کاربرد قاعده لاضرر در حفاظت از محیط زیست و معماری در راستای ارائه مدلی برای شهرسازی اسلامی و ایرانی

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 13، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 45، بهمن 1398، صفحه 251-276   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

محسن حسن پور¹؛ سید محمد موسوی بجنوردی^{* 2}؛ مریم ابن تراب³

¹دانشجوی دکترای تخصصی فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استاد بازنشسته دانشگاه خوارزمی و مدیر گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی تهران

³استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی فقه و مبانی حقوق، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

چکیده
محیط زیست و شهرسازی دو مقوله هم پیوند و دارای تأثیر و تأثر متقابل بوده که در ایران وضعیت استاندارد و مطلوبی نداشته و نیازمند برنامه­ریزی بومی است. بی­شک در کنار سازوکارهای موجود و تجربیات بعضا مطلوب داخلی و بین‌المللی در زمینه حفاظت از محیط زیست و معماری و شهرسازی پایدار بایستی از قواعد فقهی و اسلامی برای سامان بخشیدن به این حوزه و طرح اندازی استفاده کرد؛ اما مهم‌ترین نکته در بحث حفاظت از محیط زیست و معماری و شهرسازی جلوگیری از آسیب رساندن به محیط زیست و انسان‌ها است که در فقه اسلامی نیز این مسئله در قالب قاعده کلان فقهی لاضرر بیان شده است. هدف اصلی این مقاله بررسی چگونگی کاربرد قاعده لاضرر در حفاظت از محیط زیست و معماری در راستای ارائه مدلی برای شهرسازی اسلامی و ایرانی است. سؤال اصلی مقاله این است که آیا از قاعده لاضرر و لاضرار می‌توان برای حفاظت از محیط زیست و شهرسازی استاندارد و اصولی استفاده کرد؟ فرضیه‌ای را که در این مقاله برای پاسخ‌گویی به سؤال اصلی در صدد تحلیل و بررسی آن هستیم این است که تخریب محیط زیست و شهرسازی افسارگسیخته و متراکم و ناقض حریم انسان‌ها و محیط زیست همگی معلول مدل‌های توسعه و شهرسازی غربی و غیربومی هستند و راه حل غلبه بر آن‌ها نیز در رجعت دوباره به همان مدل­های توسعه غربی نیست. در فرهنگ اسلامی برای غلبه بر این دو مشکل بزرگ مهم‌ترین و اساسی‌ترین قاعده قاعده لاضرر است زیرا هم ظرفیت اخلاق و دین و هم فقه و قانون را در برابر ناقضان محیط زیست و شهرسازی غیر استاندارد و متناقض با حقوق انسان‌های و محیط زیست فعال و کارآمدتر می­کند. روش مورد استفاده در این مقاله توصیفی – تحلیلی است. ابزار گردآوری اطلاعات نیز فیش‌برداری و مراجعه به منابع کتابخانه­ای و نیز استفاده از مقالات علمی و پژوهشی است.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: قاعده لاضرر؛ محیط زیست؛ حفاظت؛ معماری؛ شهر‌سازی اسلامی و ایرانی

مراجع

Persian references

Vahid Majid (2001), Introduction to Public Policy, Journal of Law and Political Science (University of Tehran), No. 52 (34 pages - from 185 to 218)

Ashtariyah, Kiyomars (2007), The Relationship between Political Power - Discipline and Budget (Case Study of the Presidential Fund's Current Budget Agreement), Quarterly Journal of Policy, Issue 2

Kamali, Yahya (2016), The Role of Civil Society in the Process of General Policy Making A Conceptual Framework, Quarterly Journal of Policy Research, No. 20

Vahid Majid (2001), Introduction to Public Policy, Journal of Law and Political Science (University of Tehran), No. 52 (34 pages - from 185 to 218)

Bahrami Ahmadi, Hamid (2009), Political-Legal Policies of the Islamic Republic of Iran in Environmental Protection. Two Journal of Political Knowledge Research, 5 (9), 93-114.

Mir Hosseini, Seyyed Majid and Farsima Khamsi Pour (2014), The Civil Liability Claims Act, the Strategy of the European Union and Iran, Strategic Quarterly, No. 73

Gholizadeh, Ahad­(2002), A Look at Environmental Protection Regulations in Iran, Political and Economic Information Quarterly, No. 183 and 184Elsan, Mostafa (2007), Principles of Biological Ethics, Quarterly Journal of Legal Research, No. 45

Amidi, Abdul Wahid bin Muhammad Tamimi (1360), Gharir al-Hakam and Dr al-Klamm. Translator: Jamaloddin Mohammad Khansari, with the study of Mir Jalal al-Din Mohaddesi Armoi. Tehran: Tehran University.

Ibn Abi Al-Hadeid, Nahj al-Balaghah Explanation.

Ibn Hanbal, Ahmad (Bey) Mossad Ahmad ibn Hanbal. Beirut: Dar Al-Fakr.

Ansari, Sheikh Mortazai (2006), Fareed Allah. Qom: The Ismaili Institute.

Bojnourdi, Seyed Hassan Mousavi (1413) Al-Qawad al-Faghieh. Qom: The Ismaili Press Institute.

Haramali, Mohammad ibn Hassan (2013) Al-Shi'a'Aw al-Shi'a ',' Education of the Issues of Al-Sharia, Beirut: Dar al-'Ayad al-Ara't al-Arabi.

Hosseini Sistany, Seyyed Ali (1414), the rule of Allah and La Aharar. Qom: Al-Bateen Institute.

Hosseini Maraghi, Mir Abdul Fatah (1418) Al-Jawin. Qom: Society of Teachers Publishing.

Hosseini, Seyyed Ali (2001) An Analysis of Theories Related to Government Sentences.

Hosseini, Seyyed Ali (2001) Nature and the environment from the point of view of Islam. Qom: The publication of the verse of life.

Hosseini, Seyyed Ali (2003) Nature and agriculture from the point of view of Islam. Tehran: Lighthouse village.

Hosseini, Seyyed Ali (2004) Delicacy and pleasures of nature. Qom: The publication of the verse of life.

Heydari, Mohammad Hassan and Hosseini, Seyyed Ali and other authors (2006) Nature in the prophetic way. Qom: The publication of the verse of life.

Heidari, Mohammad Hassan and Hosseini, Seyyed Ali (2008) Nature in the Razavi era. Qom: The publication of the verse of life.

Kharir Ghomi (B) Khalayeh. Qom: Bidar Publications.

Khorasani, Mohammad Kazem (1414). Qom: Al-Nasr al-Islami Institute.

Khomeini Rouhollah (2018) The book of al-Bayi. Najaf: Mubayat al-Adab.

Khomeini, Ruhollah (1414) Bada'a al-Dera'r in the governor's office. Qom: Institute for publishing and arranging works of Imam Khomeini (RA).

Seyyed Razi, Nahj al-Balaghah (bayat) by researching and correcting fayz al-Islam. Impossible

Siouti, Abdurrahman (Bey) Tengir Al-Hawalak. Impossible

Tabatabaei, Mohammad Hussein (1362) Nahih al-Hakma al-Mutaleyyyah al-Asfar al-Abaaa. Beirut: Dar al-Alia'at al-Arab.

Tabatabai, Mohammad Hussein (2014) Al-Mizan in the commentary on Al-Quran. Qom: The Ismaili Press Institute.

Tusi, Mohammad ibn Hasan (2011) Tekhzib Alahakam. Beirut: Dar el-Sab, Al-Tha'ar.

Toosi, Mohammed ibn Hasan (Bey) Almbosat. By the effort of Ali Akbar Ghaffari. Tehran: Mortazavi Publications.

Clinic, Mohammed ibn Ya'qub (1401) al-Kafi. Beirut: Dar el-Sab, Al-Tha'ar.

Majlisi, Mohammad Baqir (Biyat) Biar al-Anwar. Tehran: Dar Kabb al-Islamiyah.

Makarem Shirazi, Nasser (1411) Alqawad al-Fiqahi. Qom: Alamam Amir School

Al-Mu'minin, Almah Tabataba'i, al-Mizan, J 16, pp. 205 and 206.

- English references

Environmental Performance Index (EPI), 2016,

https://epi.envirocenter.yale.edu/downloads/epi2018policymakerssummaryv01.pdf

- online references

http://policymaking.com