بررسی نقش و انواع سیاق در کتاب «متشابه القرآن ومختلفه» از ابن شهرآشوب مازندرانی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 9، دوره 10، شماره 39، آذر 1398، صفحه 161-180   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد علی زاده قائمیه؛ محسن احتشامی نیا

گروه الهیات و معارف اسلامی- علوم قرآن و حدیث، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

سیاق در تفسیر قرآن کریم نقش بسیار مهمی دارد. با توجه به پیوستگی آیات در معنا، توجه به این نقش بسیار ضروری می­نماید.سیاق می­تواند تمامی فعالیت­های تفسیری و فعلیت بخشی به مضمون نص را تحت پوشش قرار دهد. در همین زمینه در تحلیل موارد گوناگونی که از کتاب «متشابه القرآن و مختلفه» به وجود آمد می­توان به این نکته توجه کرد که در این تفسیر به تحلیل رابطه آیات به صورت گسترده توجه کرده است. این پژوهش به نقش‌های سیاق و انواع آن، با توجه به کتاب «متشابه القرآن ومختلفه» ابن شهرآشوب می‌پردازد که این روش توانایی بیش‌تری در رابطه با سیاق دارد از جمله نقش‌ها: تبیین مجمل، تخصیص عام، تقیید مطلق، تعیین محتمل، کشف ارتباط معنایی، تعیین معنا، کشف دلالت‌های پنهان، تعیین نحوه قرائت، تعیین مصادیق، نقش سیاق در شرح لغت، ذکر شأن نزول، بیان احادیث تفسیری، بیان معانی حروف، بیان محذوفات به وسیله سیاق و همچنین انواع سیاق از جمله سیاق آیات، کلمات و جمله‌ها در «متشابه القرآن ومختلفه» می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

قرآن؛ ابن شهرآشوب؛ تفسیر؛ سیاق

مراجع

قرآن کریم.

ابن شهرآشوب المازندرانی السروی، محمد بن علی. 1393ش،متشابه القرآن ومختلفه، تحقیق المؤسسه الامامیة للثقافة والبحث العلمی بمازندران مرکز الدراسة وإحیاء آثار ابن شهرآشوب السروی، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

ابن قیم الجوزیة، شمس الدین محمد. 1994م، بدائع الفوائد، تحقیق بشیر محمد عیون، بیروت: دار البیان.

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار الفکر.

بستانی، فؤاد افرام. 1375ش، فرهنگ ابجدی، ترجمه رضا مهیار، چاپ دوم، تهران: انتشارات اسلامی.

خامه گر، محمد. 1386ش، ساختار هندسی سوره‌ها، چاپ دوم، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.

خرمشاهی، بهاءالدین. 1377ش، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، تهران: دوستان- ناهید.

رجبی، محمود. 1388ش، روش شناسی تفسیر قرآن، مؤلفان: علی اکبر بابایی، غلامعلی عزیزی کیا، مجتبی روحانی راد، چاپ چهارم، قم: زیتون.

الزرکشی، محمد بن عبدالله. 1410ق، البرهان فی علوم القرآن، چاپ اول، بیروت: دار المعرفه.

صدر، محمد باقر. 1410ق، دروس فی علم الاصول، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

طباطبایی، سید محمدحسین. 1374ش، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامی مدرسین حوزه علمیه قم.

طبرسی، فضل بن حسن. 1360ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، تهران: انتشارات فراهانی.

طریحی، فخرالدین بن محمد. 1375ش، مجمع البحرین، تحقیق و تصحیح احمد حسینی اشکوری، تهران: مرتضوی.

الطوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن بن علی. 1409ق، التبیان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات مکتبة العالم الإسلامیة.

سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن. 1391ش، الاتقان فی علوم القرآن،به قلم سید مهدی حائری قزوینی، چاپ نهم، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.

شاکر، محمد کاظم. 1394ش، مبانی و روش‌های تفسیری، چاپ دوم، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص).

العوی، سلوی محمد و سید حسین سیدی. 1382ش، بررسی زبان شناختی وجوه و نظایر در قرآن، چاپ اول، مشهد: به نشر.

عیاشی، محمد بن مسعود. 1380ش، تفسیر العیاشی، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، چاپ اول، تهران: چاپخانه علمیه.

قائمی نیا، علیرضا. 1393ش، بیولوژی نص و نشانه شناسی و تفسیر قرآن، چاپ دوم، تهران: سازمان انتشارات و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

قرشی، علی اکبر. 1412ق، قاموس قرآن، چاپ ششم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.