صفحه.

27- مهندسین مشاور بعد تکنیک، (1372) طرح جامع شهرستان نهاوند، وزارت مسکن و شهرسازی استان همدان، 231 صفحه.

28- یوسفی، ل (1387) تحلیل فضایی بافت فرسوده شهری و آینده‌نگری آن در محلات ریحان و خیابان شهر قزوین، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی، 130 صفحه.

29-  Trancik، R، (1981)" finding lost space- theories of urban design".-26. P 204.

30-  Legates، R and Frederic، S (2002) Modernism and early Urban Planning، The City Reader، New York، 2 edition. P 195.

31-  Rosemary، D. F. Bromley، Andrew R. Tallon and Colin J. Thomas (2005) City Centre Regeneration through Residential Development: Contributing to Sustainability، Urban Studies، vol. 42، No 13. P 304.

32-  Stead، D، and Hoppenbrouwer, E (2004) Promoting and Urban Renaissance in England and the Netherlands، Cities vol. 21. No 2. P 256.

33-  Kevin k، Joe p، (1996) A planners Guide to sustainable development, American planning Association (APA).p 243.