نهادینه کردن صفت انفاق در انسان از طریق شکرگزاری در بیان قرآن کریم

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 17، دوره 10، شماره 39، آذر 1398، صفحه 331-353   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سوسن آل رسول¹؛ مژگان کاظمی بوئینی²

¹استاد دانشکده الهیات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج

²دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج

چکیده

انفاق کلید اصلی برای رسیدن انسان‌ها به سعادت و تکامل در این دنیا و در جهان آخرت است. از آنجا که‌ در فرهنگ‌ قرآنی‌ ارتقاء شخصیت‌ معنوی انسان‌، غایت‌ اصلی انفاق‌ شمرده‌ می‌شود. در پژوهش حاضر، مراحل رسیدن به ویژگی­های انسان انفاق­گر را مورد بررسی قرار داده­ایم. از شکر که اولین گام معرفت الهی است تا انفاق که در رأس ویژگی­های اهل تقوی قرار دارد. به الگویی از انسان شاکر هدایت شده­ای می­رسیم که در صراط­مستقیم قرار می­گیرد. از یک­طرف با بخشش سرمایه­های مادی و معنوی، روح خود را از رذایل اخلاقی نجات داده و نزد خداوند اجری عظیم دریافت کرده و از طرفی دیگر به رفع فاصله طبقاتی میان انسان­ها دست زده و با مورد انفاق قراردادن افراد، امید بیش‌تری برای ارتباط با خداوند و اجرای عدالت در جامعه را در مردم ایجاد کرده است. در حقیقت انفاق چراغی می‏گردد تا صراط مستقیم را روشن­تر گردانده و رهرو خود را به مقصد رساند.

کلیدواژه‌ها

سخاوت؛ سپاسگزاری؛ صراط مستقیم؛ تقوی؛ رفع فاصله طبقاتی

مراجع

قرآن کریم.‏

نهج البلاغه.

الصحیفة السجادیة.

ابن بابویه، محمد بن علی. ‏‏1362ش، الخصال،‏ تحقیق علی اکبر غفاری، جلد 1، قم: جامعه مدرسین.

ابن بابویه، محمد بن علی. 1378ق، عیون أخبار الرضا‏، تحقیق مهدی لاجوردی، تهران: نشر جهان‏.

ابن بابویه، محمد بن علی. 1413ق، من لا یحضره الفقیه‏، تحقیق علی اکبر غفاری، جلد 2و4، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

ابن منظور، محمد بن مکرم. ‏1414الف،‏ لسان العرب،‏ تحقیق جمال­الدین‏ میردامادی، جلد 2و 4 و 10، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع- دار صادر.

ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. 1408ق، ‏روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن، جلد 1، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.

بانوی اصفهانی، سیده نصرت امین. 1361ق، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، جلد 11، تهران: نهضت زنان مسلمان.

بحرانی، سید هاشم بن سلیمان. 1411ق، حلیة الأبرار فی أحوال محمّد وآله الأطهار، جلد4، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.

تمیمی آمدی، عبدالواحد. 1366ش، غرر الحکم ودرر الکلم، شرح آقا جمال­الدین خوانساری، جلد 6، قم: سازمان تبلیغات اسلامی.

ثقفی تهرانی، محمد. 1398ق، تفسیر روان جاوید، جلد 2، تهران: انتشارات برهان.

حسینی همدانی، سیدمحمدحسین. 1404ق، انوار درخشان،‏ جلد 6، تهران: کتابفروشی لطفی.

حویزی، عبد علی بن جمعه. 1415ق، تفسیر نور الثقلین‏، جلد 1 و 4، قم: انتشارات اسماعیلیان.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1412ق، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، دمشق- بیروت: دار العلم- الدار الشامیة.

زمخشری، محمود. 1407ق‏، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، جلد 1و 4، بیروت: دار الکتاب العربی.

شهید اول، محمد بن مکی. 1374ش، چهل حدیث، ترجمه محمدعلی کوشا، قم: نهاوندی.

طباطبایی، سیدمحمدحسین. 1374ش، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، جلد 1 و 2 و 4 و 7 و 8 و 16 و 17، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طبرسی، علی بن حسن. 1374ش، مشکاة الأنوار، ترجمه عزیز الله عطاردی قوچانی، تهران: عطارد.

طبرسی، فضل بن حسن. 1360ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏، ترجمه مترجمان، جلد20، تهران: فراهانی.

طریحی، فخر الدین. 1375ش، مجمع البحرین،‏ جلد3 و 5، تهران: کتابفروشی مرتضوی.

طوسی، محمد بن حسن. بی تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

فراهیدی، خلیل بن احمد. 1410ق، کتاب العین، جلد 5، قم‏: انتشارات هجرت.‏

قرشی، سیدعلی اکبر. 1371ش، قاموس قرآن‏، جلد 4 و 7، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

قرشی، سیدعلی اکبر. 1377ش، تفسیر احسن الحدیث‏، جلد 9، تهران: بنیاد بعثت.

قضاعی، محمد بن سلامة. 1361ش، شرح فارسی شهاب الأخبار(کلمات قصار پیامبر خاتم)، تحقیق جلال‏ الدین حسینی أرموی، ‏تهران: ‏مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.

کاشفی سبزواری، حسین بن علی. 1369ش، مواهب علیه‏، تهران: سازمان چاپ و انتشارات اقبال.

کلینی، محمد بن یعقوب. 1369ش، أصول الکافی، ترجمه سیدجواد مصطفوی، جلد 1و3، تهران: کتابفروشی علمیه اسلامیه.

گنابادی، سلطان محمد. 1372ش، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، جلد 4، ترجمه محمدرضا خانی و حشمت الله ریاضی، تهران‏: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام ‏نور‏.

مجلسی، محمد باقر. ‏1403ق، بحار الأنوار، جلد 70 و 75 و 93، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

مدرسی، سیدمحمدتقی. 1377ش، تفسیر هدایت، جلد 2، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.

مصطفوی، حسن. 1380ش،‏‏ تفسیر روشن، جلد 4و6، تهران: مرکز نشر کتاب.

مظاهری، حسین. 1370ش، معارف اسلام در سوره یاسین، بی جا: صدر.

مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش، تفسیر نمونه‏، جلد 18، تهران‏: دار الکتب الإسلامیة.

 

مقالات

آل رسول، سوسن و فاطمه شیرزاد راد جلالی. 1392ش، «ایمانمبناینظاماخلاقیقرآن»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال چهارم، شماره 15، صص9-28.

توسلی، محمد حسن و محمدامین صادقی. بهار 1394، «آموزه‌های اسلامی پیشگیری از جرم»، فصلنامه بصیرت و تربیت اسلامی، شماره 32، صص 42-73.

خارستانی، اسماعیل و فاطمه سیفی. پاییز 1393، «فلسفه انفاق در اسلام»، نشریه راهبرد توسعه، شماره 39، ص132.

شاه پسند، الهه و هدی تیزابی مشهدی. 1393ش، «بررسی تطبیقی دو مفهوم انفاق و نفاق در قرآن کریم»، فصلنامه مشکوة، شماره 125، صص 18-31.