بازتاب‌هایی از کتاب مقدس در اشعار سهراب سپهری

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 21، دوره 13، شماره 52، بهمن 1398، صفحه 485-504   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

مریم حقی

استادیار رشته زبان و ادبیات فارسی پیام نور مرکز خوانسار

چکیده

سهراب سپهری(1307-1359) از شاعران برجسته معاصر است که در کنار دین اسلام، با سایر ادیان نیز آشنایی داشته است و همین آشنایی، شعر او را سرشار از تلمیحات متعدد و متنوع کرده است. بررسی تلمیحات در اشعار سپهری، نشان­دهنده آشنایی او با ادیان مختلف است. این آشنایی را می­توان مرهون مطالعات مداوم او در این خصوص و نیز مسافرت­های فراوان او به کشورهای مختلف دانست. یکی از خاستگاه­های عمده تلمیحات در شعر سپهری، کتاب مقدس عهد عتیق(تورات) و عهد جدید(انجیل) است. بسامد این تلمیحات در مجموعه­های نخستین، اندک است و به تدریج افزونی می­یابد. بیش‌ترین تلمیحات به کتاب مقدس در مجموعه­های «مسافر» و «حجم سبز» آمده است. تلمیحات به تورات نسبت به تلمیحات به انجیل، بسامد بیش‌تری دارد. اغلب این تلمیحات، تلمیحاتی مضمر و با وابسته­های اندک هستند. بیش‌ترین بازتاب کتاب مقدس در اشعار سپهری، مربوط به داستان آدم و حوّا و خوردن میوه ممنوعه است. هدف از این مقاله که به روش اسنادی و تحلیل محتوا انجام گرفته است، بررسی و تحلیل تلمیحات به کتاب مقدس در «هشت کتاب» سهراب سپهری است.

کلیدواژه‌ها

اساطیر؛ تورات؛ انجیل؛ سهراب سپهری؛ هشت کتاب

مراجع

قرآن کریم.

کتاب مقدس.

اقبال، فرزاد. 1386ش، «نقش تلمیح در اشعار سهراب(صفای باغ اساطیر)»، کیهان فرهنگی، فروردین و اردیبهشت 1386، شماره 246-247، صص 48-53.

اقبال، فرزاد. 1387ش، «من مسلمانم(گرایشات دینی در اشعار سهراب سپهری)»، کیهان فرهنگی، اردیبهشت 1387، شماره 359، صص 64-65.

اقبال، فرزاد. 1388ش، شرحه شرحه(شرح اشعار سهراب سپهری)، تهران: انجمن قلم ایران.

حسینی، صالح. 1375ش، نیلوفر خاموش(نظری به شعر سهراب سپهری)، چاپ چهارم، تهران: انتشارات نیلوفر.

خزائلی، محمد. 1389ش، اعلام قرآن، چاپ هشتم، تهران: امیرکبیر.

سپهری، سهراب. 1370ش، اتاق آبی به همراه دو نوشته دیگر، تهران: سروش.

سپهری، سهراب. 1384ش، هشت کتاب، تهران: مروارید.

شریفیان، مهدی و یوسف داربیدی. 1386ش، «بررسی سمبل­های سیب، کبوتر، گل سرخ و نیلوفر در اشعار سهراب سپهری»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی شهید باهنر کرمان، شماره 21(پیاپی 18).

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1390ش، با چراغ و آینه(در جست‌وجوی ریشه­های تحول شعر معاصر ایران)، تهران: سخن.

شمیسا، سیروس. 1382ش، نگاهی به سپهری، چاپ نهم، تهران: صدای معاصر.

شمیسا، سیروس. 1389ش، فرهنگ تلمیحات، چاپ دوم، تهران: میترا.

شوالیه، ژان و آلن گربران. 1382ش، فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، تهران: جیحون.

محمدی، محمدحسین. 1385ش، فرهنگ تلمیحات شعر معاصر، چاپ دوم، تهران: میترا.

مقدادی، بهرام. 1377ش، تحلیل و گزیده شعر سهراب سپهری، تهران: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی پایا.

مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. 1385ش، تفسیر نمونه، چاپ سی و دوم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

هاکس، جیمز. 1383ش، قاموس کتاب مقدس، چاپ دوم، تهران: اساطیر.

وحیدیان کامیار، تقی. 1383ش، بدیع از دیدگاه زیبایی­شناسی، تهران: سمت.

یاحقی، محمد جعفر. 1386ش، فرهنگ اساطیر و داستان­واره­ها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.