تحلیلی بر سیاست‌ها و قوانین زمین شهری با تأکید بر رویکرد مقابله با سوداگری در بازار زمین شهری؛ مورد پژوهی: کلان‌شهر تهران

آمایش محیط

مقاله 10، دوره 12، شماره 47، اسفند 1398، صفحه 183-206   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

منیژه لاله پور^*

(استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه مراغه) هیأت علمی

چکیده

 
 سیاست‌­ها و قوانین زمین شهری، عموماً در جهت تخصیص بهینه منابع موجود زمین می‌باشد. خرید و فروش بدون محدودیت زمین در بازار و عدم دریافت اضافه ارزش زمین از مالک، منجر به سرازیر شدن سرمایه­ها در این بخش و ایجاد تقاضاهای سوداگرانه می‌شود. روندی که باعث کمبود زمین و افزایش قیمت زمین‌های شهری در جریان توسعه­های شهری می‌گردد. از این رویکرد، مقاله حاضر قوانین و سیاست‌های زمین شهری را از رویکرد مقابله با سوادگری، در کلانشهر تهران به بحث گذاشته است. این تحقیق از سنخ تحقیقات توصیفی-تحلیلی و روش کلی حاکم بر تحقیق نیز روش تحلیل ثانویه است، که با استفاده از منابع کتابخانه­ای و اسنادی مرتبط با موضوع تحقیق انجام گرفته است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد، که سیاست‌ها و قوانین بخش زمین شهری نه تنها با رویکرد مقابله با سوداگری در این بخش هدف‌گذاری نشده‌اند؛ بلکه خود به جریان سوداگری در بازار زمین و مسکن شهری قوت بخشیده‌اند. ناکارآمدی نظام مالیاتی در این بخش، ضوابط تفکیک زمین و محدوده‌بندی ناکارآمد شهر در طرح‌های جامع، ناکارآمدی قوانین در محدودسازی مالکیت خصوصی زمین‌ها، نبود عزم و همت در مدیریت‌های محلی تهران برای آماده‌سازی زمین‌ها، عملکرد ضعیف دولت و شهرداری در بازیافت مجدد زمین‌ در بافت‌های فرسوده شهری؛ نتیجه سیاست‌گزاری‌های ناکارآمد در بخش زمین و مسکن و تداوم و رونق هر چه بیشتر سوداگری در بخش زمین و مسکن شهری می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

کلان شهر تهران؛ بازار زمین شهری؛ قوانین و سیاست‌های زمین؛ سوداگری

مراجع

 

1-       اطهاری، ک. 1386. بورژوازی مستغلات. ماهنامه چشم انداز ایران، 46: 59-52.   

2-       اورکاد، ب.، سروقد مقدم،ا. 1375. شهرسازی و بحران شهری در عهد محمد رضا پهلوی: در کتاب تهران پایتخت 200ساله. 457 صفحه.                                                          3- ابراهیم پور، م. 1396. سیاست­های نوسازی: به نام ساکنان بافت فرسوده، به کام سوداگران زمین و مسکن. (https:// anthropologyandculture.com)

4-       پویا، م.ک.، توکلی نیا، ج.، صرافی، م.، فنی، ز. 1396. تحلیلی بر برنامه­های توسعه زمین شهری با تأکید بر رویکرد حکمروایی خوب زمین، مورد: کلانشهر تهران. فصلنامه اطلاعات جغرافیایی سپهر، دوره ۲۶: ۷۶-۵۷.

5-       خبرگزاری خانه ملت. 1396. http://www.icana.ir)).

6-        سامانه قوانین و مقررات مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی:

( http://tarh.majlis.ir).

7-       سایت خبری- تحلیلی اقتصاد نیوز: (WWW. Eghtesadnews.com).

8-       سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور. سالنامه آماری سال 1365 استان تهران.

9-       سیاف­زاده، ع. ۱۳۹۲. مدیریت شهری کلانشهر تهران (فرصت­ها و چالش­ها). چاپ اول. انتشارات امیرکبیر. 288 صفحه.

10-   عدلی­پور، ص.، میر محمد تبار، ا.، یزد خواستی.، ب. ۱۳۹۴. تحلیل ثانویه تحقیقات موجود درباره شبکه اجتماعی فیس بوک، جوانان ایرانی و نظم جامعه. مجله دین و ارتباطات، ۲: ۱۱۶-۸۷.

11-   غمامی، م.، خاتم، ا.، اطهاری، ک. ۱۳۸۶. مدیریت یکپارچه و حل مسئله اسکان غیررسمی. انتشارات شهیدی. 224 صفحه.

12-   کمالان، م. 1390. قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران. چاپ اول. انتشارات کمالان.280 صفحه.

13-   طیب نیا، ع.، زاهدی خوزانی، ک. 1390. ارائه الگوی مناسب برای اجرای مالیات بر ارزش زمین در ایران. پژوهشنامه مالیات، 10: ۱۲۰-۹۷.

14-   دوبل، و. 1376. مفاهیم مالکیت زمین شهری. ترجمه عبدلله کوثری. مجموعه مقالات سیاست زمین شهری. انتشارات سازمان ملی زمین و مسکن. تهران.

15-   رفیعیان، م. 1389. زمین شهری، کاربری، توسعه: تأملی بر الگوهای نوین برنامه­ریزی و مدیریت تغییرات کاربری زمین شهری. ماهنامه منظر، 10: 46-42.

16-    روزنامه دنیای اقتصاد. (1397). https://www.donya-e-eqtesad.com.

17-   عبده تبریزی،ح. ۱۳۹۶. سیاست­های بهینه عرضه زمین. هفدهمین همایش سیاست­های توسعه مسکن. وزارت راه و شهرسازی.

18-   کامروا، م. ع. 1386. مقدمه ای بر شهرسازی معاصر ایران. انتشارات دانشگاه تهران. 220 صفحه.

19-    کارگزاری مشاوران سهام. 1394. نگاهی اجمالی به بخش مسکن طی سال‌های قبل و پیش بینی آینده آن. 16 صفحه.

20-   لگزیان، ا. و آذری، م. 1389. بررسی و تحلیل مدیریت توسعه زمین از طریق رویکرد برنامه اصلاح مجدد زمین با تأکید بر مقوله انتقال حق مالکیت زمین. مجله مدیریت شهری، 25: 168-147.

21-   لاله­پور، م؛ کرباسی فروش، پ. 1396. تبیین دلایل نهادی-مدیریتی در شکل گیری سکونتگاههای غیررسمی، مجله آمایش محیط، 10 (36): 190-157.

22-    مفرحی،ح. خلیق، ع. 1376. مالکیت و طرح شهری. انتشارات مرسل. 168 صفحه.

23-   خزایی، م؛ رضویان، م. 1398. بافت فرسوده؛ فرصت یا تهدید مدیریت شهری (نمونه موردی: بافت فرسوده شهر نهاوند)، مجله آمایش محیط، 12(46): 101-126.

24-   معاونت پژوهشی مرکز پژوهش­های مجلس. 1387. گزارش طراحی بسته مالیاتی زمین و مسکن شهری.

25-   مهدیزاده. ج. 138۴. برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران). شورای انتشارات حوزه معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی. 566 صفحه.

26-    مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه علم و صنعت ایران. 1386. سیاست زمین شهری به زبان ساده. کمیسیون اقتصادی آسیا و اقیانوسیه. 64 صفحه.

27-   ماجدی، ح. 1389. ارزیابی سیاست­های زمین شهری و مسکن در کشور. مجله اقتصاد شهر، 1(4): 99-88.

28-   ماجدی، ح. 1373. نکات کلی پیرامون مسائل شهرسازی. سیاست‌های زمین شهری و ارزیابی سیاست‌های زمین شهری در ایران. مجموعه مقالات سمینار سیاست‌های توسعه مسکن در ایران. تهران. انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی.

29-   معاونت پژوهشی مرکز پژوهشهای مجلس. (1388). سیاست زمین شهری؛ بایدها و نبایدها. 36 صفحه.

30-   مشکینی، ا؛ نورمحمدی، م؛ افتخاری، ر؛ صرافی، م. ۱۳۹۴. الگوی سیاست­گذاری مداخله دولت در مدیریت زمین شهری ایران (شهر تهران). مجله برنامه­ریزی و آمایش فضا، ۱(19): ۲۱۰-۱۸۱.

31-   محمدزاده تیتکانلو، ح. 1383. تمرکززدایی مدیریت زمین شهری در جهت تخصیص بهینه منابع. هفت شهر، 15 و 16: 49-36.

32-   مدنی پور، ع. 1381. تهران ظهور یک کلانشهر. ترجمه حمید زرآزوند. انتشارات پردازش و  برنامه­ریزی شهری. 384 صفحه.                                                     

31-   معینی، م. ۱۳۹۲. فرایندهای توسعه شهری (طرح­ها و برنامه­ها). چاپ اول. انتشارات آذرخش. 324 صفحه.

32-   محمودی پاتی، ف.، محمدپور عمران، م. 1378. سیاست‌های مدیریت زمین شهری. انتشارات شهیدی. 144 صفحه

33-   نورمحمدی، م. ۱۳۹۲. الگوی سیاست­گذاری مداخله مناسب دولت در مدیریت زمین شهری (مطالعه موردی شهر تهران). رساله دکتر جغرافیا و برنامه­ریزی شهری. دانشگاه تربیت مدرس. 359 صفحه.

34-   نورمحمدی، م؛ مشکینی،ا؛ رکن الدین افتخاری،ع؛ صرافی، م. 1394. رهیافت نهادی در مدیریت زمین شهری، چاپ اول. انتشارات آراد کتاب. 344 صفحه.

35-   وزارت مسکن و شهرسازی. 1383. برنامه مدیریت زمین. گزارش طرح جامع مسکن.

36-     وزارت راه و شهرسازی. 1396. http://news.mrud.ir.

37-   هاشمی. ف. 1374. سیاست زمین و تأثیر آن در توسعه مسکن. مجموعه مقالات سمینار سیاست­های توسعه مسکن در ایران. جلد دوم. تهران. انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی.

38-   هرولد. ب.، دانکرلی و دیگران. 1376. سیاست زمین شهری. ترجمه عبدلله کوثری. تهران. انتشارات سازمان ملی زمین و مسکن. دفتر برنامه ریزی اقتصاد مسکن. 287 صفحه.

39-  George, H. 1879. Progress and poverty. Fiftieth Anniversary Edition. Robert schalkenbach Foundation. New York. 571 P.

40-  Bird, R.M. and Slack, E. 2004. International Handbook of Land and Property Taxation. Edward Elgar publishing. UK. 320 P.

41-  Brown, P. and Hepworth, M. 2002. A Study of European land Tax Systems. Cambridge. Mass: Lincoln Institute of Land Policy.412 P.