تحلیل عوامل موثر بر توسعه شهرهای مرزی با رویکرد آینده پژوهی (نمونه موردی : شهر زابل)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 14، دوره 14، شماره 3 - شماره پیاپی 48، آذر 1398، صفحه 773-789   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

سعید نجفی^*

دانشجوی دکتری تخصصی، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، شهر زنجان، ایران

چکیده

موقعیت جغرافیایی و ارتباطی شهر زابل در استان مرزی کشور موجب شده توسعه این شهر،به توسعه منطقه ای در استان منجر شود وارتباط کشور را با کشورهای منطقه تقویت کند.آنچه نیاز است تجدیدنظر در رویکردها و بکارگیری ابزارهای جدید دربرنامه ریزی است.آینده نگاری به عنوان یک رویکرد نوین، فرآیندی است که منجربه نتیجه پایدار عمل برنامه ریزی می شود. دراین راستا این پژوهش،با رویکرد آینده نگاری به تحلیل عوامل موثر برتوسعه شهرهای مرزی و چگونگی تاثیر گذاری این عوامل بر یکدیگر و بر وضعیت آینده شهر زابل مورد مطالعه می پردازد.روش تحقیق براساس روش های جدید آینده پژوهی،تبیینی و برای جمع آوری اطلاعات از روش اسنادی و پیمایشی استفاده شده است.برای تحلیل داده ها از روش تحلیل اثرات متقابل/ساختاری به وسیله نرم افزار MICMAC استفاده شده است.نتایج تحقیق نشان دادکه درمرحله نخست، با روش دلفی، 25 عامل شناسایی شد. آنچه از وضعیت پراکندگی متغیرهای موثر بروضعیت آینده توسعه شهر مرزی زابل می توان فهمید، وضعیت ناپایدار سیستم می باشدکه بیشتر متغیرها در اطراف محور قطری صفحه پراکنده هستند.بنابراین پنج دسته(عوامل تاثیرگذار،عوامل دو وجهی،عوامل تنظیمی،عوامل تاثیرپذیر و عوامل مستقل) قابل شناسایی هستند.درنهایت بیشترین میزان تاثیرگذاری را متغیرهای ظرفیت های گردشگری، مهاجرت، ظرفیت بالای زیست محیطی و طبیعی و کشاورزی، نقش مرکزی شهر در ناحیه سیستان، مزایای راه ترانزیتی شرق کشور، برخورد ناکارآمد مدیران اجرایی و سیاسی، ضعف ارتباط ریلی با کانون های جمعیتی مجاور، پتانسیل بروز و تشدید ناهنجاری های اجتماعی، قرار داشتن در حوزه تجارت بین المللی مواد مخدر و ... در وضعیت توسعه آینده شهر خواهند داشت.

کلیدواژه‌ها

توسعه؛ شهرهای مرزی؛ رویکرد آینده پژوهی

مراجع

Adey, P. (2004). Secured and Sorted Motilities: Examples from the Air Port, Surveillance and Society. 1(4).

Andalib, A. (2001). Basic Theory and Principles of the Adjustment of the Border Regions of the Islamic Republic of Iran, Tehran, Islamic Revolutionary Guards Corps Command and Staff. (1^th Ed.).  (in persian)

Alamdar, I., & Rasti, O. (2015). Analysis of the Functioning of Border Markets from the Perspective of Passive Defense with an Emphasis on the Role of the Borderlands. Case Study: The Bazaar of Mahirud Sarbisheh of South Khorasan Province, Journal of Social-Cultural Studies of Khorasan, pp 55-85. (in persian)

Bigo, D. (2002). Security and Immigration: Towarded a Critique of The Govern mentality of Unease, Alternatives: Global, Local, Political. 27(1) supplement.

Bonyad Tose Farda. (2005). Technology foresight methods, Tehran, Bonyan  Tose   Publishers, (1^th Ed.) (in persian).

Bell, W. (2005). Foundations  of  Futures  Studies: Human  science  for  a new  era.: Values, objectivity, and  good  society. New Brunswick, N. J: Transaction Publishers. (2^th Ed.).  

Consulting Engineers and Architect Tash. (2007). General Plan of Zabul City, Ministry of Housing and Urban Development of Sistan and Baluchistan Province, winter. (in persian).

Center for Studies and Planning in Tehran. (2014). futures planning and urban management, IT management Publishing and Documentation Center, Report No. 220, January. (in persian)

Faludi, A. (1970). the  Planning  environment  and the meaninig of  Planning, regional  studies, No, 4.

Guo, R. (2005). Cross-Border Resource Management Theory and Practice, Elsevier, London. (3^th Ed.).  

Godet, A. J., Meunier, M. F., & Roubelat, F. (2003). Structural analysis with  the  MICMAC method & actors strategy  with MACTOR method, Futures Research Methodology, No, 2.

Gordon, T. (1994). Trend  Impact  Analysis, AC/UNU Millennium Project, Futures  Research  Methodology.

Ghorbani, R. et al. (2014). Review  of  new  patterns  of  urban  land use  planning, Tabriz,  Foroozesh Publishing. (in persian)

Ghanbari, A., & Sardari, A. (2015). Strategies for border zones alignment with emphasis on security and its implementation strategies using SWOT-AHP model (East Azarbaijan province), East Azarbayejan Journal of Law Sciences, Vol. 5, No. 1 (Successive 16), Spring, pp108-93. (in persian)

Kamran, H., & Barabadi, A. SH. (2010). Investigation of Urban Security in Border Towns Case Study: Tayebehad, Geography (Journal of the Iranian Geography Association), New Year, Eighth, No. 25, Summer. (in persian)

Murshid. K.A.S., & Tuot, S. (2005). The Cross Border Economy of Cambodia Cambodia Development Resource Institute, Development Analysis Network with the support of the Rockefeller Foundation Phnom Penh. 104-126.

Mahmoudi, M., & Abbasi, A. (2005). future study and its role in science and technology policy, Tehran, Center  for  Futures  Studies  and  Technology  of  defense.

Maleki Far, M. (2009). Land use planning charter Europe, Tehran, former budget and Plan organization, Regional planning office.

Mousavi, M. N., & Zanghiabadi, A. (2012). Development Planning Border Cities, Case Study: West of Azarbaijan Province, Shariah Toos Publications, (1^th Ed.). (in persian)

Niebuhr, A. & Stiller, S. (2002). Integration Effects in Border Regions- A survey of Economic theory and Empirical Studies”, ERSA conference papers ersa02p066, European Regional Science Association.

Naeemi, K., & Pourmohammadi, M. R. (2016). Identification of Key Factors Affecting the Future Status of Sanandaj Suburban Villages with Emphasis on Future Studies, Journal of Urban Studies, Vol. 20, Autumn. Pages 53-63. (in persian)

PourMohammadi, M. R., Hoseinzadeh Dalir, K., Ghorbani, R., & Zali, N., (2010). Reengineering the planning process with Emphasize on Using Foresight, Jografia V Tose Journal, No. 20, Pages 37-58.(in persian)

Sermak, A. B. (2007). Theoretical Deliberations on Frontier location of Cities, Bulletin of Geography (Socio-Economic Sires), No, 7.

Statistics Center of Iran. (2011). Population and Housing Census of Zabol City. (in persian)

Shaytarian, M., Ashayi, A., & Ganjipour, M. (2015). Strategic Analysis of Border Areas (Case Study: Border Cities of Kurdistan Province), Quarterly Journal of Urban Studies, No. 11, Summer,pp 87-100. (in persian)

Zarghani, S. H. (2007). Introduction to the Recognition of International Borders, Tehran, Vice-Chancellor for Research, Faculty of Law Enforcement, NAJA. (1^th Ed.) (in persian)