تصحیح متن، تفسیر فکر(بررسی شیوۀ تصحیح و تحلیل دیوان ناصر خسرو)

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 8، دوره 11، شماره 42، دی 1398، صفحه 193-216   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فیروز اسماعیل زاده¹؛ مهدی محقق^{* 2}

¹دانشجوی دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، کرج، ایران.

²استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

دیوان ناصر خسرو و با تصحیح استاد مجتبی مینوی و دکتر مهدی محقق از جمله آثار منقح متون فارسی است که با شیوۀ علمی و متد تحقیق و تصحیح فراهم آمده است. مع هذا ارزش­های این متن صرفاً در مقام تصحیح باقی    نمی­ماند، بلکه با ژرف نگری بیشتری می­توان دریافت که این دو استاد برجسته- با تبحّر در تاریخ، کلام، فلسفه و ادبیات فارسی نیز با تسلط کامل به زبان و ادب عربی- اثر ویژه­ای را باز تولید کرده­اند؛ به گونه­ای که کار تصحیح متن حاضر، علاوه بر گزارش و تحلیل به  تفسیر و حتی تأویل متمایل می­شود یا قابلیت فهم و تأویل بیشتری پیدا می­کند. آگاهی استاد مینوی از تاریخ و فرهنگ و به ویژه متن شناسی و تصحیح متن، همراه با تبحّر دکتر محقق در کلام، و آگاهی از نحله­ها و فرق اسلامی و علوم عصر، سبب شده شعر و اندیشۀ ناصر خسرو  بازنمایی واقعی­تری بیاید. کار استاد مینوی در روش شناسی و جست­و جو برای قطعیت متن با طرز دکتر محقق در شناسایی جوهر و هستی شعر ناصر خسرو، گویای دو رویکرد توأمان در متن است. نگاه دوم به متن (شیوۀ دکتر محقق) افزودن بر قابلیت فهم بیشتر به استمرار معنا و تفسیر مدد می­رساند. در جستار حاضر دو رویکرد و تبحّر ویژۀ استاد مینوی و استاد محقق در تصحیح متن با این هدف بررسی شده که تلفیق و برآیند آن می­تواند راهنمای ارزنده­ای برای محققان در حوزۀ تصحیح باشد.

کلیدواژه‌ها

دیوان ناصرخسرو؛ مجتبی مینوی؛ مهدی محقق؛ تصحیح و تحقیق؛ تفسیر و تأویل

مراجع

1. قرآن مجید، (1380) ترجمۀ علی اصغر حلبی، تهران: انتشارات اساطیر.
2. اتحاد، هوشنگ، (1385) پژوهشگران معاصر ایران 9، تهران : فرهنگ معاصر.
3. احمدی، بابک، (1372) ساختار و تأویل متن، ج 2، تهران نشر مرکز.
4. اسکیلاس، اوله مارتین، (1393) درآمدی بر فلسفه و ادبیات، ترجمۀ مرتضی نادری دره شوری، تهران: نشر اختران.
5. افشار، ایرج، (1356) پانزده گفتار دربارۀ مجتبی مینوی، تهران: کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران.
6. اقبال لاهوری، محمد، (1354) سیر فلسفه در ایران، ترجمۀ ا.ح آریان پور. تهران: موسسه فرهنگی      منطقه­ای و سازمان انتشارات بامداد.
7. بارت، رولان، (1368) نقد تفسیری، ترجمۀ محمد تقی غیاثی ،تهران: انتشارات بزرگمهر.
8. دامادی، سید محمد، (1379) مضامین مشترک در ادب فارسی و عربی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
9. گروندن، ژان، (1393) هرمنوتیک، ترجمۀ محمدرضا ابولقاسمی، تهران: نشر ماهی.
10. محقق، مهدی، (1368) تحلیل اشعارناصر خسرو، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
11. _________(1391) هشتمین بیست گفتار، تهران: دانشگاه تهران و دانشگاه مک گیل.
12. _________(1389) یاد باد آن روزگاران یاد باد، مجموعۀ «غروب فیلسوف» (یادنامۀ استاد دکتر امیرحسین آریان پور)، برلن: انتشارات افرا با همکاری انتشارات فروغ  و انتشارات دنا.
13. مهدی محقق و حمیده حجازی، (1389) شرح بزرگ دیوان ناصر خسرو، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
14. مینوی، ماه منیر، (1381) مینوی برگسترۀ ادبیات، تهران: نشرتوس.
15. مینوی، مجتبی، (1369) تاریخ و فرهنگ، تهران: انتشارات خوارزمی.
16. _________(1375) یادداشت­های مینوی، به کوشش مهدی قریب و محمدعلی بهبودی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
17. ناصر خسرو قبادیانی، ابومعین، (1332) جامع الحکمتین، تصحیح محمد معین و هنری کربن. تهران: انستیتو ایران و فرانسه.
18. _________(1384) دیوان اشعار حکیم ناصرخسرو قبادیانی، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
19. _________(1356) وجه دین، تصحیح غلامرضا اعوانی، تهران: انجمن فلسفه ایران.
20. واینسهایمر، جوئل، (1381) هرمنوتیک فلسفی و نظریۀ ادبی، ترجمۀ مسعود علیا، تهران: نشر ققنوس.

مقالات

1. محقق، مهدی، (1382) تعلیقات بر دیوان ناصر خسرو، نشریۀ نامۀ ­پارسی، سال8، شماره2. صص:241-221.