ساختارشناسی حکایت‌های تمثیلی روضۀ هشتم بهارستان از منظر مینیمالیسم

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 2، دوره 11، شماره 42، دی 1398، صفحه 43-60   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

نسرین زرگرزاده دزفولی¹؛ علی محمد موذنی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، کرج، ایران.

²استاد دانشگاه تهران، دانشکدۀ زبان و ادبیات فارسی، تهران، ایران.

چکیده

 این پژوهش به روشی تحلیلی- توصیفی، با بررسی ساختار حکایت‌های تمثیلیِ روضه‌ی هشتم بهارستان جامی از منظر مینیمالیسم، به اهّمیّت کمینه‌گرایی در تعالیم اخلاقی و وجود نوعی قرابت و خویشاوندی بین حکایت‌های تمثیلی و داستانک‌ها می‌پردازد. بر اساس یافته‌های این‌ پژوهش، ساختار حکایات تمثیلی بهارستان با مهم‌ترین عناصر داستان‌های مینیمالیستی از جمله: طرح ساده، حجم اندک، شخصیت‌های معدود و ... قابل تطبیق است. دلیل عمده‌ی کاربرد و خلق قالب داستان‌های مینیمالیستی، تأثیر بر مخاطب است. لطیفه‌ای که هدف هر نوعِ ادبی است. با مطالعۀ این پژوهش درمی‌یابیم که اندیشمندان فارسی‌زبان، سال‌ها پیش از نویسندگان غرب، علاوه بر کوتاه‌نویسی با ابتکاری دیگر، از تمثیل و زبان حیوانات نیز، برای تأثیرگذاری بیشتر بر مخاطب بهره جسته‌اند. همچنین می‌توان پی‌برد که علی‌رغم نظریه‌هایی که قالب داستان کوتاهِ کوتاه را محصول دنیای سرعتی و صنعتی غرب و تنگ‌حوصلگی خوانندگان امروزی می‌دانند، پیشینۀ کمینه‌گرایی به دنیای سادۀ شرق و آرامش تعالیم اندیشمندان این دیار برمی‌گردد. روش کار این پژوهش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه‌ای است.

کلیدواژه‌ها

حکایت تمثیلی؛ فابل؛ مینیمالیسم؛ روضه هشتم؛ بهارستان جامی

مراجع

1. ابن اثیر. (1960م- 1380ه). المثل السائر فی ادب الکاتب و الشاعر. قاهره: مطبعه نهضه مصر.
2. جامی، عبدالرحمن. (1391). بهارستان، تصحیح اسماعیل حاکمی، چاپ هفتم، تهران: اطلاعات.
3. داد، سیما. (1392). فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ ششم، تهران: مروارید.
4. شمیسا، سیروس. (1376). انواع ادبی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات فردوسی.
5. _________. (1379).  بیان و معانی، چاپ ششم، تهران: انتشارات فردوسی.
6. مستور، مصطفی. (1379). مبانی داستان کوتاه، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.
7. میرصادقی، جمال. (1390). عناصر داستان، چاپ هفتم، تهران: سخن.
8. __________ . (1376). ادبیات‌ داستانی‌: قصه،داستان کوتاه،رمان؛ تهران: انتشارات شـفا.
9. میرصادقی، جمال. ذوالقدر، میمنت.(1377). واژه‌نامۀ هنر داستان‌نویسی: فرهنگ‌ تفصیلی اصطلاح‌های ادبـیات داسـتانی، تـهران: کتاب مهناز.
10. همایی، جلال‌الدین. (1375). فنون بلاغت و صناعت ادبی، تهران: هما.
11. یونسی، ابراهیم. (1384). هنر داستان­نویسی، چاپ هشتم، تهران: نگاه.

مقالات

1. بارت، جان. (1381). سخنی کوتاه دربارۀ مینیمالیسم، کامران پارسی‌نژاد، ماهنامۀ ادبیات داستانی، مهر، شماره 61. صص61-60
2. بیگ‌زاده، خلیل. آرتا، محمد. (1395).نقد تطبیقی حکایت‌های بهارستان با داستان‌های مینیمالیستی، نشریۀ متن پژوهی، سال 20، تابستان، شماره 68.صص142-117
3. پارسی‌نژاد شیرازی، کامران. (1382). داستان کوتاه کوتاه یا داستان کارت پستال، ادبیات داستانی، آذرماه، شماره‌ 74.صص61-58
4. مؤذّنی، علی‌محمد. زرگرزاده‌دزفولی، نسرین. (1396). خویشاوندی «داستانک» و «حکایت» با نگاهی بر بهارستان جامی، پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت، سال 6، بهار و تابستان، شماره 1.صص 15-1