مکتب جبل عامل و تحولات فرهنگی صفویه

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 1، دوره 7، شماره 23، فروردین 1399، صفحه 10-28   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/sej.2020.1884792.1211

نویسندگان

محمدرضا عبداله نسب¹؛ علی شیرخانی^{* 2}؛ مقصود رنجبر³

¹دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، قم، ایران.

²دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، قم، ایران

³استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، قم، ایران.

چکیده

 هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیرات مکتب جبل عامل در تحولات فرهنگی حکومت صفوی بود. در این راستا و با روش توصیفی-تحلیلی، ماهیت و وسعت مهاجرت عالمان جبل عامل به ایران، شکل‌گیری صفویه و ارتباط آن با فقیهان جبل عامل، تاثیرات جبل عامل بر تحولات اجتماعی صفوی و تأسیس مکتب فقهی اصفهان مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد  فقهای جبل عامل، به دلیل اتخاذ رویکرد اصولی در دستگاه فقاهتی خویش، حضوری فعال در سپهر اجتماعی صفوی اتخاذ نمودند و با تثبیت نهاد مرجعیت و ایجاد شبکه اداری علماء، جریان تصوف را به حاشیه رانده و دایره اختیارات فقها افزایش یافت، از این رو آئین‌ها و مناسک مذهبی شیعه  با قرائت فقیهانه انجام می‌شد.

کلیدواژه‌ها

جبل عامل؛ عصر صفویه؛ فقهای جبل عامل؛ مکتب فقهی اصفهان؛ اعتکاف؛ فقه شیعه

مراجع

1. اسماعیلی، محمدمهدی (1392). تطور اندیشه سیاسی تشیع در دوره معاصر. قم: نشر معارف.

2. افندی، عبدالله‌بن عیسی بیگ (1379). ریاض العلماء و حیاض الفضلاء. ترجمه محمدباقر ساعدی. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ج3.

3. آقاجری، هاشم؛ رحمتی، محمدکاظم؛ مفتخری، حسین (1389). تحول‌های دینی عصر صفویه و نقش عالمان عاملی: مطالعه موردی محقق کرکی و شهید ثانی. جستارهای تاریخی، 2: 18- 1.

4. بحرانی، یوسف (1345). لؤلؤ البحرین. نجف: دار النعمان.

5. بهشتی، ابراهیم (1390). اخباری‌گری. قم : دارالحدیث.

6. بیک روملو، حسن (1384). احسن التواریخ. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: اساطیر.

7. پورامینی، محمدباقر (1381). صفویان نماد اقتدار ایران. قم: نورالسجاد.

8. جعفریان، رسول (1391). دین و فرهنگ و سیاست در عصر صفوی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

9. خواندمیر، غیاث الدین (1331). حبیب السیر. تهران: کلاله خاور.

10. سیوری، راجر (1363). ایران در عصر صفوی. ترجمه احمد صبا. تهران: کتاب.

11. شهید ثانی (1421ق). الرسائل. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، ج2.

12. صفت گل، منصور (1381). ساخت نهاد و اندیشه دینی ایران در عصر صفوی. تهران: رسا.

13. طاهری، ابوالقاسم (1349). تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران از مرگ تیمور تا مرگ شاه عباسی. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.

14. علیدوست، ابوالقاسم؛ رهدار، احمد (1395). مناسبات فقه و سیاست در مکتب اصفهان. راهبرد فرهنگ، 36: 112-87.

15. فرهانی منفرد، مهدی (1377). مهاجرت علمای شیعه از جبل عامل به ایران در عصر صفوی. تهران: امیرکبیر.

16. فوران، جان (1383). مقاومت شکننده تاریخ تحولات اجتماعی ایران. ترجمه احمد تدین. تهران: رسا.

17. قزوینی، ابوالحسن (1367). فوائد الصفویه. تصحیح مریم میراحمدی. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

18. کروز، لوئیس (1373). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: علمی.

19. کریمی‌نیا، محمدمهدی (1384). آشنایی با مهم‌ترین مکاتب و دوره‌های فقهی شیعه. معرفت، ۹۳: 69-43

20. لاجوردی، ریو (1377). علمای جبل عامل در دولت صفویه. ترجمه مصطفی فضائلی. حکومت اسلامی، شماره 7: 234-209.

21. مافروخی، فضل بن سعده (1385). محاسن اصفهان. ترجمۀ حسین بن محمد ابی الرضا آوی. اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی اصفهان.

22. مدرسی طباطبایی، حسین (1362).  مقدمه‌ای بر فقه شیعه. ترجمه محمد آصف. مشهد: آستان قدس رضوی.

23. مطهری، مرتضی (1382). اسلام و مقتضیات زمان. تهران: صدرا.

24. مطهری، مرتضی (1386). خدمات متقابل اسلام و ایران. تهران: صدرا.

25. موحد ابطحی، حجت (1365). حوزه‌های علمیه شیعه در طول تاریخ. اصفهان: حوزه علمیه اصفهان.  

26. نیک‌زاد طهرانی، علی اکبر؛ حمزه، حسین (1395). تشیع و تاریخ اجتماعی ایرانیان در عصر صفوی. شیعه‌پژوهی، 6: 150-125.