بررسی و نقد مبانی تفسیری مفسّران برجسته مذهب حنبلیه

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 14، دوره 10، شماره 40، اسفند 1398، صفحه 323-344   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

هادی رزاقی هریکنده ئی¹؛ لیلا رمضان نیاسماکوش²

¹استادیار گروه معارف دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل

²طلبه سطح 4 آموزش عالی حضرت خدیجه بابل

چکیده

پژوهش حاضر با بررسی آثار تفسیری مفسران برجسته این مذهب، از جمله احمد بن حنبل، ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب؛ به این نتیجه می‌رسد که بهره گیری از قرآن و سنت نبوی مورد توافق همه آنان در تفسیر بوده و ظاهرگرایی و حدیث گرایی را مبنای اصلی تفسیر آیات از جانب خود قرار داده‌اند. حنبلیان بر خلاف شیعه در بهره‌گیری از سنت صحابه و تابعین در تفسیر قرآن تأکید فراوان داشته و بکارگیری هرگونه اجتهاد و تأویل در تفسیر را ممنوع می‌دانند. از این رو بررسی مبانی مورد قبول حنبلیان و یافتن نقاط مشترک با شیعه، در برون رفت از اختلاف میان دو مذهب و تقریب مذاهب ضروری می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

قرآن؛ سنّت؛ ابن تیمیه؛ مبانی تفسیری؛ مذهب حنبلیه

مراجع

ابن بدران. 1410ق، المدخل إلی مذهب الامام احمد، بی جا: مؤسسة الرساله.

ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. 1408ق، التفسیر الکبیر، تحقیق: الدکتور عبد الرحمن عمیره، بیروت: بی نا.

ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. 1415ق، منهاج السنة النبویة فی نقص کلام الشیعة القدریة، الریاض: نشر مکتبة الریاض.

ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. 1426ق، مجموع الفتاوی، بیروت: مکتبه الرشد.

ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. 1427ق، درء التعارض العقل والنقل، الریاض: مکتبه الرشد- ناشرون.

ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. 1490ق، مقدمه فی اصول التفسیر، بیروت: مؤسسة الرساله.

ابن جوزی الحنبلی، ابو الفرج. 1419ق،دفع شبه التشبیه بأکف التنزیه، تحقیق: حسن السقاف، اردن: دار الامام النووی.

ابن حجر العسقلانی، احمد. 1379ق، تهذیب التهذیب، بیروت: دار المعرفه.

ابن حنبل شیبانی، احمد. 1421ق، مسند احمد بن حنبل، تحقیق: شیعب الارنووط و عادل مرشد و دیگران، بیروت: مؤسسة الرساله.

ابن حنبل شیبانی، احمد. 1422ق، العلل ومعرفة الرجال، محقق: وصی الله محمد عباس، بی جا: دار الخانی.

ابن فارس، احمد. بی تا، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.

ابن قیم جوزی، محمد ابن ابی بکر. 1410ق، تفسیر القرآن الکریم، بیروت: دار ومکتبة الهلال.

ابن قیم جوزی، محمد ابن ابی بکر. 1417ق، مختصر الصواعق المرسلة علی الجهمیة والمعطلة، تحقیق: سید ابراهیم، قاهره: دار الحدیث.

آشتیانی، محمد حسن. 1404ق، غرر الفوائد فی شرح الفرائد، قم: مکتبة آیة الله نجفی مرعشی.

الاصبهانی المدینی، ابوموسی. 1410ق، خصائص مسند الامام احمد، بی جا: مکتبه التوبه.

بلاغی، محمدجواد. بی تا، الآء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات مکتبة الوجدانی.

ذهبی، شمس الدّین محمّد بن احمد بن عثمان بن قایماز. 1406ق، سیر اعلام النبلاء، بیروت: مؤسّسة الرساله.

ذهبی، شمس الدین. 2010م، تاریخ الاسلام، تحقیق: شعیب ارنووط، بیروت: دار الکتاب العربی.

رضایی اصفهانی، محمدعلی. 1392ش، منطق تفسیر قرآن، قم: مرکز بین الملی ترجمه و نشر المصطفی(ص).

زلمی، مصطفی ابراهیم. 1392ش، خاستگاه‌های اختلاف در فقه مذاهب، ترجمه: حسین صابری، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

سجستانی، ابوبکر بن ابی داود. 1423ق، کتاب المصاحف، مصر: الناروق الحدیثه.

سوری، ابومصعب. بی تا، دعوة المقاومة الاسلامیة العالمیة، بی جا: بی نا.

شاکر، محمدکاظم. 1382ش، مبانی و روش‌های تفسیری، قم: مرکز جهانی.

شریفی، محمود. 1429ق، اسطوره التحریف(دراسة فی مسألة التحریف عند الشیعة والسنة)، تهران: نشر مشعر.

شهرستانی، محمد حسین. 1395ق، حفظ الکتاب الشریف من شبهة التحریف، بی جا: بی نا.

شوکانی، محمد بن علی. 1426ق، الرسائل السلفیة، بیروت: دار الکتاب العربی.

طباطبایی، محمد حسین. 1393ش، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات.

عبدالوهاب، محمد. 1400ق، رسالة فی الرد علی الرافضة، تحقق: الدکتور ناصرین سعد الرشید، مکه: مرکز البحث العلمی واحیاء الثرات.

علیزاده موسوی، سید مهدی. 1389ش، سلفی گری و وهابیت(تبارشناسی)، قم: پاد اندیشه.

عمید زنجانی، عباسعلی. 1373ش، مبانی و روش‌های تفسیر قرآن، تهران: وزارت فرهنگ.

قصبی، زلط. 1433ق، مباحث فی علوم القرآن، بی جا: دار الصحابه.

مزی، جمال الدین. 1413ق، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، تحقیق: بشار عواد معروف، بی جا: بی نا.

معین، محمد. 1360ش، فرهنگ فارسی، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.

مؤدب، سید رضا. 1396ش، مبانی تفسیر قرآن، قم: انتشارات دانشگاه قم.

نجارزادگان، فتح الله. 1390 الف، بررسی تطبیقی مبانی تفسیر قرآن در دیدگاه فریقین، قم: سبحان.

نجارزادگان، فتح الله. 1423ق، سلامة القرآن من التحریف وتفنید الافترائات علی الشیعة، بی جا: نشر مشعر.