سنجش و تحلیل فضایی مؤلفه‌های تاب‌آوری شهری نمونه موردی: شهر ایذه

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 2، دوره 8، شماره 31، آبان 1398، صفحه 17-32   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سعید ملکی¹؛ ساره رضایی اسحق وندی^{* 2}

¹دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

²گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

چکیده

تاب آوری شهری به منزله راهی برای تقویت جوامع با استفاده از ظرفیت‌های آن‌ها مطرح می‌شود و تعاریف،رویکردها، شاخص‌ها و الگوهای سنجشی متفاوتی درباره آن شکل گرفته است. بر این اساس به علت رشد شتابان شهرنشینی و متقابلاً آسیب‌های ناشی از آن لازم است با این پدیده برخوردی سیستماتیک داشت. هـدف عمـده ایـن پـژوهش، سنجش و تحلیل فضایی مؤلفه های تاب‌آوری شهری شهر ایذه از لحاظ کالبدی است. در این راستا پژوهش حاضر پس از شناسایی اصول تاب آوری در شهر ، به بررسی وضعیت سنجش و تحلیل فضایی مؤلفه های تاب‌آوری شهر ایذه با استفاده از FAHP در سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) پرداخته است. برای رسیدن به این مهم مطابق باهدف پژوهش، از لایه اطلاعاتی با عنوان مصالح (شامل: آجر و چوب-بلوک سیمانی-خشت و چوب-تمام آجر یا سنگ و آجر-تمام چوب-آجر و آهن-خشت و گل) نوع اسکلت (شامل: فلزی و بتونی) و نوع ساختمان (شامل: آپارتمانی- غیر آپارتمانی و چادر، کپر، آلونک، زاغه و..) استفاده شده است. نوع پژوهش حاضر کاربردی – توسعه ای و با رویکرد توصیفی – تحلیلی به انجام رسیده است. نتایج حاکی از آن است که اکثر مساحت در تاب آوری بسیار کم قرار گرفته اند که با معیارهای مورد نظر برنامه ریزی شهری مطابقت ندارد

کلیدواژه‌ها

تاب آوری؛ تاب آوری شهری؛ سیستم اطلاعات جغرافیایی؛ شهر ایذه

مراجع

1. ابراهیمیان، یاسر؛ آل­شیخ، علیرضا؛ مدیری، مهدی؛ حسنوی، رضا؛ عباسی، مرتضی (1393، مدلسازی آسیب­پذیری ساختمان­های شهری با استفاده از روش­ دلفی و تحلیل سلسله مراتبی در محیط GIS مطالعه موردی:منطقه 6 شهر تهران، مجله اطلاعات جغرافیایی سپهر، دوره 23،شماره 91.

2. احمدی‌نیا، فرید، لادن، بزرگان، مهسا (1395). تاب آوری شهری: مقابله با بحران، تجارب و راهکارها، اولین همایش بین‌المللی مخاطرات طبیعی و بحران‏های ‏زیست محیطی ایران، راهکارها و چالش‌ها.

3. افضلی گروه، زهرا (۱۳۹۴). ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های تاب‌آوری شهر کرمان. رساله کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری به راهنمایی امید مبارکی و منیژه لاله‌پور.

4. بهتاش، محمدرضا؛کی نژاد، محمدعلی؛ پیر بابایی، محمدتقی؛ عسگری، علی (۱۳۹۲). ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های تاب‌آوری کلان‌شهر تبریز، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دوره ۱۸، شماره ۳. ص ۳۳-۴۲.

5. پوراحمد،احمد؛ ابدالی، یعقوب؛ صادقی، علیرضا؛ الله قلی­پور، سارا (1397).سنجش و تحلیل فضایی مؤلفه‌های تاب آوری کالبدی در بافت مرکزی شهر همدان با استفاده ازخودهمبستگی فضایی موران، نشریه علمی – پژوهشی برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، سال سوم، شماره 5، پیاپی9، صص 104-92.

6. حیدری­فر، محمدرئوف، حسینی سیاه گلی، مهناز، سلیمانی راد، اسماعیل (1397)، سنجش مؤلفه‌های تاب‌آوری شهری نمونه موردی: کلانشهرکرمانشاه، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره 7، شماره 28، صص 125-107.

7. رضایی، محمدرضا (۱۳۸۹) تبیین تاب‌آوری اجتماعات شهری به‌ منظور کاهش اثرات سوانح طبیعی (زلزله)؛ مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تهران، رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری به راهنمایی دکتر مجتبی رفیعیان و علی عسگری.

8. رضایی، محمدرضا، رفیعیان، مجتبی، حسینی، سید مصطفی (1394). سنجش و ارزیابی میزان تاب­آوری کالبدی اجتماع‏های ‏شهری در برابر زلزله، فصلنامه پژوهش‏های ‏جغرافیای انسانی، شماره 4، صص 623-609.

9. روستا، مجتبی؛ ابراهیم‌زاده، عیسی؛ ایستگلدی، مصطفی (۱۳۹۶) تحلیل تاب‌آوری کالبدی در برابر زلزله مطالعه موردی:بافت فرسوده شهر مرزی زاهدان، فصلنامه علمی پژوهش جغرافیا و توسعه دوره ۱۵، شماره 46، صفحه ۱-۱۸.

10. معظمی، بهاره؛ رحیمی، محمود (۱۳۹۵). سنجش و تدوین راهبردهای تاب‌آوری در مقابل بحران، در بافت قدیم شهری (مورد پژوهی: محله فیض‌آباد کرمانشاه)، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره ۵، شماره 18، صفحه ۲۳-۳۴.

11. مودت،الیاس(1396)، مدل سازی ساختار شهری با رویکرد تاب آوری از منظر بحران زلزله مطالعه موردی: شهر ایلام، رساله دکترا، به راهنمایی دکتر سعید ملکی و دکتر سعید امان­پور، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز.

12. Agudelo- Vero,H, Claudia,M and Eguchi, G(2012), Harvesting urban resources towards more resilient cities,In Resoureces, Conservation and Recycling.

13. Arefi, M.(2011),Design for Resilient Cities, reflections from a studio,In:Banerjee,Tidib and Loukaitou- Sideris, Companion to Urban Design, Routledge,Abingdon.

14. Boston, M.(2017), Building Resilience Through Design: Improving Post-Earthquake Function of Hospital, Ph.D Thesis, Advisor Judith Mitrani, Department Of Civil Engineering, Johns Hopkins University.

15. Folke, C.(2006). "Resilience: The emergence of a perspective for social ecological systems analyses", Global Environmental Change 16, 3, Pp. 253-267.

16. Jabareen, Y(2014),Planning the resilient city: Concepts and Strategies for coping with climate change and environmental risk. In:Cities, In press, Retrieved from: htt://dx.doi.org.ezp.sub.su.se/10.1016/j.cities.2012.05.004.

17. Karlinsky, S., (2010), “The Resilient City Part 1: Before the Disaster”, Urbanist 479, pp. 4-21.

18. Kelin, R.J. & F. Nicholls, (2003), "Thomalla, Resilience to natural hazards: how useful is this concept?" Environmental Hazards, 5, 1-2 Pp. 35- 45.

19. Norman, V. L., Eduardo, O., Jamele, R., and Christiaensen, L., (2012), “Natural Disasters and Growth: Going Beyond the Averages”, World Development. Vol. 40, Issue 7, July 2012, pp. 1317–1336.

20. Norris S.P. et al. (2008). Community resilience as a metaphor, theory, set of capacities, and strategy for disaster readiness. American Journal of Community Psychology , 41 , Pp.127-150.

21. Steven J. R. (2016), A multi-scalar, mixed methods framework for assessing rural communities’ capacity for resilience, adaptation, and transformation, Journal Community Development. 124,140.

22. Suoninen, L.(2017),Leading resilient organization – Change leadership’s impact on organization resilience, Ph.D Thesis,Advisor Aion Kianto, Department Of  Knowledge Management, Lappeenranta University Of Technology.