بررسی اصول مملکت‌داری و حکومت در نهج‌ البلاغه و سیاست‌نامه(با تکیه بر امور نظامی و جنگی)

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 16، دوره 13، شماره 52، بهمن 1398، صفحه 365-392   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

غلامرضا حیدری¹؛ معصومه خالقی²

¹استادیار و عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران

²کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی و دبیر رسمی آموزش ‌و پرورش ناحیه 1 کرج

چکیده

حکومت و مملکت‌داری، از آغاز زندگی اجتماعی بشری، مورد توجه انسان‌ها بوده و از زمان‌های دور در باب این موضوع، آثاری نوشته شده است. نظر به پیوند تاریخی- دینی ما ایرانیان با اعراب، پیوند میان زبان و ادبیات فارسی و زبان و ادبیات عربی، بسی عمیق و ریشه‌دار است. تأثیر و تأثر آموزه‌های دینی، اجتماعی، اخلاقی، سیاسی و حتی تجربیات حکومتی و مملکت داری در آثار ادبی هر دو ملت، بیان‌گر این پیوند است. این پژوهش، ضمن تأکید بر این اصل که برای تحقّق اهداف و آرمان‌های حکومت، وجود حاکمی با توانمندی‌های ویژه ضروری است، توانسته است با برشمردن اصول مهم کشورداری در بخشِ نظامی و شرح و تفصیلِ این اصول، با استناد به مطالب بدست‌آمده در این دو کتاب، تأثیر شیوه کشورداری امام علی(ع) را بر روش کشورداری خواجه نظام الملک و تألیف «سیاست‌نامه» به اثبات برساند.

کلیدواژه‌ها

کشورداری؛ امور نظامی؛ نظام الملک؛ نهج البلاغه؛ سیاست‌نامه

مراجع

قرآن کریم.

نهج ‌البلاغه. ترجمه داریوش شاهین.

بابایی، محمدباقر. 1384ش، مبانی استراتژی فرهنگی از دیدگاه امام علی(ع)، تهران: نشر دوره جنگ.

بستانی، محمد. 1378ش، استراتژی نظامی امام علی(ع)، ترجمه حسن علی ‌اکبری، تهران: سازمان تحقیقات خودکفایی بسیج.

جمعی از نویسندگان. 1383ش، رفتارهای علوی و راه‌های تحقّق آن، تهران: انتشارات دانشگاه امام حسین(ع).

جهان بزرگی، احمد. 1388ش، اصول سیاست و حکومت، تهران: نشر فرهنگ و اندیشه اسلامی.

خامنه ای، سیدعلی. 1367ش، حکومت در اسلام(مقالات سومین و چهارمین کنفرانس اندیشه اسلامی)، تهران: نشر امیرکبیر.

خواجه نظام الملک، ابوعلی. 1390ش، سیرالملوک(سیاست‌نامه)، به تصحیح محمد استعلامی، تهران: نگاه.

دهخدا، علی‌اکبر. 1373ش، لغت‌نامه دهخدا، زیر نظر محمد معین و جعفر شهیدی، مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.

صدوق، محمد. 1372ش، عیون اخبار الرضا، ترجمه علی‌اکبر غفاری و حمیدرضا مستفید، دو جلدی، تهران: انتشارات جهان.

 

مقالات

خسرو بیگی، هوشنگ. 1382ش، «اندیشه‌های خواجه نظام الملک توسی در سیاست‌نامه»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، آبان، شماره 73.

دانش، موسی. 1379ش، «سیاست و حکومت در نهج البلاغه»، مجله مشکوة، پاییز و زمستان، شماره‌های68 و69.

یوسفی، غلامحسین. 1347ش، «پیر سیاست»، مجله جستارهای ادبی دانشکده مشهد، بهار و تابستان، شماره‌های 13 و14.