تحلیل ویژگی‌های محیطی بر تنوع شخصیت انسان از دیدگاه فلاسفه اسلامی و نقش آن در برنامه‌ریزی محیطی

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 26، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 45، بهمن 1398، صفحه 495-507   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

سعید ریاحی^{* 1}؛ مرضیه اخلاقی²؛ علی اصغر احمدی³؛ مهین رضایی⁴

¹دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

²دانشیار، گروه فلسفه اسلامی، دانشگاه پیام‫نور، تهران، ایران

³دانشیار، گروه علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

⁴استادیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

چکیده
شخصیت موضوع میان رشته­ای است. بر اساس مطالعات دانشمندان علوم محیطی، شخصیت انسان­ها تا حد زیادی متاثر از رفتار فردی و اجتماعی انسان‌ها و البته در محیط‌های مختلف و در تناسب با اکوسیستم‌های طبیعی و اجتماعی است. به باور دانشمندان انسان‌ها در شرایط محیطی گوناگون دارای رفتارها و بعضا تنوع شخصیت هستند که در مباحث فلاسفه به ویژه فلاسفه اسلامی مورد تامل و تتبع قرار گرفته است. شخصیت به طور کلی به ویژگی انسانها اشاره دارد و به آن دسته از جنبه‌های انسانی و ویژگی موثر فردی که عمل و رفتار انسانها برگرفته از آن است. مقاله حاضر با هدف بررسی نقش عوامل مختلف در شکل­گیری شخصیت انسان، به نقش محیط جغرافیایی(طبیعی و اجتماعی) در شکل‌گیری و تنوع شخصیت انسان از دیدگاه فلاسفه اسلامی پرداخته است. روش تحقیق، کیفی مبتنی بر منطق استفهام و رویکرد آن تاویل گرایی است. با توجه به هدف تحقیق، تحلیل متون مورد استفاده قرار گرفته است. جمع آوری اطلاعات با استفاده از روش کتابخانه‌ای بوده و روش تحلیل محتوای کیفی در فرایند انجام تحقیق به کار برده شد. جامعه آماری تحقیق منابع اصیل و تفسیری دانشمندان مسلمان به ویژه ابن خلدون، ابن سینا و ملاصدرا تعیین شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد نخست بنا بر تفسیر‌های موجود، محیط شامل مجموعه‌ای از شرایطی طبیعی و موقعیت‌های جغرافیایی و سپس محیط اجتماعی شامل مجموعه‌ای از شرایط و عوامل اجتماعی پیرامون انسان، در شکل‌گیری و تنوع شخصیت انسان نقش موثری دارد. سپس تحقیق حاضر نشان داد اعتقادات، باورها و رفتار‌های شخصی افراد در سومین عامل موثر در شکل‌گیری و تنوع شخصیت انسان است؛ اگرچه زیر بنای این موارد در عوامل محیطی و اجتماعی نهفته است. در نهایت این تحقیق نشان داد که بر اساس اندیشه‌های متفکران اسلامی، نقش محیط طبیعی و اجتماعی در شکل‌گیری شخصیت انسان، نقش ابتدایی است و در شکل‌گیری شخصیت انسان، عوامل اکتسابی و به ویژه اعمال اختیاری نقش کلیدی و اساسی را داراست.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: محیط؛ انسان؛ شخصیت؛ تفکرات اسلامی

مراجع

References

Ahmadi, A, 2016, Personality psychology from Islamic perspective, Thirteenth Edition, Amirkabir Press, 258P.

Avicenna (Ibn Sina), H, 2019, The canon of medicine, Nineteenth Edition, Soroosh Press. 3547P.

Farabi, A, 2009, Fosoul al-montaze'e, Translated by Hassan malekshahi, Second Edition, Soroush Press, 208P.

Haque, A, Mohamed, Y, 2015, Psychology of Personality: Islamic perspective, Third Edition, Savalane Press. 288P.

Ibn Khaldun, A, 2012, Muqaddimah, Translated by Mohammad Parvin Gonabadi, Nineteenth Edition, Elmifarhangi Press, 674P.

Ikhwan al-safa', 2017, Epistles of the Brethren of Purity, First Edition, Mirasmaktoob Press, 412P.

Khosronejad, Morteza, Ghomi, Mohsen, Sharifani, Mohammad, 2009, Theory of Substantial motion: Philosophical and Educational Consequences, Journal of Religious, Thought of Shiraz University Ser. 29, Winter 2009, pp. 91-116.

Miller, J, 2013, Living in the Environment, Translated by Majid Makhdoum, Thirteenth Edition, Tehran University Press, 351P.

Mustafa Poor, Muhammad Reza, 2012, Intrinsic Value of Nature in View of Mullah Sadra Shirazi, Asra journal, no. 2, pp113-128.

Rezaei, Ibrahim, Shanazari, Ja'far, 2017, A Review and Analysis of Man-Nature Relationship in Mulla Sadra's Philosophy, The Journal of Philosophical -Theological Research (JPTR), Vol.19, No. 3, Autumn 2017, Issue 73, pp. 5-24

Sadr ad-Din Shirazi, M, (1981a), Divine witnesses (al-Shawahid al-rububiyya), Second Edition, Iran University Press,834P.

Sadr ad-Din Shirazi, M, (1981b), Secrets of the verses (Asrar al-ayat), First Edition, Iranian Institute of Philosophy Press,233p.

Sadr ad-Din Shirazi, M, (1981c), The Transcendent Philosophy of the Four Journeys of the Intellect (Al-Hikma al-muta‘aliya fi-l-asfar al-‘aqliyya al-arba‘a), Third Edition, Dar Ihya al-Turath al-Arabi Press, Vol. 1-9

Sadr ad-Din Shirazi, M, 1984, Keys to the Unseen( Mafatih al-ghayb, Iranian Institute of Philosophy Press, 789P.

Sadr ad-Din Shirazi, M, 1987, A Commentary upon the Qur’an (Tafsir al-Qur’an al-karim), Bidar Press, vol.1-7.

Sadr ad-Din Shirazi, M, 2002, Breaking the Idols of Ignorance (Kasr asnam al-jahiliyya), First Edition, Sadra Islamic Philosophy Research Institute Press, 334P.

Sadr ad-Din Shirazi, M,1999, Divine Manifestations of the Secrets of Sciences that lead to Perfection,( Al-Mazahir al-ilahiyya fi asrar al-‘ulum al-kamaliyya), First Edition, Sadra Islamic Philosophy Research Institute Press, 188P.

Schultz, D, Schultz, S, 2015, Theories of Personality, Translated by Yahya Seyyed Mohammadi , Thirty-First Edition,

Virayesh Press. 692P.

Tabataba'I, M, 1999, The balance in interpretation of Quran (Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an), Translated by Seyyed Mohammad Bagher Mousavi Hamedani, Eleventh Edition, entesharateeslami Press, vol. 1-20.