سنجش عوامل مؤثر بر تاب‌آوری اقلیمی (نمونه موردی: شهر تبریز)

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 27، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 45، بهمن 1398، صفحه 509-525   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

ساناز منافلویان¹؛ زهرا سادات سعیده زرآبادی^{* 2}؛ مصطفی بهزادفر³

¹دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشیار گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³استاد گروه شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران

چکیده

چکیده

 یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های قرن حاضر، پدیده تغییر اقلیم می‌باشد. افزایش تعداد و شدت بروز بلایای طبیعی تحت تأثیر این تغییرات، منجر به پیامدهای ناگوار در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی در شهرها شده است. از طرفی دیگر، در دهه‌های اخیر، تلاش‌های جهانی و دیدگاه‌های مختلفی برای کاهش عواقب مخرب تغییرات اقلیمی ارائه شده است. یکی از مهم‌ترین راهکارها در مقابله با این مسائل، رویکرد تاب‌آوری شهری در پاسخ به تغییرات اقلیمی است که تحت عنوان تاب‌آوری اقلیمی مطرح می‌باشد. مطالعات محققان شهری نشان‌دهنده آن است که تاب‌آوری اقلیمی در چهار بعد بوم شناسانه، اجتماعی، کالبدی و نهادی می‌تواند به این چالش‌ها پاسخ دهد. شهرهای ایرانی نیز در سال‌های اخیر تحت تأثیر این تغییرات قرار گرفته‌اند، از جمله شهر تبریز که با افزایش شدید دما و تشدید رویدادهای آب‌وهوایی نظیر سیل مواجه شده است و این امر ضرورت پاسخ به این تغییرات را افزایش داده است. ازاین‌رو، هدف تحقیق حاضر تعیین مهم‌ترین عوامل تاب‌آوری در پاسخ به تغییرات اقلیمی (به ویژه رویدادهای آب‌وهوایی) در تبریز می‌باشد. روش این تحقیق از نوع توصیفی – تحلیلی، به صورت کیفی و مبتنی بر مطالعات اسنادی است و از آنجا که به دنبال شناخت و حل مشکل می‌باشد، در حوزه پژوهش‌های کاربردی قرار می‌گیرد. همچنین برای تحلیل عوامل، از روش تاپسیس استفاده می‌شود. نتایج بیانگر آن است که مهم‌ترین عوامل تاب‌آوری اقلیمی در شهر تبریز عبارت‌اند از: بهره‌مندی از نیروی متخصص و ماهر در مدیریت بلایا، حفاظت از زیرساخت آبی، استفاده از حمل‌ونقل عمومی و همچنین تأمین امنیت غذایی. از این‌رو عوامل مؤثر بر تاب‌آوری اقلیمی در شهر تبریز، حائز هر دو ویژگی انطباقی و کاهشی هستند و باید جهت تاب‌آوری ساختن تبریز در برابر مخاطرات طبیعی ناشی از تغییرات اقلیمی، مورد استفاده قرار گیرند

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: تاب‌آوری شهری؛ تغییرات اقلیمی؛ تاب‌آوری اقلیمی؛ بلایای طبیعی

مراجع

References

Amaratunga D and Haigh R (2011) Post-Disaster Reconstruction of The Built Environment - Building for Resilience, Wiley-Blackwell, U.K.

Asakereh, Hossein and Akbarzadeh, Younes (1396) Simulation of Temperature and Precipitation Changes in Tabriz Synoptic Station during the Period (2010-2011) Using Statistical Exponential Microscopy (SDSM) and CanESM2 Model Output, Geography and Environmental Hazards, 21: 174-153. (in Persian)

Béné et al (2012) Resilience: New Utopia or New Tyranny? Reflection About the Potentials and Limits of the Concept of Resilience in Relation to Vulnerability Reduction Pro­grammes, IDS Working Papers, No. 405 / https:// www.ids.ac.uk/ files/dmfile /Wp405.pdf

Bruneau,Michel et al (2003) A Framework to Quantitatively Assess and Enhance the Seismic Resilience of Communities, Earthquake Spectra: 19(4): 733-752.

Cowan, Henry J. and Smith, Peter R. (2004) Dictionary of Architectural and Building Technology. Spon Press. London and New York.

Davoudi, Simin et al(2013) Evolutionary Resilience and Strategies for Climate Adaptation, Planning Practice and Research, 28(3):307-322.

Denton, Fatima et al (2014) Climate-Resilient Pathways: Adaptation, Mitigation, and Sustainable Development. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, USA.

Environmental Role Consulting Engineers (2012) Tabriz City Development and Development Plan, Environmental Status Report, Volume I and II, Ministry of Roads and Urban Development, East Azarbaijan Province Road and Urban Development Department, Tabriz. (in Persian)

Farzad Behtash, Mohammad Reza et al. (2013) Evaluation and Analysis of Tabriz Metropolitan Resilience Dimensions and Components, Fine Arts, 18 (3): 42-33. (in Persian)

Folke,C et al (2004) Regime Shifts, Resilience and Biodiversity in Ecosystem Management, Annual Review in Ecology Evolution and Systematics, 35: 557-581.

Godschalk, David (2003) Urban Hazard Mitigation: Creating Resilience, Natural Hazard Review4(3):136-143.

Hetzberg, Martin et al (2017) Role of greenhouse gases in climate change, Energy and Environment, 28(4): 530-539.

Holling.C.S (1973) Resilience and Stability of Ecological Systems, Annual Review of Ecology and Systematics,4: 1-23.

Kalafatis, Scott E (2017) Comparing Climate Change Policy Adoption and Its Extension across Areas of City Policymaking. The Policy Studies. 0(0): 1-20.

Maguire and Hagan( 2007) Disasters and Communities: Understanding Social Resilience, The Australian Journal of Emergency Management, 22 (2):16-20.

Masih, Justin (2010) Causes and Consequences of Global Climate Change. Applied Science Research. 2(2): 100-108.

Naseri, Mohsen and Ahadi, Mohammad Sadegh (2016) Evaluation of the Islamic Republic of Iran's Climate Change Policies, Social and Cultural Strategy, No. 21, pp: 48-21. (in Persian)

Romero-Lankao, P.et al (2012) Urban Vulnerability to Temperature-Related Hazards: A Meta-Analysis and Meta-Knowledge Approach. Global Environmental Change (22): 670–683.

Sadeghi, Amin and Dinpojoh, Yaghoub (1396) Forecasting the Minimum and Maximum Temperature Trends in Tabriz Under Future Climate Change, National Conference on Modern Research in Agricultural Engineering, Environment and Natural Resources, Municipal Applied Science University, Karaj. (in Persian)

Sapirstein, Guy (2006) Social Resilience: The Forgotten Dimension of Disaster Risk Reduction, Disaster Risk Studies,1(1): 1-8.

Sharma,Anju (2019) Outcomes of the UN Climate Change Conference in Paris/ https://www.c2es.org/document/outcomes-of-the-u-n-climate-change-conference-in-paris/

Smith,D Mark (2011) Development and Application of a Resilience Framework to Climate Change Adaptation, SEARCH Project – Briefing Paper /https:// www.iucn. org/ downloads/search_resilience_briefing_june_2011_v2.pdf

Twigg, John(2009) Characteristics of a Disaster- Resilient Community, A Guidance Note, Version 2, University College London.

UCS (2016) Toward Climate Resilienc: A Framework and Principles for Science-Base Adaptation, Union of Concerned Scientists, USA.

UN- DESA (2017) Climate Change Resilience for Sustainable Development, Department of Economic and Social Affairs, Chapter 1/ https:// www.un.org/ development /desa /dpad /wp -content/ uploads/sites/45/1_Chapter_WESS2016.pdf.

UN-Habitat (2014) Planning for Climate Change: Guide – A strategic, Values-Based Approach for Urban Planners. Cities and Climate Change Series. London/ https://unhabitat.org /books/planning-for-climate-change-a-strategic-values-based-approach-for-urban-planners-cities-and-climate-change-initiative.

Vasseur, Liette and Jones, Mikes (2015) Adaptation and Resilience in the Face of Climate Change: Protecting the Conditions of Emergence through Good Governance, IUCN- Swedish Biodiversity Centre.

Weichselgartner, Juergen and Kelman, Ilan (2014) Challenges and Opportunities for Building Urban Resilience,Journal of the Faculty of Architecture, 1(1):20 – 35.

World Bank (2010a) Cities and Climate Change: An Urgent Agenda. Urban Development Series (10) Washington, DC/ http:// siteresources.worldbank.org /INTUWM/ Resources/ 340232-1205330656272/CitiesandClimateChange.pdf.

Yazdani, Mohammad Hassan et al. (1979) Micro-zoning of Cities Vulnerability to Flood Risk (Case Study: Tabriz City), Rescue and Rescue, 9 (36): 33-44. (in Persian)

Zari, Maibritt Pedersen (2010) Biomimetic Design for Climate Change Adaptation and Mitigation. Architectural Science Review. 53 (2): 172-183.