اثربخشی آموزش گروهی مبتنی بر رویکرد امید درمانی بر شادکامی و بهزیستی روانشناختی سالمندان ساکن در سراهای سالمندان مناطق 1 و 2 شهر تهران

فصلنامه روان شناسی تحلیلی شناختی

مقاله 6، دوره 10، شماره 38، آذر 1398، صفحه 77-88   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سمانه سادات طباطبایی¹؛ فرح جعفری²؛ فیروزه کیهان^{* 2}

¹استادیار و عضو هیئت علمی، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران

²دانشجوی دکتری، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران

چکیده

هدف: ﻳﻜﻲ از وﻗﺎﻳﻊ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮی ﻛﻪ در زﻧﺪﮔﻲ آدﻣﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﭘﺪﻳﺪة ﺳﺎﻟﻤﻨﺪی اﺳـﺖ و در ﻫﻤﺔ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑـﺸﺮی ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان ﺗﻌﺪاد ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از ﺟﻤﻌﻴﺖ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. بدین منظور پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر بخشی آموزش گروهی مبتنی بر رویکرد امید درمانی بر شادکامی و بهزیستی روانشناختی سالمندان انجام گردید. روش: پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل و جامعه آماری پژوهش سراهای سالمندان مناطق 1و2 شهر تهران بود، با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس 30 نفر(از 3 مرکز با میانگین سنی 65 تا70 سال) در پژوهش شرکت کردند و بصورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 15 نفر) قرار گرفتند. آزمودنی‌ها قبل و بعد از مداخله به پرسشنامه‌های شادکامی آکسفورد (1989) و بهزیستی روانشناختی ریف (1995) پاسخ دادند. گروه آزمایش تحت آموزش امید درمانی به مدت هشت جلسه 90 دقیقه‌ای بصورت هفتگی قرار گرفت و گروه کنترل هیچ مداخله ای دریافت ننمودند. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم افزار spss-19  استفاده گردید و از طریق آزمون آماری کوواریانس چند متغیری داده‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که میانگین نمرات بهزیستی روان شناختی و شادکامی در گروه آزمایش، افزایش معنی داری در مرحله پس آزمون، نسبت به گرول کنترل داشته است. نتایج تحلیل کوواریانس حاکی از آن بود که امید درمانی به شیوه گروهی میزان بهزیستی روان شناختی و شادکامی سالمندان گروه تحت مداخله را در مرحله پس آزمون به طور معناداری افزایش داده بود(01/0>P).نتیجه گیری: با توجه به یافته‌های پژوهش می توان نتیجه گرفت که آموزش گروهی مبتنی بر رویکرد امید درمانی به عنوان یکی از روش های آموزشی توسط مشاوران در سراهای سالمندان دولتی و خصوصی می‌تواند استفاده شود.

کلیدواژه‌ها

امید درمانی؛ شادکامی؛ بهزیستی روانشناختی؛ سالمندان

مراجع

اسدی، ل؛ صابری، ه. (1397). تأثیر نقاشی درمانی بر افزایش بهزیستی روانشناختی در نوجوانان تک سرپرست. فصلنامه روانشناسی تحلیلی – شناختی، 9(32): 69-59.

برک، ل. (1391). روانشناسی رشد (ترجمه ی یحیی سیدمحمدی). تهران: ارسباران. (تاریخ انتشار اثر به زیان اصلی: 2007).

بهاری، ف. (1393). مبانی امید و امیددرمانی (راهنمای امیدآفرینی). تهران: دانژه.

پروانه، ا؛ عزیزی، ک؛کریمی، پ. (1394). اثر بخشی امید درمانی بر افزایش شادکامی سالمندان، مجله روانشناسی پیری، 1(1): 47-41.

پروانه، آ؛ رسولی، آ؛ رشیدی، ع؛ گل محمدیان، م؛ رستمی نظیر، ف. (1396). اثربخشی آموزش گروهی مبتنی بر رویکرد امید درمانی بر بهزیستی روانشناختی دانش آموزان، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهشنامه تربیتی، 12(51): 18-1.

تقی پور جوان، ع؛ حسن نتاج، ف؛ شوشتری، م. (1393). مقایسه ابعاد بهزیستی روان شناختی مادران کودکان ناتوان ذهنی، تیزهوش و عادی. مجله علمی- پژوهشی پژوهش های علوم شناختی و رفتاری، سال 4، شماره 2 (7)، پاییز 93: 73-88.

رجبی، م؛ صارمی، ع. ا؛ بیاضی، م. ح. (1392). ارتباط بین الگوهای مقابله دینی با سلامت روان و شادکامی. فصلنامه روانشناسی تحولی (روانشناسان ایرانی)، 8 (32): 371-363.

رضاپور، ی؛ نصوحی، م. (1398). اثربخشی مداخله تلفیقی امید درمانی و درمان مبتنی بر سبک زندگی آدلری بر خودکارآمدی، حس انسجام و شفقت خود در زنان معلول جسمی_ حرکتی. فرهنگ مشاوره و روان درمانی (فرهنگ مشاوره)، 9 (33 ) 163 - 185.

علیپور، ا؛ نوربالا، ا.ع. (1387). بررسی مقدماتی پایایی و روایی پرسشنامه شادکامی آکسفورد در دانشجویان دانشگاههای تهران. فصلنامه اندیشه و رفتار، 5(1و2): 64-55.

فلاح چای، ر؛ خالوبی، س. ( 1395). مقایسه کیفیت زندگی و بهزیستی روانشناختی در زوجین هر دو شاغل و یکی شاغل. فصلنامه روانشنای تحلیلی – شناختی، 7( 27): 27-.19

قاسمی، ا؛ عابدی، ا؛ باغبان، ا. (1388). اثربخشی آموزش گروهی مبتنی بر نظریه ی امید اسنایدر بر میزان شادکامی سالمندان. مجله دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی دانشگاه آزاد اصفهان واحد خوارسگان، 3(12): 56-45.

کرمانی، ز؛ خداپناهی، م.ک؛ حیدری، م. (1390). ویژگی های روان سنجی مقیاس امید اشنایدر. فصلنامه روانشناسی کاربردی، سال 5، شماره 3 (19)، پاییز 1390:23-7.

کنعانی، ک؛ هادی، س؛ سلیمانی، م ؛ آرمان پناه، آ. (1393). بررسی تاثیر امید درمانی بر بهبود کیفیت زندگی، امید و بهزیستی روانشناختی مادران کودکان عقب مانده ذهنی. پرستاری کودکان، شماره 3، 34-42.

گیتی قریشی، ا. (1388). سطح امیدواری در دانشجویان سال اول و سال آخر رشته روانشناسی. اندیشه و رفتار، 12(3)، 55-45.

محمدی، اکبر. (1394). اثربخشی طرحواره درمانی بر بهزیستی روانشناختی شادکامی، و امید به زندگی سالمندان. فصلنامه روانشناسی تحلیلی – شناختی (34)6: 89-81

ﻣﻮﺣﺪی، ی؛ ﺑﺎﺑﺎﭘﻮر ﺧﻴﺮاﻟﺪﻳﻦ، ج؛ ﻣﻮﺣﺪی، م. (1393). اﺛﺮ ﺑﺨﺸﻲ آﻣﻮزش ﮔﺮوﻫﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ روﻳﻜﺮد اﻣﻴﺪ درﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ اﻓﺰاﻳﺶ اﻣﻴﺪ و ﺑﻬﺰﻳﺴﺘﻲ روان ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ داﻧﺶ آﻣﻮزان، ﻣﺠﻠﻪ روانشناسی مدرسه، 3(1): 130-116.

نریمانی، م؛ یوسفی، ف؛کاظمی، ر. (1393). نقش سبک های دلبستگی و کیفیت زندگی در پیش بینی بهزیستی روانشناختی نوجوانان مبتلا به ناتوانی یادگیری. مجله ناتوانیهای یادگیری، 3(4): 142-124.

نقدی، م؛ عناصری، م. (1397).اثربخشی امید درمانی بر بهزیستی روانشناختی و تاب آوری در بیماران مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه. روان پرستاری، 6 (4 )49 -55.

Ahmadvand, Z.& Heidarinasab, L.& Shairi MR. (2012). Prediction of psychological well- being based on the components of mindfulness. Health Psychology 2012 1 (2) (60-69)

Ahmadi, S.& Mohammadi, F.& Fallahi, M.& Reza Soltani P. (2015). The effect of sleep restriction of quality on sleep in the lders.Iranian gournal of Ageing. 2015;5 (16): 7-15.

Argyle, M.& Martin, M.& Crossland, J. (1989). Happiness as a function of personality and social encounters. In J. P. Forges& R. J. Innes (Eds.), Recent Advances in Social Psychology: An International Perspective (pp. 189-203). London: Oxford.

Anand P. (2016). Happiness Explained. Oxford University Press.

Bays C. (1995). Older Adults Descriptions of Hope after Stroke, PhD Thesis, Cincinnati, Cincinnati, University of Houisville School of Nursing.

Diener, E.& Oishi, S. & Lucas R. E. (2003).Personality, culture, & subjective well-being: Emotional and cognitive evaluation of life, Annual Review of psychology, 54(17), 403-425.

Garcia, J. A.& Sisin, K. G. (2012). Locus of hope and subjective well-being. International Journal of Research Studies in Psychology, 1(3), 53- 58.

Jokar, B. (2007). Relationship between goal- oriented and happiness in Persian, Journal of psychology, 2(5), 35-53

Kavradim, S. T.& Ozer, Z. C.& Bozcuk, H. (2013). Hope in people with cancer: a multivariate analysis from Turkey. Journal of advanced nursing, 69(5), 1183- 1196.

King, A. (2006). Positive Affect and the Experience of Meaning in Life, Journal of Personality and Social Psychology, 90(1), 179- 196.

Lopez, S.J.& kerr, B.A. (2006). An open source approach to creating positive psychological practice: a comment on wong's strengths centered therapy. Psychotherapy: theory, research, practice, training, 43, 2, 147-150.

Lyubomirsky, S.& King, L. (2005). The benefits of frequent positive affect: Does happiness lead to success? Psychological bulletin, 131(6), 803-825.

Mace, C. (2008). Mindfulness and mental health. New York. Routledge press.

Marques, S.& Pais-Ribeiro, J.& Lopez, S. H. (2011). The role of positive psychology constructs in predicting mental health and academic achievement in children and adolescents: A two-year longitudinal study. Journal of happiness studies, 12(6), 1049- 1062.

Ong, A. D.& Edwards, L. M.& Bergemen, C. S. (2006). Hope as a source of resilience in later adulthood. Journal of Personality and Individual Differences, 41(4), 1263- 1273.

Owen, d. (1989). Nurses: perspective on meaning of hope in patient with positive HIV. Journal of personality, 1(16).

Raleigh, E. (1992). Sources of Hope in Chronic Illness, Oncology Nursing Forum, 19(5), 443-448.

Ryff, CD. (1995). Psychological well-being in adult life. Current Directions in Psychological Science, 4:99-104.

Seligman, MP. (2003). Authantic happiness: using the new positive psychology to realize your potential for lasting fulfillment. New York: Free Press, p: 16-27.

Shoaakazemi, M.& Momeni Javid, M.& Keramati, R.& Ebrahimi Tazekand, F. (2013). The relationship between happiness, meta-cognitive skills (self-regulation, problem-solving) and academic achievement of students in Tehran. Life Science Journal, 10(4s), 452-457.

Shum, J.& Poureslami, I.& Wiebe, D.& Doyle-Waters, MM.& Nimmon, L.& FitzGerald, JM.& et al. (2018) Airway diseases and health literacy (HL) measurement tools: a systematic review to inform respiratory research and practice. Patient Educ Couns. 2018 Apr; 101(4): 596-618.

Snyder, C. R.& Tsukasa, K. (2005). The relationship between hope and subjective wellbeing: Reliability and validity of the dispositional hope scale, Japanese version. Japanese Journal of Psychology, 76(3), 227-234.

Snyder, C.R.& McCullough, M.E. (2000). A positive psychology field of dreams. Journal of social and clinical psychology, 19, 151-160.

Sotodeh-Asl, N.& Neshat-Dust, H. T.& Kalantari, M.& Talebi, H.& Khosravi, A. R. (2010). Comparison of effectiveness of two methods of hope therapy and drug therapy on the quality of life in the patients with essential hypertension. J Clin Psychol, 2(5), 1-5.

Vazquez, C.& Hervas, G.& Rahona, J J.& Gomez, D. (2009). Psychological wellbeing gain health. Contributions of positive psychology. Annually of Clinical and Health Psychology, 5: 15-27.

Werner, S. (2012). Subjective well-being, hope, and needs of individuals with serious mental illness. Journal of Psychiatry Research, 14(2), 1-6.