بررسی تأثیرگذاری مؤلفه‌های فضای شهری بر شکل‌گیری الگوهای رفتاری (نمونه موردی منطقه 2 تهران)

آمایش محیط

مقاله 2، دوره 12، شماره 47، اسفند 1398، صفحه 23-44   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

مریم برومند¹؛ شیرین طغیانی^{* 1}؛ حمید صابری²

¹(گروه شهرسازی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران)

²(گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران)

چکیده

 
ارزیابی فضاهای شهری عموماً با تأکید بر ابعاد کالبدی و فارغ از نگاه اجتماعی صورت پذیرفته است؛ در صورتی که فضاهای شهری تنها به وسیله طراحان و برنامه­ریزان ساخته نشده بلکه در عمل از شیوه استفاده شهروندان و تصویر ذهنی آنها نیز تأثیر می­گیرند. این پژوهش با هدف واکاوی تأثیرپذیری رفتار انسان از مؤلفه­های محیطی شامل معنا، عملکرد و شکل فضای شهری انجام شده است. روش انجام این پژوهش کارکردی برگرفته از نتایج بررسی­های توصیفی- استنتاجی و اسنادی- کتابخانه­ای بوده که بر مبنای آن مدل­سازی صورت گرفته است. ارزیابی صحت و دقت فرضیات به کمک روش معادلات ساختاری SEMبه طور مشخص روش کمترین مربعات جزئی (PLS)در نرم­افزارهای Smart PLSو SPSS صورت پذیرفته است. آزمون­های خودگردان سازی (Bootstraping)، تحلیل عاملی تأییدی و تی تک نمونه­ای (t-value)در این راستا و آزمون­های شاخص اعتبار اشتراک (CV com.)، شاخص اعتبار افزونگی (CV red.)، واریانس تبیین­شده (R²)و شاخص GOFجهت نکویی برازش مورد استفاده قرار گرفتند. یافته­های پژوهش نشانگر فزونی سطح معناداری 403/3، 405/2 و 085/6 به ترتیب در ارتباط با معنا، عملکرد و شکل فضای شهری از میزان قابل قبول 96/1 و در نهایت، تأیید رابطه میان معنا، عملکرد و شکل فضای شهری بر شکل­گیری الگوهای رفتاری می­باشد.

کلیدواژه‌ها

روان‌شناسی محیطی؛ عملکرد فضای شهری؛ شکل فضای شهری؛ منطقه 2 تهران

مراجع

 

1. آلتمن، ا. 1390، محیط و رفتار اجتماعی: خلوت، فضای شخصی، قلمرو، ازدحام، ترجمه علی نمازیان، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
2. پاکزاد، ج. 1389، مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری، تهران: انتشارات شهیدی.
3. پاکزاد، ج. و بزرگ، ح. 1391، الفبای روان­شناسی محیط برای طراحان، تهران: انتشارات آرمانشهر.
4. حبیب، ف. 1385، کند و کاوی در معنای شکل شهر، نشریه هنرهای زیبا، شماره 25، 14-5.
5. حبیب، ف. 1387، جزوه درس شکل­شناسی شهری، دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاداسلامی واحد علوم و تحقیقات.
6. حبیب، ف. 1390، نقش شکل شهر در کاهش خطرات ناشی از زلزله، تهران: مؤلف.
7. رجبی امیرآباد، ر. و رحمانی، ب. 1397، ساماندهی سیمای شهری در راستای بهبود کیفیت زندگی شهر ملایر، آمایش محیط، دوره 11، شماره 40، 114-91.
8. رضوان، ش. 1375، رفتار و مدیریت، تهران: انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی.
9. سایت شهرداری منطقه 2 شهر تهران (16/10/1394) (www.region2.tehran.ir).
10. ستارزاده، د.، نقی­زاده، م. و حبیب، ف. 1387، فضای شهری، اندیشه­ای اجتماعی، علوم و تکنولوژی محیط­زیست، (4) 12، 83-173.
11. فاطمی، ن. و طبیبیان، م. (1398)، رهیافتی بر معیارهای بازآفرینی فضاهای عمومی با تأکید بر رفتار اجتماعی شهروندان (نمونه موردی خیابان­های شاخص حوزه میانی غربی شهر مشهد، آمایش محیط، شماره 46، پاییز 1398، 197-177.
12. کارمونا، م.، هیت، ت.، اک، ت. و تیسدل، ا. 1388، مکان­های عمومی، فضاهای شهری، ترجمه فریبا قرائی، مهشید شکوهی، زهرا اهری و اسماعیل صالحی، تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
13. گهل، ی. 1392، شهر انسانی، ترجمه علی غفاری و لیلا غفاری، تهران: موسسه علم معمار.
14. لنگ، ج. 1391، آفرینش نظریه معماری، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمه علیرضا عینی­فر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
15. لینچ، ک. 1391، تئوری شکل خوب شهر، ترجمه منوچهر مزینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
16. منصوری، ا. 1387، جزوه درس منظر شهری، دانشگاه تهران.
17. موحد، ع. شماعی، ع. و اسدی کلمتی، ا. 1398، سنجش کیفیت فضاهای عمومی شهری با تأکید بر خیابان رودکی و آذربایجان در محله سلسبیل شمالی منطقه 10 تهران، آمایش محیط، شماره 45، تابستان 1398، 94-71.
18. مهندسین مشاور سراوند 1384، طرح تفصیلی منطقه 2 تهران، معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران.
19. یاراحمدی، س. 1389، لبه­های شهری: بررسی نقش لبه­ها در تحقق اهداف منظر، ماهنامه منظر، شماره 11، 30-8.
    1. Altman, I. & Low, S. 1992, Place Attachment, New York- Plenum.
    2. Agnew, J. A. 1987, Place and Politics- The Geographical Mediation of State and Society. Boston- Allen & Unwin.
    3. Agnew, J. A. & Duncan, J. S. 1989, Introduction. In J. A. Agnew & J. S. Duncan, (Eds.), The Power of Place- Bringing Together Geographical and Sociological Imaginations. Boston- Unwin Hyman, pp.8-1.
    4. Arnheim, R. 1968 Gestalt psychology and artistic form, in L. L. Whyte (Editor) Aspects of Form, Lund Humphries, London, pp. 196-208.
    5. Bacon, E. 1974, Design of Cities, London: Thames & Hudson.
    6. Canter, D. 1977, The Psychology of Place, the Architectural Press, London.
    7. Carmona, M., Hrath, T. Taner, O. & Steven, S. 2003, Public Places Urban Spaces; The Dimensions of Urban Design, Axford Press. Axford.
    8. Choua, S. W. and Chen, P. Y. 2009. The Influence of Individual Differences on Continuance Intentions of Enterprise Resource Planning (ERP). International Journal of Human Computer Studies, 67 (6), pp. 484–496.
    9. Clifton, K. et al 2008, Quantitative analysis of urban form: A multidisciplinary review, Journal of Urbanism. Vol.1, No.1, March 2008, pp 17-45.
    10. Cowan, R. 2005,The Dictionary of Urbanism. Streetwise Press. London.
    11. Fornell, C. and Larcker, D. 1981. Evaluating Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error. Journal of Marketing Research, 18 (1), pp. 39−50.
    12. Gehl, I. 1987, Life between buildings, translated by J. Koch, New York.
    13. Gehl, I., Kaefer, L.J. & Reigstad, S. 2006, Close encounters with buildings, URBAN DESIGN International,11, 29–47.
    14. Greaney, D. 2016, Visualising the design of conditions for urban social sustainability, Ambiances [Online], Experiential Simulation, Online since 10 September 2015, connection on 30 September 2016. URL : http://ambiances.revues.org/618.
    15. Gieryn, T. F. 2000, A Space For Place in Sciology, Annu. Rev. Sociol, 96–26-463.
    16. Gustafson, P. 2010, International Migration and National Belonging inthe Swedish Debate on Dual Citizenship, Acta Sociologica, Vol. 48,No. 1 (Mar., 2005), pp. 5-19.
    17. Jacobs, J. 1960, The Death and Life of the Great American Cities, London, Jonathan Cape.
    18. Lang, J. 1987, Creating Architectural Theory, van Nostrand Reinhold, New York.
    19. Lynch, K. 1984, City Design and City Appearance. Principles and Practice of Urban Planning.ed. William I. Goodman and Eric C. Freund. Washington: International City Manager’s Association.
    20. Maller, A. 1998, Emerging Urban Form Types in a City of American Middle Wes, Urban Design, Vol.3, No. 2, 137 -49.
    21. Manzo, L. C. 2005, For better or worse- Exploring multiple dimensions of place meaning, Environmental Psychology 25, p 86–67.
    22. Rapaport, A. 1990, The meaning of the built environment- a nonverbal communication approach, the University of Arizona Press, Tucson.
    23. Relph, E. (1976/2008), Place and placelessness (2008 edition includes new introduction). London: Pion.
    24. Salingaros, N. 1999, Urban space and its information field, Journal of Urban Design, Vol. (4), 29- 49.
    25. Sennett, R. 2006, The Open City: Towards an Urban Age, Seventh and final edition in the series of Urban Age newspapers [online]. Available online at: http://v0.urbanage.net/0_downloads/UA_Summit_Berlin_Newspaper.pdf (consulted on November 29, 2011).
    26. Trieb, M. 1974, Stadtgestaltung – Theorie und Praxis (Urban City Design - Theory and Praxis), Düsseldorf: Bertelsmann.
    27. Van der Klis, M. & Karsten, L. (2009), Commuting partners, dual residences and the meaning of home. Journal of Environmental Psychology, Vol. 29, Issue 2, p.p. 235-45.
    28. Venturi, R. 1966, Complexity and Contradiction in Architecture, NewYork: The Museum of Modern Art.
    29. Whitehand, J.W.R. 1992, The making of the urban landscape, Oxford: Blackwell.
    30. Whyte, W.H. 1980, The Social Life of Small Urban Spaces, Washington DC: Conservation Foundation.