مقایسه تطبیقی توسعه یافتگی مناطق شهری با استفاده از روش های ارزیابی چند شاخصه (مطالعه موردی: کلان شهر اصفهان)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 2، دوره 14، شماره 3 - شماره پیاپی 48، آذر 1398، صفحه 549-565   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

نصرالله مولائی هشجین^{* 1}؛ سهیلا رضایی²

¹استاد گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، گروه شهرسازی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

برنامه‌ریزی شهری با هدف توسعه و کاهش نابرابری از موضوع‌های مهم در کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود. لازمه برنامه ریزی شهری، شناسایی جایگاه مناطق و نواحی نسبت به یکدیگر از لحاظ توسعه است .کاهش نابرابری در بهره‌مندی از منابع، دست‌آوردها و امکانات جامعه یکی از مهمترین معیارهای توسعه به شمار می‌آید. مفهوم توسعه علاوه بر رشد در همه جهات، توزیع متعادل را نیز در بر می‌گیرد، توزیع متعادل امکانات و خدمات، گامی در جهت از بین بردن تفاوت‌های ناحیه‌ای و پراکندگی متناسب جمعیت در سطح شهر است .توسعه متوازن فضاهای جغرافیایی، نیازمند بررسی دقیق و همه جانبه مسایل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و شناخت نیازهای جامعه و بهبود آن‌هاست. به‌همین جهت از جمله معیارهای معمول در برنامه‌ریزی شهری، سطح‌بندی مناطق و نواحی بر اساس برخورداری از شاخص‌های مختلف توسعه است. در پژوهش حاضر سعی شده با بهره‌گیری از سه تکنیک تاکسونومی عددی ، موریس و تاپسیس و استفاده از 63 شاخص توسعه در زمینه های محیطی- اکولوژیک، اجتماعی- فرهنگی ،اقتصادی و کالبدی- فضایی به تعیین و تحلیل سطوح توسعه مناطق شهری اصفهان پرداخته شود.
رویکرد حاکم بر این پژوهش توصیفی، تحلیلی و از نوع کاربردی- توسعه‌ای است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که منطقه‌ی سه براساس دو مدل تاپسیس و تاکسونومی در رتبه‌ی نخست و طبق مدل موریس در رتبه‌ی دوم توسعه یافتگی قرار می‌گیرد و منطقه‌ی یازده براساس نتایج هر سه مدل به عنوان محروم ترین منطقه محسوب می گردد.

کلیدواژه‌ها

"مناطق شهری"؛ "توسعه یافتگی"؛ "مدل "؛ "شهر اصفهان"

مراجع

Amanpour, S., Nemati, M, Alizadeh, H. (2014). Analysis of indicators of sustainable urban transport in Iran. Urban Regional Studies and Research. 5(19), 107-124. (in Persian).

Asayesh, H., (1997). Principles and methods of rural planning. (3^th Ed.). Tehran: payame noor university publication

Bemanian, M., Mahmoudi nejad, H. (2008). Welfare-oriented urbanization to promote quality of life, Organization of Municipalities and Villages of the country.Tehran

Barghi, H., Ghanbari, Y, Hejariyan, A. (2011). Assessing Development Degree of Isfahan province cities in major indicators of agriculture. Journal Management System.2(4), 113-128. (in Persian).

Berdi Annamoradnejad, R., Roradeh, H., Ahmadinejad, S. (2013). Analyzing sustainable development in urban zones of Mega-cities (A case study of Isfahan). Urban Structure and Function Studies. 1(2), 71-94. (in Persian).

Danesh, A, Molaei, N, Motamedimehr, A. (2016). A Comparative Study of the Development of Urban Areas in Rasht by Using Multi Criteria Evaluation Methods, Journal of Studies of Humman Settlments Planning. 11(34), 1-16. (in Persian).

Ghanbari, Y, Barghi, H, Hajjarian, A. (2011). Analysis of Isfahan Township Occupancy Levels, Quarterly Journal of Rural and Development. 14(3),93-112. (in Persian).

Hekmat Nia, H, Mousavi, M. (2011). Model application in geography with emphasis on urban and regional planning. (2^th Ed.). Yazd: Elm Novin Publication.

Habibian, H, Kalhornia, B, Ghanbari, N. (2018). The usage of numerical taxonomy model to analyze the levels of development of urban regions (Case study: Sanandaj), Quarterly of Geography (Regional Planning). 7(4), 311-324. (in Persian).

Hadizadeh Zargar, S, Hashemi Amri, V, Masood, M. (2013). Measuring the Development of Isfahan Urban Areas in the Housing Sector, Regional Urban Studies and Research. 5(17),85-100. (in Persian).

Isfahan Municipality, Deputy of Planning, Research and Information Technology. (2013), Isfahan City Statistical Office, Department of Statistics and Information Analysis, Isfahan. (in Persian).

Jamini, D, Sajadi, M, Amraii, I. (2015). Assessment the Level of Development in the Field Education Indicators City of Isfahan Using Techniques TOPSIS, Cluster Analysis and GIS. Journal of Technology of Education. 9(3), 169-179. (in Persian).

Khakpour, B, Bavanpuri, A. (2009). Investigating and Analyzing Inequality at the Developmental Levels of Mashhad City, Journal of science and Development. 16(27), 182-202. (in Persian).

Kalantari, K. (1997). Regional Planning and Development (Theories and Techniques), Khoshbin Publications, Tehran. (in Persian).

Kalantari, K. (2011). Quantitative Models in Planning (Regional, Urban and Rural), Saba Culture Publications, Tehran. (in Persian).

Li-Yin Shen, J. Jorge Ochoa, Mona N. Shah, Xiaoling Zhang (2011), The application of urban sustainability indicators –A comparison between various practices. Habitat International. 35 pp:17-29. www.elsevier.com.

Mohammadi, J, Izadi, M. (2011), Ranking Isfahan's Cultural Areas Based on Multi-Criteria Decision Making, Social Welfare Research Quarterly. 12(44),175-198. (in Persian).

Momeni, M & Sharifi Salim, a. (2011), Multivariate Decision Making Models and Software, Simaye Danesh Publication. Tehran. (in Persian).

Nastaran, M, Abolhassani, F, Izadi, M. (2010). Application of TOPSIS Technique in Analyzing and Prioritizing Sustainable Development of Urban Areas, (Case Study: Isfahan districts), Journal of Geography and Environmental Planning. 21(2). 100–83. (in Persian).

Papoly Yazdi, M & Rajabee Sanajardy, 2003, Urban and Suburb Theories, Samt Publication, Tehran.

Sasanpoor, F,Aghajani, N. (2015). Measurement of Physical-Spatial Development of Urban Areas Regarding Sustainability (Case Study: 22 Regions of Tehran Metropolis), Journal of Urban Social Geography. 2(1), 61-78. (in Persian).

Sarukhani, B, Tavakoli Vella, J, Rostamzadeh, A. (2012). Numerical taxonomy and its application in the social sciences, Journal of Historical Sociology. 4(1), 171-194. (in Persian).

Sadeghifar, J, Seyedin, H & et.all. (2014). Degree of The Development of Bushehr Province Towns in Health Indicators Using Numerical Taxonomy, Razi Journal of Medical Sciences. 21(118), 81-91. (in Persian).

Taghvaei, M, Saberi, M. (2013). Assessing Development Degree of Hamadan province cities (with emphasis on regional analysis approach). Journal Management System. 3(11), 19-30. (in Persian).

Taghvaei, M, Bahari, I. (2012). Assessing Development Degree and Ranking Townships of Mazandaran Province by Using Factor Analysis and Cluster Analysis. Geography and Environmental planning. 23(4), 15-38. (in Persian).

Taghvaei, M, Moradi Hussein, N. (2014). Determining and Analyzing of Enjoyment Levels of West Azarbayjan Province Townships by Using Scalogram Analysis and SWOT Model. Geographical-space Journal. 44(13), 175-202. (in Persian).

Zangi Abadi, A. (1999). Analyzing and organizing the spatial structure of urban development indicators in cities of over one hundred thousand people, PhD thesis, University of Isfahan. (in Persian).

Zali, N. (2000). Regional Development Grading "A Case Study of East Azarbaijan Province", M.Sc., Faculty of Arts and Architecture, Department of Urban Planning, Shiraz University. (in Persian).

Zerabi, A, Tabrizi, N. (2010). Assessing Development Degree of Mazandaran Provincial Cities - Factor Analysis Approach, Quarterly Journal of Environmental Based Territorial Planning. 4(12), 63-77. (in Persian).