آیین پذیرایی از مهمان در شاهنامه فردوسی و اودیسه هومر

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 18، دوره 13، شماره 52، بهمن 1398، صفحه 415-436   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

اسفندیار نریمانی

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران

چکیده

«شاهنامه» فردوسی و «اودیسه» هومر دو نمونه از کهن‌ترین و نام‌آورترین حماسه‌های جهان و نمایش‌گر بسیاری از آیین‌های ایرانیان و یونانیان باستان هستند. آیین پذیرایی و نکوداشت مهمان یکی از آیین‌هایی است که برگزاری شایسته و درست آن، در میان مردمان دو سرزمین بسیار مهم بوده است و اجرای مراحل مختلف آن چون استقبال، شستن دست‌ها، چیدن خوان، به گرمابه بردن، آماده کردن بستر، بدرقه و... با دقت و ظرافت صورت می‌گرفت. در «شاهنامه» مراحل مختلف پذیرایی از مهمان با خرده‌بینی، گستردگی و تشریفات بسیار برگزار می‌شود. در «شاهنامه» بسته به آنکه میزبان یا میهمان، پادشاه، شاهزاده یا پهلوان باشد، این آیین به گونه‌ای دیگر بر پا می‌شود. این آیین در نزد یونانیان حتی جنبه سپند و مینوی داشته و با اساطیر و باورهای کهن آنان در پیوند بوده است. در این جستار ما با یادکرد نمونه‌هایی از پنج داستان «شاهنامه» فردوسی(فریدون، منوچهر، سیاوش، رستم و سهراب، رستم و اسفندیار) و نمونه‌هایی از «اودیسه» به سنجش و بررسی چگونگی برگزاری این آیین در این دو اثر پرداخته‌ایم.

کلیدواژه‌ها

آیین پذیرایی؛ میهمان؛ میزبان؛ اودیسه؛ شاهنامه

مراجع

حسینی. زهرا. 1388ش، اسطوره و جلوه‌های اساطیری در شاهنامه فردوسی، تهران: حق شناس.

خالقی مطلق، جلال. 1388ش، سخن‌های دیرینه، به کوشش علی دهباشی، جلد 3، تهران: افکار.

سید صادق، سید محمود و سید عمادالدین موسوی. 1391ش، آداب و آیین در شاهنامه، تهران: پژوهش‌های ادبی. انجمن علمی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی.

صفا، ذبیح الله. 1369ش، حماسه سرایی در ایران، جلد5، تهران: امیرکبیر.

فردوسی، ابوالقاسم. 1379ش، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، تهران: دایرة المعارف اسلامی.

نوروزی پناه، علی. 1368ش، فردوسی و هومر، تهران: چیستا، شماره 64.

هومر. 1379ش، اودیسه، ترجمه میر جلال الدین کزازی، تهران: مرکز.