تأثیر قرآن بر اشعار حسّان بن ثابت

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 19، دوره 10، شماره 40، اسفند 1398، صفحه 449-465   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمود صبوری¹؛ سیدمحمدباقر حسینی²؛ محمد جعفری²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی

²گروه زبان و ادبیات عربی، واحد کاشمر، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشمر، ایران

چکیده

حسّان بن ثابت بن المنذر به عنوان "شاعر النبی(ص)" بر تارک ادبیات عربی خوش درخشید. در این پژوهش سعی شده به تأثیر آیات قرآن در اشعار حسان بن ثابت، توجه ویژه شود، و این بررسی طبق چیدمان سور قرآنی انجام شده است. باید اذعان کرد واژه‌سرایی شاعر از دنیای محسوسات عبور می‌کند؛ تصاویر، نمادهای متعددی با حمایت روح القدوس در حیطه معنوی و مانند آن را به اوج می‌رساند و با تلوین نمادهای قرآنی به هنرنمایی می‌پردازد وتار و پود افکارش را از آسمان الهی به شکل مؤثر بر سیطره دنیا می‌گستراند.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم؛ شاعر النّبی؛ سور قرآنی؛ حسّان بن ثابت

مراجع

قرآن کریم.

ابن سعد، محمد. 1904م، الطبقات الکبری، ج‌۱، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: فرهنگ و‌ اندیشه.

ابن عبد البر، یوسف‌ بن‌ عبدالله. ۱۴۱۲ق، الاستیعاب، ج۱، بیروت: دار الجیل.

ابن‌ عساکر، علی بن حسن. ۱۹۹۵-2۰۰۱م، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۲، بیروت: چاپ علی شیری.

ابن قتیبه الدینوری، ابو محمد عبدالله بن مسلم. 1967م، الشعر والشعراء، تحقیق أحمد محمد شاکر، الطبعة 3، قاهره: بی نا.

ابن هشام، محمد عبدالملک المعافری. 1972م،السیرة النبویة، السقا وآخرون، ج1، القاهرة: مکتبة الکلیات الأزهریة. 

ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی. ۱۴۱5ق، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۲، بیروت: چاپ علی‌محمد بجاوی.

ابو الفرج الإصفهانی، علی بن الحسین. 1927م، الأغانی، القاهرة: دار الکتب المصریة.

ابوالفرج الإصفهانی، علی بن حسین. 1995م، الأغانی، الحاج محمد اغتدی ساسی، ج4، مصر: منشورات دار الفکر- دار ومکتبة الحیاة.

الأمینی، عبدالحسین احمد. 1387ق/ 1967م، الغدیر، ج2، الطبعة الثالثة، بیروت: دار الکتاب العربیة.

آمدی، حسن‌ بن بشر. ۱۴۰۲ق/ ۱۹۸۲م، المؤتلف والمختلف فی اسماء الشعراء وکناهم وألقابهم وأنسابهم وبعض شعرهم، ج۱، بیروت: بی نا.

بخاری، ابو عبدالله محمد بن اسماعیل. 1312ق، صحیح بخاری، ج5، مصر: طبع بمطبعة الکبری الأمیریة ببولاق.

البرقوقی. 1980م، شرح دیوان حسّان بن ثابت الأنصاری، بیروت: دار الأندلس للطباعة والنشر.

بروکلمان، کارل. ۱۹۷۴م، تاریخ الأدب‌ العربی، ج۱، نقله إلی ‌العربیة عبدالحلیم نجار، قاهره: بی نا.

بیهقی، ابوبکر. ۱۳۶۱ش، دلائل النبوة، ج۱، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، چ اول، تهران: علمی فرهنگی.

جمحی، محمد بن‌ سلام. ۱۹۵۲م، طبقات فحول‌ الشعراء، ج۱، قاهره: چاپ محمود محمد شاکر.

حسان بن ثابت. 1431ق/2010م، الدیوان، تحقیق محمد نعیم بربر، ط1، المکتبة العصریة: صَیدا- بیروت.

حسان بن ثابت. 1974م، الدیوان، دکتر سید حنفی حسنین، القاهرة: دار المعارف- الهیئة المصریة العامة للکتاب.

الخطیب البغدادی، ابوبکر احمد بن علی. 1349ق/ 1931م، تاریخ بغداد، ج1، الطبعة الأولی، القاهرة: بی نا.

ذهبی، شمس الدین. ۱۴۱۳ق، تاریخ الاسلام، ج۴، چ دوم، بیروت: دار الکتاب العربی.

الزرندی الحنفی، جمال الدین محمد بن یوسف. 1377ق، 1958م، نظم درر السمطین فی فضائل المصطفی والمرتضی والبتول والسبطین، الطبعة الاولی، مطبعة القضاء بالنجف.

سلیمان، محمد سلیمان. 2015م، النص الشعری بین التأثیر والتأثر، ط1، الاسکندریه: دار الوفاء للطباعة والنشر.

شُرّاب، محمد محمدحسن. 2007م، حسان بن ثابت، شاعر الرسول، الطبعة الأولی، سوریه: نشر وتوزیع دار النوادر.

شهرآشوب السروی المازندرانی، ابی جعفر رشیدالدین محمد بن علی. بی تا، مناقب آل ابی طالب، الجزء الثانی، قم: انتشارات علامه.

صدر، احمد و دیگران. ۱۳۷۵ش، دایرة المعارف تشیع، ج۶، چ چهارم، تهران: نشر محبی.

ضیف، شوقی. 1963م، تاریخ الأدب العربی العصر الإسلامی، ط7، القاهرة: دار المعارف.

ضیف، شوقی. ۱۹۷۲م، تاریخ الأدب ‌العربی، ج۲، قاهره: دار المعارف.

الطبری، احمد بن عبدالوهاب. 1387ق/ 1967م، ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی، دار الکتب العراقیة عن نسخة دار الکتب المصریة.

الکنجی الشافعی، صدر الحفاظ. بی تا، الکفایة فی مناقب علی(ع)، طبع النجف: بی نا.

کوفی، ابن اعثم. ۱۳۷۲ش، الفتوح، ترجمه مستوفی هروی، تهران: آموزش و انقلاب اسلامی.

مفید، محمد بن محمد. 1376ش، الارشاد، ج۱، قم: مکتبة بصیرتی.

النسائی، عبدالرحمن احمد بن شعیب. 1303ق/ 1886م، الخصائص فی مناقب علی بن ابی طالب، طبع فی کلکته: بی نا.