وصف طبیعت در قرآن و اشعار منوچهری دامغانی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 15، دوره 10، شماره 39، آذر 1398، صفحه 287-307   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

غلام ابراهیم زاده¹؛ احمد میرگل²

¹کارشناس ارشد ادبیات تطبیقی، مدرس دانشگاه فنی و حرفه‌ای زابل

²دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور مرکز زابل

چکیده

هدف کلی از پژوهش حاضر، بیان اهمیت طبیعت و تأثیر مثبت آن بر زندگی موجودات زنده در قرآن و اشعار شاعر طبیعت منوچهری دامغانی می‌باشد. نشانه‌های موجود در طبیعت ما را به سوی معمار هستی راهنمایی می‌کند و قرآن از آن به توحیدشناسی یاد می‌کند. از طرفی عمر شعر در خصوص طبیعت به درازای عمر خلقت جهان است. بارها و بارها پیش آمده که ما از کنار مظاهر هستی و طبیعی می‌گذریم و هیچ احساسی نسبت به آن نداریم ولی شاعر، نقاش و یا نویسنده وقتی چنین منظره‌ای را می‌بیند تصویری متفاوت از برداشت ما در ذهن او حک می‌شود. منوچهری یکی از بزرگ‌ترین و نام‌آورترین شاعران طبیعت‌گرا در ادبیات فارسی هست. طیبعت از زمان‌های دور سرلوحه کار شاعران با هر زبان و گویشی بوده و دارای جایگاهی رفیع در سروده‌ها داشته، به نحوی که کم‌تر شاعر و دیوانی را می‌توان یافت که بخشی از اشعار آن درباره طبیعت نباشد. آدمی‌زاده در طول عمر خود با نگاهی متفاوت به طبیعت می‌نگرد و تصویری از آن را در تابلوی ذهن نقّاشی می‌کند. از نکات مشترک تمام ادیان الهی، بها دادن به طبیعت بوده و ادیان توحیدی نیز با استفاده از ارکان طبیعت آموزه‌های خود را منتقل نموده‌اند. پژوهش از نوع نظری و روش آن توصیفی مقایسه‌ای است که برای جمع آوری اطلاعات لازم از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

خداوند؛ طبیعت؛ زمین؛ گیاهان؛ باران

مراجع

قرآن کریم(ترجمه آیت الله مشکینی).

ابراهیم زاده، عیسی. 1389ش، سیستان مرکز نیمروز واقعی، زاهدان: انتشارات اداره کل میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان.

امامی افشار، احمد علی. 1383ش، گزیده اشعار منوچهری دامغانی، چاپ دهم، تهران: انتشارات پردیس.

انوری، حسن. 1374ش، غزلیات و قصاید سعدی، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.

انوشه، حسن. 1381ش، فرهنگنامه‌های ادب فارسی، ج2، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

حاکمی، اسماعیل. 1380ش، رودکی و منوچهری، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.

زرین کوب، عبدالحسین. 1374ش، با کاروان حله، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. بی تا، صور خیال در شعر فارسی، بی جا: بی نا.

شمیسا، سیروس. 1383ش، انواع ادبی، ج10، تهران: انتشارات فردوسی.

صفا، ذبیح الله. 1371ش، ادبیات در ایران، ج1، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات فردوس.

عاملی، حر. 1104ق، وسائل الشیعه، قم: انتشارات آل البیت.

عرب، یاسر. 1388ش، کلیات صحیفه کامله سجادیه، تهران: انتشارات امین.

فردوسی، ابوالقاسم. 1375ش، شاهنامه، تهران: انتشارات مهارت.

فضلان ام خالد و جوان ابراین. 1378ش، اسلام و محیط زیست، ترجمه اسماعیل حدادیان، مشهد: آستان قدس رضوی.

قرائتی، محسن. 1392ش، تفسیر نور، تهران: انتشارات اوقاف.

کارتونن، هانو. بی تا، مبانی ستاره‌شناسی، ترجمه غلامرضا شاه‌علی، شیراز: انتشارات شاهچراغ.

کلینی رازی، محمد بن یعقوب. 1329ق، اصول کافی، قم: انتشارات علمیه اسلامیه.

مجلسی، محمدباقر. 1307ش، بحار الأنوار، تهران: انتشارات دار الکتب الاسلامیه.

محلاتی، ذبیح الله. 1375ش، قضاوت‌های حضرت امیرالمؤ منین علی(ع)، تهران: انتشارات قائم نوین.

معین، محمد. 1291ش، فرهنگ فارسی معین، تک جلدی، تهران: انتشارات فرهنگ نما.

نصر، سید حسن. 1384ش، دین و نظام طبیعت، ترجمه محمد حسن غفوری، تهران: انتشارات حکمت.

نفیسی، سعید. 1382ش، محیط زندگی و شرح و احوال رودکی، ج4، تهران: انتشارات امیرکبیر.

نوری طبرسی، میرزا حسین. 1320ق، مستدرک الوسائل، قم: انتشارات آل البیت.

هاشمی رفسنجانی، اکبر. 1363ش، تفسیر راهنما، قم: انتشارات بوستان کتاب.

 

مقالات

ظریفی،حسین و سید مهدی رحیمی. 1392ش، «مقایسه وصف طبیعت در اشعار منوچهری و سعدی»، هفتمین همایش پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی.

عموزاده مهدیرجی، جعفر و محمد شایگان مهر و فریبرز حسینجانزاده. 1396ش، «بررسی تطبیقی وصف طبیعت در اشعار ابن خفاجه و منوچهری»، مطالعات ادبیات تطبیقی، سال یازدهم، شماره 43، صص135-156.

مجله حدیث زندگی، مرداد و شهریور 1386ش، شماره 36.

مجیدی، حسن و سامان شیخه. 1389ش، «وصف طبیعت در دیوان ابن رومی و منوچهری»، پنجمین همایش زبان و ادبیات فارسی.