بررسی شخصیت شناسی امام سجاد(ع) در میمیه فرزدق با توجه به دیدگاه گوردون آلپورت

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 20، دوره 13، شماره 52، بهمن 1398، صفحه 455-483   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

منصوره سادات طالب الحق¹؛ فریبرز حسینجانزاده²؛ محمد جعفری²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشمر

²استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشمر

چکیده

مدح از جمله اغراض شعری است که شاعران به وسیله آن خود و ممدوحشان را به مردم معرفی نموده و در یادها ماندگار می‌کنند. فرزدق از جمله شاعران عصر اموی است که در طول تاریخ به عنوان شاعر شیعی شناخته شده است. او قصیده میمیه خود را به مدح امام سجاد(علیه السلام) که هم عصر با این شاعر بوده‌اند، اختصاص داده و در آن به معرفی شخصیت امام پرداخته است. شیوه فرزدق در این قصیده در حیطه علم روان‌شناسی به نظریه گوردون آلپورت نزدیک است. لذا بر آن شدیم تا شیوه شخصیت‌شناسی فرزدق در قصیده میمیه را با نظریه گوردون آلپورت مقایسه و تطبیق نمائیم. در این میان روان‌شناسی به عنوان یکی از شاخه‌های علوم انسانی در بسیاری از زمینه‌ها با ادبیات تناسب موضوعی دارد و ضرورت انجام پژوهش‌های مشترک میان این دو مقوله احساس می‌گردد. در این مقاله با رویکرد نقد روانکاوانه از متن قصیده میمیه فرزدق که به مدیحه امام سجاد(علیه السلام) معروف است را مورد بررسی قرار داده تا از لابه‌لای واژگان ادبی مقصود اصلی شاعر دست یابد.

کلیدواژه‌ها

مدح؛ عصر اُموی؛ شیعه؛ نقد؛ روان‌شناسی

مراجع

ابن خلکان، احمد بن محمد بن ابی بکر. 1364ش، وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان، بیروت: دار صادر.

ابن سلام الجمحی، محمد. 1422ق/ 2001م، طبقات فحول الشعراء، بیروت: دار الکتب العلمیه.

آتش پور، سید حمید و فلور خیاطان. 1392ش، نظریه‌های شخصیت، ویراستار: احسان کاظمی، خوراسگان: دانشگاه آزاد اسلامی.

اصفهانی، علی بن الحسین ابوالفرج. 1994م، 1415ق، الأغانی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

امین، محسن. 1403ق، اعیان الشیعه، جلد 5، بیروت: دار التعارف.

ایگلتون، تری. ۱۳۶۸ش، پیش درآمدی بر نظریه ادب، ترجمه عباس مخبر، تهران: شرکت نشر مرکز.

البستانی، کرم. ۱۴۰۴ق، دیوان الفرزدق، بیروت: دار صادر.

بشیری، ابوالقاسم و مجتبی حیدری. 1396ش، روان‌شناسی شخصیت نظریه‌های شخصیت با نگرش به منابع دینی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

جعفریان، رسول. 1374ش، تاریخ خلفا از رحلت پیامبر(ص) تا زوال امویان، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.

دوان، شولتز و آلن شولتس سیدنی. ۱۳۷۵ش، تاریخ روان‌شناسی نوین، ترجمه علی اکبر سیاسی، تهران: دوران.

دوان، شولتز و آلن شولتس سیدنی. ۱۳۸۷ش، نظریه‌های شخصیت، ترجمه یحیی سید محمدی، تهران: ویرایش.

راس، آلن. 1386ش، روان‌شناسی شخصیت(نظریه‌ها و فرایندها)، ترجمه سیاوش جمال فر، تهران: روان.

رایکمن، ریچارد. 1394ش، نظریه‌های شخصیت، ترجمه مهرداد فیروزبخت، تهران: نشر ارسباران.

زرین کوب، عبدالحسین. 1388ش، آشنایی با نقد ادبی، تهران، انتشارات سخن.

سیاسی، علی اکبر. ۱۳۷9ش، نظریه‌های شخصیت، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

سیف، علی اکبر. 1384ش، نظریه‌های شخصیت یا مکاتب روان‌شناسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

شاملو، سعید. ۱۳۷۷ش، مکتب‌ها و نظریه‌ها در روان‌شناسی شخصیت، تهران، انتشارات رشد.

شبراوی، عبدالله بن محمد بن عامر. 1385ق، الاتحاف بحب الاشراف، مصر: دار الکتاب الاسلامی.

طبری، ابی جعفر محمد بن جریر. 1879م، تاریخ الامم والملوک، بیروت: دار العلم.

عراقی، جانبهان و صادق محمود. ۱۳۷۸ش، تحلیل روان‌شناختی دین جایگاه دین در سلامت روانی، تهران: نشر طریق کمال.

عسگری، علامه سید مرتضی. 1400ق، دراسات و بحوث فی تاریخ الاسلام، قم: النشر الاسلامی.

عیلان، عمر. ۲۰۱۰م، النقد العربی الجدید، بیروت: الدار العربیة للعلوم.

فرزاد، عبدالحسین. ۱۳۸۸ش، درباره نقد ادبی، تهران: نشر قطره.

فرزدق، همام بن غالب. ۱۴۲۷ق، دیوان الفرزدق، تحقیق مجید طراد، بیروت: دار الکتاب العربی.

فیست، جس، جی، گریگوری، فیست، تامی،آن،رابرتس. 1395ش، نظریه‌های شخصیت، ترجمه یحیی سید محمدی، تهران: نشر روان.

گنجی، حمزه و مهدی گنجی. ۱۳۹۱ش، نظریه‌های شخصیت، تهران: نشر ساوالان.

لارنس و الیور جان. 1395ش، شخصیت(نظریه و پژوهش)، ترجمه محمد جعفر جوادی و پروین کدیور، تهران: آییژ.

مجلسی، محمد باقر. 1992م/1412ق، بحار الأنوار، بیروت: الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار.

محمدی، علیرضا و معصومه فارسی نژاد. ۱۳۹۵ش، نظریه‌های شخصیت، تهران: فرهنگ.

مروه، محمدرضا. ۱۴۱۱ق، الفرزدق حیاته وشعره، بیروت: دار الکتب العلمیه.

مستوفی، حمد الله بن ابی بکر. 1364ش، تاریخ گزیده، تحقیق عبدالحسین نوائی، تهران: امیرکبیر.

مشهدی فراهانی، ملکه و غلامعلی افروز. 1396ش، چکیده روان‌شناسی شخصیت(جنبه‌های روان‌شناسی شخصیت)، تهران: وانیا.

موسی، علی انور عبدالحمید. ۲۰۱۱م، علم و نفس، بیروت: دار و نهضة العربیة.

میرصادقی، جمال. ۱۳۷۶ش، عناصر داستان، تهران: انتشارات سخن.

هیل و زیگلر. ۱۳۷0ش، نظریه‌های شخصیت، ترجمه علی عسگری، ساوه: نشر ویرایش.

وولف، دیوید. ۱۳۹۰ش، روان‌شناسی دین بر‌ اساس رویکرد تجربی، ترجمه محمد دهقانی، تهران: رشد.