بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با سلامت (مورد مطالعه: شهروندان سی سال و بالاتر شهر مشهد)

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 4، دوره 9، شماره 32، آذر 1398، صفحه 85-112   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

غلامرضا حسنی درمیان¹؛ پژمان ابراهیمی سیریزی^{* 2}؛ علیرضا افشانی³

¹استادیار گروه علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد (نویسنده مسئول)

³دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه یزد

چکیده

تحقیق حاضر با هدف بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با سلامت شهروندان سی سال و بالاتر شهر مشهد انجام گرفته است. در چارچوب نظری از نظریه ­های پارسونز، کییز، رویکرد شبکه، پاتنام، کاواچی و برکمن، هنس، کورکیلا، مک اینتوش و اسپیلکا برای گزینش متغیرهای مورد بررسی استفاده و تئوری ترکیبی ساخته شده است. در این پژوهش که به روش پیمایش انجام گرفته است، 384 نفر با استفاده از روش نمونه­گیری خوشه­ای چند مرحله­ای و با کمک ابزار پرسشنامه بررسی شدند. یافته‌های تحقیق نشان داد که میزان سلامت شهروندان در حد متوسط رو به بالا و  بالاترین مقدار میانگین مربوط به بعد جسمانی (فیزیکی) بوده است. همچنین بین متغیرهای سرمایه­ ی اجتماعی، رضایت از زندگی، حمایت اجتماعی و دینداری با سلامت رابطه­ ی مستقیم و معنادار و بین متغیر انزوای اجتماعی و سلامت نیز رابطه­ی معکوس و معناداری وجود داشت. تحلیل مدل رگرسیونی نشان داد متغیرهای بررسی شده حدود 51 درصد از تغییرات سلامت را تبیین می­کند. نتایج تحلیل مسیر نشان داد متغیر سرمایه­ی اجتماعی بیشترین اثر مستقیم و متغیر دینداری، بیشترین تأثیر غیرمستقیم و متغیر رضایت از زندگی بیشترین سهم را در تبیین متغیر سلامت داشته­ اند.

کلیدواژه‌ها

سلامت؛ رضایت از زندگی؛ دینداری؛ حمایت اجتماعی؛ سرمایه ی اجتماعی

مراجع

افشانی، سیدعلیرضا؛ شیری محمد آباد، حمیده. (1395). بررسی رابطه­ی رضایت از زندگی و سلامت اجتماعی زنان شهر یزد. طلوع بهداشت، دوره­ی 15، شماره­ی 2: 34- 44.

 (1394). بررسی رابطه­ی میزان احساس انزوای اجتماعی و سلامت اجتماعی زنان شهر یزد. دومین کنفرانس بین المللی روانشناسی و علوم اجتماعی: کرج.

اﻓﺸﺎﻧﻲ، ﺳﻴﺪﻋﻠﻴﺮﺿﺎ؛ رﺳﻮﻟﻲ ﻧﮋاد، ﺳﻴﺪﭘﻮﻳﺎ؛ ﻛﺎوﻳﺎﻧﻲ، ﻣﺤﻤﺪ؛ ﺳﻤﻴﻌﻲ، ﺣﻤﻴﺪرﺿﺎ. (1393). ﺑﺮرﺳﯽ راﺑﻄﻪ­ی ﺳﺒﻚ زﻧﺪﮔﯽ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﺳﻼﻣﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ ﯾﺰد. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﻼم و روان‌ﺷﻨﺎﺳﯽ، دوره­ی8 ، شماره 14: 83-103.

پیلتن، فخرالسادات و قانعی، فرزانه. (1391). بررسی جامعه­شناختی عوامل مؤثر بر سلامت عمومی (مطالعه­ی موردی: دانشجویان دانشگاه‌های شهر جهرم). فصلنامه­ی جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، دوره 3 ، شماره­ی 5: 73- 94.

تاجدار، وحید؛ رفیعیان، مجتبی؛ تقوایی، علی اکبر. (1389). سنجش مؤلفه سلامت در کلانشهر مشهد از دیدگاه برنامه­ریزی شهری. نشریه هنرهای زیبا _ معماری و شهرسازی، دوره­ی 2، شماره 41 : 101- 110.

چلبی، مسعود و امیرکافی، مهدی. (1383). تحلیل چندسطحی انزوای اجتماعی. مجله­ی جامعه‌شناسی ایران، دوره­ی 5، شماره 2: 3- 31.

حسینی، سید احمد و دودمان فیروزسالاری، سمانه. (1389).  نقش حمایت اجتماعی در میزان سلامت روان کارمندان جوان شهرداری تهران. برنامه­ریزی رفاه و توسعه­ی اجتماعی، دوره­ی 1، شماره 3: 111- 144.

حسینی‌حاجی‌بکنده، سید‌ احمد؛ تقی‌پور، ملیحه. (1389). بررسی تأثیر حمایت اجتماعی بر سلامت اجتماعی زنان سرپرست خانوار. فصلنامه­ی پژوهش اجتماعی، شماره­ی 7: 139-159.

حشمت‌یغمایی، محمدتقی. (1380). دینداری نوجوانان و عوامل مؤثر بر آن. پایان‌نامه­ی کارشناسی ارشد رشته جامعه‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.

ریاحی، محمد اسماعیل؛ وردی نیا، اکبر؛  پورحسین، سیده زینب. (1389).بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی و سلامت روان. رفاه اجتماعی، دوره­ی10­، شماره 39: 85- 121.

زکی، محمد‌علی؛ خشوعی، مریم‌السادات. (1392). سلامت اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در بین شهروندان شهر اصفهان. مطالعات جامعه‌شناختی شهری، دوره­ی 3، شماره 8: 79-108.

سراج‌زاده، سیدحسین؛ جواهری، فاطمه؛ ولایتی‌خواجه، سمیه. (1392). دین و سلامت: آزمون اثر دینداری بر سلامت در میان نمونه‌ای از دانشجویان. جامعه‌شناسی کاربردی، دوره­ی 24، شماره 1: 55-77.

سفیری، خدیجه و منصوریان­راوندی، فاطمه. (1393). عنوان تبیین رابطه­ی هویت جنسیتی و سلامت اجتماعی زنان و مردان جوان شهر تهران. جامعه‌شناسی کاربردی، شماره­ی 1: 51- 70.

سید‌نوزادی، محسن. (1392). بهداشت عمومی (سلامت و بیماری)، تهران: انتشارات ارجمند.

شربتیان، محمد حسن. (1391).تأملی بر پیوند معنایی مؤلفه‌های سرمایه­ی اجتماعی و میزان بهره­مندی از سلامت اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه پیام نور مشهد. فصلنامه­ی جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، دوره­ی 2، شماره 5: 149- 174.

شربتیان، محمد حسن و ایمنی، نفیسه. (1396). تحلیل جامعه‌شناختی رابطه­ی سرمایه­ی اجتماعی با سلامت اجتماعی زنان (مورد مطالعه: زنان منطقه­ی چهار شهری تهران). فصلنامه­ی برنامه­ریزی رفاه و توسعه­ی اجتماعی، دوره­ی 8، شماره 30: 105- 140.

شریفیان، اکبر. (1385). بررسی عوامل مؤثر بر میزان خشونت خانگی. رساله­ی دکتری رشته­ی جامعه‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.

صباغ، صمد؛معینیان، نرمینه؛ صباغ، سارا. (1390). سنجش سلامت اجتماعی و عوامل اجتماعی مرتبط با آن در بین خانوارهای شهر تبریز. مطالعات جامعه‌شناسی، دوره­ی 3، شماره 10: 27- 44.

ﻓﺘﺤﻲ، ﻣﻨﺼﻮر؛ ﻋﺠﻢ‌ﻧﮋاد، رﺿﺎ­؛ ﺧﺎک رﻧﮕﻴﻦ، ﻣﺮﻳﻢ. (1391). عوامل مرتبط با سلامت اجتماعی معلمان شهر مراغه. رفاه اجتماعی، سال 12، شماره­ی 47: 225-243.

کلانتری، عبدالحسین؛ حسینی زاده آرانی، سید سعید. (1394). دین، سلامت روان و احساس تنهایی. بررسی نسبت میان میزان دینداری و سلامت روان با احساس تنهایی (مورد مطالعه: شهروندان تهرانی). جامعه‌شناسی کاربردی، سال 26، شماره­ی پیاپی (60)، شماره­ی 4: 25- 44.

کلانتری، عبدالحسین؛ حسینی زاده آرانی، سید سعید؛ سخایی، ایوب؛ امام علیزاده، حسین. (1394). انزوا و سلامت: بررسی ارتباط میان انزوای اجتماعی و سلامت روان شهروندان 18+ سال تهرانی با عطف توجه به نقش میانجیگرانه­ی حمایت اجتماعی. پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، دوره­ی 4، شماره 6 :89 -116.

کوششی، مجید؛ میرزایی، محمد؛ پور رضا، ابوالقاسم، حسنی در­میان، غلامرضا. (1395). تأثیر سرمایه­ی اجتماعی بر سلامت سالمندان 60 سال و بالاتر در مناطق شهر مشهد. مجله­ی علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره­ی 27: 109- 129.

کیوان آرا، محمود؛ حقیقتیان، منصور؛ علی بابایی شهرکی، معصومه. (1393). بررسی رابطه­ی سرمایه­ی اجتماعی و سلامت روان در بین شهروندان شهرکرد.مجله­ی علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دوره­ی 22، شماره 7: 47- 55.

مجدی، علی اکبر؛ محمدی، فردین. (1395). بررسی رابطه­ی سرمایه­ی اجتماعی و اثر بخشی فردی کارمندان بانک‌ها (مورد مطالعه: کارمندان بانک‌های دولتی شهر سنندج. مجله علوم اجتماعی دانشکده­ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، دوره­ی 13، شماره­ی 2: 161 – 186.

مرندی، علیرضا.  (1385).عوامل اجتماعی سلامت در کتاب جامع بهداشت عمومی، تهران: نشر کتاب پردازان.

نصیری، حبیب‌الله؛ جوکار، بهرام. (1387). معناداری زندگی، امید، رضایت از زندگی و سلامت روان در زنان. پژوهش زنان، دوره­ی 6، شماره­ی 2: 157-176.

نوریان نجف آبادی، محمد؛ جهانگیر، نرجس. (1390). رابطه بین میزان اعتماد اجتماعی و سلامت روانی (مطالعه­ی موردی: معلمان شهرستان تیران و کرون). جامعه‌شناسی تاریخی، دوره­ی 3، شماره­ی2: 35- 59.

همتی، الهام؛ مهدوی، محمد صادق؛ بقایی سرابی، علی. (1392). تأثیر حمایت اجتماعی بر سلامت اجتماعی زنان سرپرست خانوار شهر رودهن. فصلنامه پژوهش اجتماعی، سال 6. شماره 18: 45- 61.

همتی، رضا؛ رحیمی علی آباد، اباذر. (1393).  بررسی رابطه حمایت اجتماعی با سلامت روانی. مطالعات علوم اجتماعی ایران، سال 11، شماره 42: 105- 119.

هورتولانوس، رلوف؛ مشیلز، انجا؛ و میوسن، لودوین. (1394). انزوای اجتماعی در جامعه­ی مدرن، ترجمه­ی لیلا فلاحی سرابی و صادق پیوسته، تهران: نشر جامعه‌شناسان.

یزدان‌پناه، لیلا؛  نیک‌ورز، طیبه. (1394). رابطه عوامل اجتماعی با سلامت اجتماعی دانشجویان دانشگاه شهید باهنر کرمان. جامعه‌شناسی کاربردی، سال 26 ، شماره­ی 3: 99-116.

Berkman, L. F., & kawachi, I (2000). Social integration, social networks, social support, and health. Social epidemiology, 1, 137-173.‏

Berkman, L. F., Glass, T., Brissette, I., & Seeman, T. E (2000). From social integration to health: Durkheim in the new millennium. Social science & medicine, 51 (6), 843-857.‏

Korkeila, M., Kaprio, J., Rissanen, A., Koskenvuo, M., & Sörensen, T. I. A (1998). Predictors of major weight gain in adult Finns: stress, life satisfaction and personality traits. International journal of obesity, 22 (10), 949-957.‏

Li, T., & Zhang, Y (2015). Social network types and the health of older adults: Exploring reciprocal associations. Social Science & Medicine, 130, 59-68.

Lowis, M. J., Edwards, A. C., & Singlehurst, H. M (2010). The relationship between preretirement occupation and older adults’ life satisfaction and self-rated health. The Journal of psychology, 145 (1), 59-72.

Mora, D. C., Grzywacz, J. G., Anderson, A. M., Chen, H., Arcury, T. A., Marín, A. J., & Quandt, S. A (2014). Social isolation among Latino workers in rural North Carolina: Exposure and health implications. Journal of Immigrant and Minority Health, 16 (5), 822-830.‏

Quinn, T. C., & Utz, R. L (2015). Personal Religiosity and Mental Health Care Utilization among Adolescents. In Education, Social Factors, and Health Beliefs in Health and Health Care Services (pp. 139-159). Emerald Group Publishing Limited.

Rohde, N., D’Ambrosio, C., Tang, K. K., & Rao, P (2016). Estimating the mental health effects of social isolation. Applied Research in Quality of Life, 11 (3), 853-869.‏

Waterworth, P., Rosenberg, M., Braham, R., Pescud, M., & Dimmock, J (2014). The effect of social support on the health of Indigenous Australians in a metropolitan community. Social Science & Medicine, 119, 139-146.

World health organization (2007). "Promoting Mental Health: A report of the world health organization". Department of Mental Health, University of Melbourne.

Zhan, L (1992). Quality of life: conceptual and measurement issues. Journal of advanced nursing, 17 (7), 795-800.‏