جدال جانشینی گفتمان‌های مقاومت شیعی و گفتمان تکفیری بر امنیت سنتی غرب آسیا

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 4، دوره 6، شماره 22، دی 1398، صفحه 81-109   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/sej.2019.670176

نویسندگان

مرتضی شیرودی^{* 1}؛ احمدرضا شاه علی²؛ کرم جمشیدی فرد³

¹دانشیار، مرکز پژوهشی تمدن اسلامی و دین‌پژوهی پیامبر اعظم(ص)، قم، ایران.

²استادیار، گروه معارف اسلامی، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران.

³کارشناسی ارشد، علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد الکترونیک، تهران، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر ارزیابی ماهیت رقابت گفتمان مقاومت (شیعی) در تقابل با گفتمان‌های سلفی و اخوانی در حوزۀ راهبردی غرب ‌آسیا و در چارچوب تحلیلی مکتب کپنهاگ بود. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بوده و بر این فرضیه‌ استوار است که متعاقب دگردیسی‌های سالیان اخیر، گفتمان مقاومت شیعی در مقابل گفتمان‌ سلفی و اخوانی توانسته است تا کشورهای اسلامی حاضر در حوزۀ راهبردی غرب ‌آسیا را در شکل، روش، شعار و نیز در هدف تحت تأثیر خود قرار دهد. نتایج نشان داد حوزه راهبردی غرب آسیا، از ژئوپلتیک سیاسی جدی برای جدال جانشینی- نیابتی گفتمان مقاومت شیعی و گفتمان تکفیری(سلفی- اخوانی) برخوردار بوده و مکتب کپنهاگ قادر است این جدال را به خوبی تجزیه و تحلیل کند.

کلیدواژه‌ها

گفتمان سیاسی شیعه؛ اسلام سَلَفی؛ اسلام اِخوانی؛ غرب ‌آسیا؛ مکتب کپنهاگ؛ گفتمان مقاومت (شیعی)؛ بهار عربی

مراجع

1. ابوالحسن شیرازی، حبیب الله؛ پارسه، رضا (1393). ائتلاف سه گانه ایران، سوریه و حزب الله و تأثیر آن بر منافع آمریکا در خاورمیانه. سیاست جهانی، 3(1): 113 ـ 73.
2. احمدی، سیدعباس (1389). نقش مذهب در گسترش حوزه نفوذ: مطالعه موردی تشیع و ایران. ژئوپلیتیک، 6(74): 37-74.
3. احمدی، وحیده (1393). رویکرد اتحادیه عرب به مسئله فلسطینی‌ها. فلسطین،22-23: 65 ـ 43.
4. اسدی، حیدر؛ رجبی، هادی (1396). نقش فرهنگ مقاومت در امنیت داخلی جمهوری اسلامی ایران. سیاست، 4(16): 23-41.
5. بخشی، عبدالله علی (1395). از حجاز تا شام: بررسی بنیان‌های عقیدتی جریان‌های تروریستی. تهران: کلام ماندگار.
6. بهروزلک، غلامرضا (1386). کاربرد تحلیل‌های گفتمانی در مطالعات سیاسی اسلامی. در: مجموعه مقالات روش‌شناسی در مطالعات سیاسی اسلام. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
7. بوزان، بری (1388). چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت. ترجمه علیرضا طیب. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
8. بوزان، بری (1390). مردم، دولت‌ها و هراس. ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی. تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
9. خمینی، سید روح‌الله (1369). صدور انقلاب اسلامی از دیدگاه امام خمینی. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
10. دهشیری، محمدرضا (1388). بازتاب مفهومی و نظری انقلاب اسلامی ایران در روابط بین‌الملل. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
11. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1383). طرح خاورمیانه بزرگ و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. مطالعات راهبردی، 7(3): 475-501.
12. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1391). بیداری اسلامی و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. مطالعات انقلاب اسلامی، 9(28): 163-190.
13. روحانی، حسن (1391). گفتمان امام خمینی پیرامون امنیت ملی و سیاست خارجی. راهبرد، 21(65): 37-63.
14. زرقانی، سیدهادی؛ احمدی، ابراهیم (1396). شیعه‌هراسی به مثابه قلمروسازی گفتمانی محور «غربی ـ عربی» در بحران‌های ژئوپلیتیکی خاورمیانه: مطالعه موردی بحران سوریه. ژئوپلیتیک، 13(1): 30 ـ 1.
15. ستوده، علی اصغر؛ خزائی، جعفر (1395). ماهیت فرقه‌گرایی جدید عربستان سعودی علیه جمهوری اسلامی ایران. حبل المتین، 5(15): 66-86.
16. شیهان، مایکل (1388). امنیت بین‌الملل. ترجمه سیدجلال دهقانی فیروزآبادی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
17. عبدالله‌خانی، علی (1389). نظریه‌های امنیت. تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
18. قاسمی، مصطفی (1397). تبیین راهبرد حمایت از مقاومت براساس نظریه واقع‎‌گرایی. مطالعات راهبردی جهان اسلام،3(75): 5-40.
19. مرادی، اسدالله؛ شهرام‌نیا، امیرمسعود (1394). بحران سوریه و امنیت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران. پژوهش‌های راهبردی سیاست، 4(15): 125-152.
20. معین الدینی، جواد؛ ابوالحسن شیرازی، حبیب الله (1387). تقابل خاورمیانه اسلامی با طرح خاورمیانه بزرگ. علوم سیاسی، 11(41): 141-176.
21. نصری، قدیر (1390). تأملی نظری در یافته‌ها و دشواری‌های بری بوزان در بررسی امنیت. مطالعات راهبردی،14(4): 105-134.
22. نیاکوئی، سیدامیر؛ ستوده، علی اصغر (1394). ماهیت راهبرد عربستان سعودی علیه انقلاب اسلامی ایران در منازعات سوریه و عراق. پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 4(17):110 ـ 95.

 

1. Addis, Casey L.  (2011). Lebanon: Background & U.S Relation. New York: Congressional Resarch Service.
2. Bergen, Peter L. & Hoffman, Bruce (2010). Assessing The Terrorist Threat: A Report Of The Bipartisan Policy Centre’s National Security Preparedness Group. London: HarperCollins.
3. Buzan, Barry (1998). People, States & Fear: An Agenda for International Security Studies in the Post – Cold war Era.London: Harvester wheatsheaf publication.
4. Guse, Gregory (2010). The International Relations Of The Persian Gulf. Cambridge: Cambridge University Press.
5. Helfont, Samuel (2009). The Muslim Brotherhood & The Emerging Shia Crescent. Orbis, 53(2):284-299. Doi:  https://doi.org/10.1016/j.orbis.2009.01.005
6. Shabaneh, Ghassan (2013). Kery’s Visit To Saudi Arabia & The Saudi American Relations. Ceter for Studies, 11(34):34-49.
7. Tamimi, Aymenn (2014). The Islamic State Of Iraq & Al – Sham. Middle East Review Of International Affairs, 31(70):51-69.