رویکرد اخلاق زیست محیطی بر اساس آیات قرآنی و مبانی حکمت صدرایی در جهت برون رفت از بحران محیط زیست

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 20، دوره 10، شماره 40، اسفند 1398، صفحه 467-486   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد کاظم رضازاده جودی¹؛ کورش حیدری²

¹استادیار گروه فلسفه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران

²دانشجوی دکتری، فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

بحران محیط زیست در قرن اخیر موجب شده است علاوه بر بازنگری در نحوه تعامل انسان با طبیعت در استفاده از علم و تکنولوژی، رجوع دوباره‌ای در مورد جایگاه انسان در جهان و اخلاق زیست محیطی در همه ادیان و رویکردهای فکری و فلسفی صورت گیرد. هرچند با توجه به اهمیت موضوع، تحقیقات بسیاری در این زمینه انجام شده، اما هدف این مقاله این است که مسأله محیط زیست از کانال اصول هستی‌شناسانه ملاصدرا و آیات قرآنی مورد بحث قرار گیرد تا همزمان با تغییر و اصلاح نگرش فرد، موجب ایجاد تغییر در رفتار او گردد.

کلیدواژه‌ها

قاعده بسیط ‌الحقیقه؛ اخلاق؛ محیط زیست؛ بحران

مراجع

قرآن کریم

نهج البلاغه. ترجمه محمد دشتی.

بیدهندی، محمد و علی کرباسی­زاده و محسن شیراوند. 1394ش، فلسفه و محیط زیست، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

پورمحمدی، علی. 1387ش، مبانی فلسفی اخلاق زیستی، با دیباچه سید مصطفی محقق داماد، تهران: مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی.

جوادی آملی، عبدالله. 1368ش، شرح حکمت متعالیه اسفار اربعه، بخش اول و دوم از جلد ششم، تهران: انتشارات الزهراء.

جوادی آملی، عبدالله. 1375ش، رحیق مختوم، شرح حکمت متعالیه، بخش 3، جلد اول، تنظیم و تدوین حمید پارسانیا، قم: مرکز نشر اسراء.

خمینی، روح الله. 1391ش، چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

رحیمیان، سعید. 1376ش، تجلی و ظهور در عرفان نظری، قم: مرکز انتشارات تبلیغات حوزه علمیه قم.

شایانفر، شهناز. 1390ش، فیض کاشانی و دو تفسیر صافی و آصفی، تهران: انتشارات خانه کتاب.

صدرالدین، محمد. 1360ش، الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة، تصحیح و تعلیق از سید جلال الدین آشتیانی، چاپ دوم، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.

صدرالدین، محمد. 1363ش، مفاتیح الغیب، ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، با مقدمه آیت الله عابدی شاهرودی، تهران: انتشارات مولی.

صدرالدین، محمد. 1375ش، مجموعه رسائل فلسفى صدر المتألهین، تحقیق و تصحیح از حامد ناجی اصفهانی، تهران: انتشارات حکمت.

صدرالدین، محمد. 1383ش، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، مقدمه سید محمد خامنه‌ای و تصحیح و تحقیق دکتر اعوانی، ج1، تهران: انتشارات بنیاد حکمت صدرا.

صدرالدین، محمد. 1981م، اسفار اربعه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

صدرالدین، محمد. بی­تا، مبدأ و معاد، ترجمه احمد بن محمد الحسینی اردکانی، به کوشش عبدالله نورانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

طباطبائی، محمدحسین. 1363ش، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، ج5، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

فولتز، ریچارد فولتز و همکاران. 1393ش، اسلام و محیط زیست، ترجمه دکتر محمد خواجه حسینی و سید شهاب­الدین معین­الدینی. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی.

کلایتون، سوزان و جین مایرز. 1390ش، روان­شناسى حفاظت از محیط زیست(درک و ترغیب مراقبت انسان از طبیعت)، ترجمه مجید صفاری نیا و همکاران، تهران: نسل فردا.

لاهیجانیان، اکرم الملوک. 1390ش، آموزش محیط زیست، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران.

محقق داماد، سید مصطفی. 1393ش، الهیات محیط زیست، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.

نصر، سیدحسین. 1391ش، دین و نظام طبیعت، ترجمه دکتر انشاءالله رحمتی، چاپ چهارم، تهران: نشر نی.

 

مقالات

بیدهندی، محمد و علی کرباسی­زاده، و محسن شیراوند. زمستان 1392ش، «بررسی و نقد نظریات اخلاقی زیست محیطی با استفاده از قاعده بسیط الحقیقه»، مجله پژوهشنامه اخلاق، دوره 6، شماره 22.