ایضاح خوانش قرآنی "قناعت" به عنوان عاملیت بهم‌تنیدگی حیات طیبه در نهج البلاغه

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 4، دوره 10، شماره 40، اسفند 1398، صفحه 93-109   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیدعلی سیدطاهرالدینی؛ مهشید ایزدی؛ نجمه وکیلی

گروه فلسفه-تعلیم و تربیت، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز، تهران، ایران

چکیده

شیوه و نوع زیستی که خداوند به انسان معرفی می‌کند، حیات طیبه است که مظهری از حیات حقیقی خداوند است؛ حیاتی در جای جای خود پاکی و طهارت متبلور است و عاری از هر نوع خباثت و آلودگی است، از ایمان و عمل صالح شروع شده تا در مراتب کمال عبودیت، انسان را مقرّب درگاه پروردگار خویش کند. در این مقاله به بررسی هم‌سازگاری و بهم تنیدگی حیات طیبه در نهج البلاغه با توجه به تعریف و مفهوم آن پرداخته شد. از جمله شاخص‌های مد نظر حیات طیبه اعم از قناعت و عمل صالح بر اساس خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های امام علی(ع) انتخاب و ضمن ارائه توضیحات و سپس شاخص‌ها، مستند گردید.

کلیدواژه‌ها

حیات طیبه؛ نهج البلاغه؛ قناعت؛ عبودیت؛ قرآن

مراجع

قرآن کریم.

نهج البلاغه. ترجمه محمد دشتی.

ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی. 1422ق، زاد المسیر فى علم التفسیر، بیروت: دار الکتاب العربی.

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق، لسان العرب، بیروت: دار صادر.

ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. 1408ق، روض الجنان وروح الجنان فى تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.

امین، سیده نصرت. 1361ش، مخزن العرفان فى تفسیر القرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان.

آلوسی، سیدمحمود. 1415ق، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیه.

پرچم، اعظم. 1382ش، بررسى تطبیقى مسائل وحى و نبوت از دیدگاه قرآن و عهدین، اصفهان: کنکاش.

جمشیدی، اسداللّه. 1383ش، نگاهى قرآنى به حیات معنوى، تهران: کانون اندیشه جوان.

جوادی آملی، عبدالله. 1375ش، تفسیر موضوعى قرآن کریم، تهران: رجاء.

جوهری، اسماعیل بن حماد. بی تا، الصحاح التاج اللغة وصحاح العربیة، تحقیق احمد عبدالغفور عطاء، مصر: دار الکتاب العربی.

حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد. 1363ش، تفسیر اثنا عشرى، تهران: میقات.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1412ق، المفردات فى غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، بیروت: دار العلم.

سبزواری نجفی، محمد بن حبیب اللّه. 1406ق، الجدید فى تفسیر القرآن المجید، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.

سید قطب. 1412ق، فى ظلال القرآن، بیروت: دار الشرق.

شوکانی، محمد بن علی. 1414ق، فتح القدیر، بیروت: دار ابن کثیر.

طباطبائی، سیدمحمدحسین. 1417ق، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: جامعه مدرسین.

طبرسی، فضل بن حسن. 1372ش، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو.

طبرسی، فضل بن حسن. 1377ش، جوامع الجامع، تهران و قم: دانشگاه تهران و مرکز مدیریت حوزه علمیه.

طوسی، محمد بن حسن. بی تا، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

طیب، سیدعبدالحسین. 1378ش، اطیب البیان فى تفسیر القرآن، تهران: اسلام.

فخر رازی، محمد بن عمر. 1420ق، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

فراهیدی، خلیل بن احمد. 1408ق، العین، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

فضل اللّه، سیدمحمدحسین. 1419ق، من وحى القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعة والنشر.

فیروزآبادی، محمد بن یعقوب. بی تا، القاموس المحیط، بیروت: دار الجیل.

قرشی، سیدعلی اکبر. 1377ش، احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.

مدرسی، سیدمحمدتقی. 1419ق، من هدى القرآن، تهران: دار محبی الحسین.

مصطفوی، حسن. 1360ش، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

مصطفوی، حسن. 1380ش، تفسیر روشن، تهران: مرکز نشر کتاب.

مصطفوی، زهرا. 1385ش، مبانى نظرى اخلاق و تربیت اسلامى، تهران: اطلاعات.

مغنیه، محمد جواد. 1424ق، تفسیر الکاشف، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. 1374ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

مهدوی، سیدسعید. 1388ش، حیات طیبه در پرتو اخلاق، اصفهان: کیاراد.

واعظ زاده خراسانی، محمد. 1378ش، المعجم فى فقه لغة القرآن وسر بلاغته، مشهد: غوتمبرغ.

 

مقالات

پرچم، اعظم. پاییز و زمستان 1387ش، «تبیین مفاهیم و موضوعات اخلاقی در قرآن»، انجمن معارف اسلامى، ش 16-17، صص 133-149.

سلگی، مریم و زهره السادات نبوی و ابوالفضل سپاهی. 1397ش، «رابطه حیات طیّبه و قناعت از منظر قرآن و تفاسیر»، دوره 9، شماره 35، پاییز 1397، صص 143-121.