بررسی اشعار سلمان هراتی در پردازش معنا و تصویر

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 6، دوره 11، شماره 41، مهر 1398، صفحه 137-162   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

ماه نظری

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، کرج، ایران

چکیده

شعر سلمان در حوزۀ شعر ارزشی و انقلابی قابل بررسی است. او گونه­ ای خاص از شعر مذهبی را با بن­ مایه­ های اجتماعی و انسانی ارائه داده­است. درونمایه­ های اشعارش بیشتر مفاهیم دوران انقلاب، جنگ، حماسه، شهادت ،مقاومت، انفاق، مفاهیم دینی چون انتظار، عاشورا، ولادت و وفات معصومین و... را دربرمی­ گیرد. باوجود تأکید هراتی بر حضور معنا و اندیشه، تا حدی توجه وی به تصویرسازی، جاندارپنداری، واج آرایی نیز حائز اهمیت است و باید گفت تصویر در خدمت مضمون و اندیشة شاعرانه اوست. در اشعار بلندش­ اصل ساختمان شعر و ارتباط موضوعی به وضوع دیده می­شود.تنوع ساختار اشعار سلمان معلول خلاقیت­ های شاعرانه اوست .با این وصف گاهی به غیر شاعرانه­ هایی برمی­ خوریم که حاصل ستیز شاعر با دست آوردهای مدرنیته­ ای می­ باشد که اصالت و اعتقادات انسان را مورد هجوم قرار داده­ است­. اعتراض او به بی­ عدالتی و عدم تعادل است. شعر سلمان، سرشار از عشق، ایمان، خلوص، دین باوری، دفاع از ایران اسلامی است که ارزش­ های بی­بدیل هویت انسانی را نشان می­ دهد.
مسئله این است که حساسیت­های شاعر به کدامیک از انگیزه­های بیرونی اوج می­گیرد. زیرا در شعر که پرورده­ترین نوع کلام است عناصر تصویر، ناسنجیده و تصادفی در کنار یکدیگر نمی­ نشیند. برجسته­ سازی و تبین تمامی عناصر، یعنی منطق تصویری شعر، روابط هنری و معناشناسی، در فهم شعر خواننده را یاری می­ دهد. پس مطالب پیش­رو به بررسی این قواعد پرداخته­ است.

کلیدواژه‌ها

تصویر؛ معنا؛ سلمان هراتی

مراجع

1. آریان پور، امیرحسین (1357) فرویدیسم، تهران: شرکت کتاب­های جیبی.
2. ابن خلدون، عبدالرحمان­بن­محمد (1379) مقدمۀ ­ابن­خلدون­، ج1، ترجمۀ محمد پروین گنابادی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
3. ابن قتیبه (1363) مقدمه الشعر و الشعراء، ترجمۀ آ. آذرنوش، تهران: انتشارات امیرکبیر.
4. داد،سیما (1380) فرهنگ اصطلاحات ادبی،  تهران: مروارید.
5. زرین کوب، عبدالحسین (1356) شعر بی دروغ شعر بی نقاب، تهران: انتشارات جاویدان.
6. سلدن، رامان (1372) راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ عباس، مخبر، تهران: طرح نو.
7. شمیسا، سیروس (1378) سبک شناسی شعر، تهران: فردوس.
8. فتوحی، محمود (1389) بلاغت تصویر، چ دوم،  تهران: سخن.
9. فیشر، ارنست (1386) ضرورت هنر در روند تکامل اجتماعی، ترجمۀ  فیروز شیروانلو، تهران: توس.

10. کاکائی، عبدالجبار (1376) نگاهی به شعر معاصر ایران، آوازهای نسل سرخ، تهران: مؤسسۀ چاپ و نشر عروج.

11. هراتی، سلمان (1364) از آسمان سبز (گزیده اشعار)­، تهران: انتشارات حوضۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی.

12. ــــــــــ ، ــــــــــ (1387) مجموعۀ کامل شعرهای سلمان هراتی، تهران: دفتر شعر جوان .

13. ــــــــــ ، ــــــــــ (1388) آب در سماور کهنه ( گزیده اشعار)، تهران: نشر تکا (توسعه کتاب ایران).

14. ــــــــــ ، ــــــــــ (1389) در باغ­های ناممکن (گزیده اشعار)، تهران: چاپخانۀ سپهر.

15. همایی، جلال الدین (1375) فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: انتشارات توس.

16. یاحقی، محمدجعفر (1372) تاریخ ادبیات ایران، تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.

17. یوشیج، نیما (1363) حرف‏های همسایه، تهران: انتشارات دنیا.

مقالات

1. مسلمیان، نصرت‌اله (1387) تأویل‌پذیری شعر شمس. تصویر‌گری آن را مشکل می‌کند، فصلنامۀ گوهران،  شماره 19و20، صص61ـ 58.