تأملی فقهی در مشروعیت مالیات بر هبه

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 2، دوره 16، شماره 58، اسفند 1398، صفحه 27-50   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2020.671693

نویسندگان

عبدالله باقری¹؛ سید محمدصادق احمدی^{* 2}؛ غلامحسین مسعود^{* 3}

¹دانشجو

²عضو هیئت علمی و استادیار گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

³عضو هیئت علمی و استادیار کروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

چکیده

   یکی از مباحث مهمی که در فقه و حقوق مطرح است و از جهات بسیار می­توان آن را مورد بررسی قرار داد بحث مالکیت خصوصی اشخاص است؛ یکی از مسائلی که در این حیطه مطرح می­شود مالیات­هایی است که به دارایی­ها و درآمد اشخاص تعلق می­گیرد؛ از جمله مالیات بر هبه که به موجب قانون مالیات­های مستقیم اشخاص مکلّف به پرداخت آن می­باشند؛ نوشتار حاضر در پژوهشی توصیفی-تحلیلی، به بررسی مشروعیت اخذ این مالیات و حدود و قیود آن بر اساس مبانی فقهی پرداخته است. نتایج تحقیق نشان می­دهد با توجه به مبانی و ادلّه­ی فقهی ذکر شده در باب مشروعیت و حدود مالیات بر هبه، قوانین موضوعه­ی مربوطه از جهاتی همچون میزان مقرر درخصوص نرخ مالیات و نیز عدم ذکر موردی که موضوع هبه از ضروریات زندگی موهوب­له می­باشد به عنوان یکی از مصادیق معافیت­های مالیات بر هبه، نیازمند بازنگری می­باشند.

کلیدواژه‌ها

هبه؛ مالیات؛ مالیات غیرثابت

مراجع

     قرآن کریم

     قانون مالیات مستقیم

1. ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد، (1410)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم.
2. ابن براج، قاضى، عبد العزیز، (1406)، المهذب (لابن البراج)، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم.  
3. ابو الصلاح، تقى الدین بن نجم الدین، (1403)، الکافی فی الفقه، کتابخانه عمومى امام امیرالمؤمنین علیه السلام، اصفهان.
4. احمدی، علی محمد و وفایی یگانه، رضا، (1391)، « بررسی میزان مالیات های اسلامی در سبد هزینه ای خانوارها و میزان اثرپذیری آن از رشد اقتصادی با استفاده از ماتریس حسابداری اجتماعی»، پژوهشنامه مالیات، شماره 16.
5. بحرانی، هاشم، (1416)، البرهان فی تفسیر القرآن، بنیاد بعثت، تهران.  
6. جعفرى، محمد تقى، (بی­تا)، منابع فقه.
7. حر عاملى، ، محمد بن حسن، (1409)، وسائل الشیعة، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم.
8. حسن­زاده، محبوبه، خوئینی، غفور، (1395)، «لایحه اصلاح قانون مستثنیات دین و شمول آن بر مستمری مددجویان کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی»، فصلنامه پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، سال دوازدهم، شماره 45.
9. حلی، مقداد بن عبد اللّه سیورى، (1425)، کنز العرفان فی فقه القرآن، انتشارات مرتضوى، قم.
10. خمینى، سید روح اللّه موسوى، (1423)، ولایت فقیه (امام خمینى)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، تهران.
11. دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، (1371)، مبانی اقتصاد اسلامی، سمت، تهران.
12. زرگوش نسب، عبدالجبار، علی محمدی، طاهر، غیبی، معصومه، (1393)، بررسی مبانی فقهی مالیات­های غیرثابت، فصلنامه پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، سال یازدهم، شماره 38.
13. سعدى، ابو جیب، (1408)، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، دار الفکر، دمشق.
14. سلاّر، حمزة بن عبد العزیز، (1404)، المراسم العلویه و الأحکام النبویه، منشورات الحرمین، قم.
15. شریف مرتضى، على بن حسین موسوى، (1415)، الانتصار فی انفرادات الإمامیة، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم.
16. شیخ مفید، محمّد بن محمد بن نعمان عکبرى، (1413)، المقنعة (للشیخ المفید)، کنگره جهانى هزاره شیخ مفید - رحمة الله علیه، قم.
17. شیرازى، سید محمد حسینى، (1413)، الفقه، القواعد الفقهیة، مؤسسه امام رضا علیه السلام، بیروت.
18. صدر، محمد باقر، (1417)، اقتصادنا، دفتر تبلیغات اسلامى - شعبه خراسان، قم.
19. طباطبایی، محمدحسین، (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم.
20. طبرسی، فضل بن حسن، (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات ناصرخسرو، تهران.
21. طبرسى، على بن حسن، (1385)، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، نجف.
22. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، (1407)، الخلاف، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم.
23. عاملى، شهید اول، محمد بن مکى، (1410)، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، دار التراث - الدار الإسلامیة، بیروت.
24. عظیم­زاده، فائزه، محمدی، اکرم، (1391)، « نقش عرف در تفسیر حقوق غیر مالی زوجین»، فصلنامه پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، سال هشتم، شماره 29.
25. علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، (1420)، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة (ط - الحدیثة)، مؤسسه امام صادق علیه السلام، قم.
26. علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، (1413)، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم.
27. فخرالدین رازی، ابوعبدالله، (1420)، مفاتیح الغیب، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
28. کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، (1407)، الکافی (ط - الإسلامیة)، دار الکتب الإسلامیة، تهران.
29. لنگرودی، محمد جعفر، (1368)، ترمینولوژی حقوق، گنج دانش، تهران.
30. مافی، همایون، حسینی، کمال، (1390)، «مبانی فقهی مستثنیات دین»، فصلنامه پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، سال هفتم، شماره 24.
31. مامقانی، عبدالله، (1349)، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ سنگی، نجف.
32. مجلسی، محمدباقر، (1403)، بحار الانوار، مؤسسه الوفاء.
33. مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، (1389)، فرهنگ­نامه اصول فقه، دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، قم.
34. محقق حلّى، نجم الدین، جعفر بن حسن، (1418)، المختصر النافع فی فقه الإمامیة، مؤسسة المطبوعات الدینیة، قم.
35. محقق حلّى، نجم الدین، جعفر بن حسن، (1407)، المعتبر فی شرح المختصر، مؤسسه سید الشهداء علیه السلام، قم.
36. محقق حلّى، نجم الدین، جعفر بن حسن، (1408)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، مؤسسه اسماعیلیان، قم.
37. محقق داماد، مصطفى، (1406)، قواعد فقه (محقق داماد)، مرکز نشر علوم اسلامى، تهران.
38. مصطفوى، حسن، (1402)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، مرکز الکتاب للترجمة و النشر، تهران.
39. مقدری امیری، عباس، عسکری، حکمت­الله، (1394)، «تعدیل قرارداد در فقه امامیه و حقوق ایران»، فصلنامه پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، سال یازدهم، شماره 41.
40. مکارم شیرازی، ناصر، (1374)، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
41. منتظرى ، حسین على، (1409)، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدوله الإسلامیه، نشر تفکر، قم.
42. نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن، (1404)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.
43. نجومى، سید مرتضى حسینى، (بی­تا)، الرسائل الفقهیه (للنجومی)، قم.
44. هومن، محمد، (1356)، فرهنگ لغت و اصطلاحات اقتصاد اسلامی، وزارت برنامه و بودجه، تهران.