تنوع ژنتیکی صفات مختلف زراعی در ژنوتیپ‌های برنج (Oryza sativa L.)

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 5، دوره 12، شماره 42، مهر 1399، صفحه 53-65   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

نسیم رنج کش^{* 1}؛ مرتضی سام دلیری¹؛ پوریا مظلوم²؛ امیرعباس موسوی³؛ ولی الله رامئه⁴

¹گروه زراعت و اصلاح نبات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد چالوس. چالوس، ایران.

²استادیار گروه زراعت و اصلاح نبات، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.

³گروه زراعت و اصلاح نبات، دانشکده کشاورزی، واحد چالوس، چالوس، ایران

⁴دانشیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران، ساری، ایران.

چکیده

برنج یکی از مهمترین محصولات استراتژیک است که به‌عنوان غذای اصلی مردم در جهان به شمار می‌رود. در همین راستا آزمایشی با 30 ژنوتیپ بومی و اصلاح شده برنج در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال 1395-96 با چهار تکرار به اجرا درآمد. صفات مورد مطالعه، ارتفاع بوته، طول خوشه، تعداد پنجه، تعداد کل دانه، تعداد دانه پر، تعداد دانه پوک، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، شاخص کلروفیل و طول دوره رویش بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ژنوتیپ‌ها از نظر صفات مورد بررسی اختلاف معنی‌داری دارند که بر وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ‌ها دلالت دارد. نتایج مقایسات میانگین نشان داد که بیشترین میانگین تعداد کل دانه و تعداد دانه پر در خوشه متعلق به ژنوتیپ کشوری بود. نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که پنج مؤلفه اول،050/78 درصد از تغییرات کل داده‌ها را محاسبه نمودند. تجزیه خوشه‌ای به روش جفت گروه بدون وزن با میانگین حسابی (UPGMA) و با معیار فاصله اقلیدسی برای صفات مورد بررسی، ژنوتیپ‌های مورد مطالعه را در پنج گروه تفکیک کرد.

کلیدواژه‌ها

صفات کمی؛ عملکرد دانه؛ گروه‌بندی؛ تجزیه به مؤلفه اصلی؛ بای‌پلات

مراجع

ابوذری گزافرودی، ا.، ر. هنرنژاد، و  م. ح. فتوکیان. 1387. بررسی تنوع ژنتیکی ارقام برنج با استفاده از داده­های صفات مورفولوژیکی، مجله پژوهش و سازندگی، جلد 21، شماره 1 (پی آیند 78 در زراعت و باغبانی): 117-110.

شاهسواری، ع. 1389. ارزیابی لاین­های امیدبخش برنج بر اساس شاخص­های مورفولوژی، فیزیولوژی و اجزای عملکرد. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، پایان­نامه کارشناسی ارشد زراعت.

شیری، م. و ت.  بهرامپور، 1394. تجزیه اثر متقابل ژنوتیپ در محیط با استفاده از روش GGE بای پلات در هیبریدهای ذرت دانه­ای تحت شرایط مختلف آبیاری. تحقیقات غلات، 1(5): 83-94.

مظهری، م. 1383. بررسی تنوع ژنتیکی ارقام مختلف برنج بر اساس خصوصیات مورفولوژیکی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان.

مصطفوی، م.، س. حسینی­امینی، ص. و م. فیروزی.1393. بررسی پایداری عملکرد دانه لاین­ها و ارقام برنج با استفاده از روش امی (تأثیرات اصلی افزایشی و تأثیرات متقابل ضرب­پذیر). علوم گیاهان زراعی ایران. 45(3): 445-452.

مجیدی­مهر، ا.، و خوش­چهره، ح. 1396. بررسی ژنوتیپ­های مختلف برنج با استفاده از تجزیه و تحلیل چند متغیره. مجله علمی پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی. 30: 128-118.

Anis, G., A. EL-Sabagh, A. Ghareb, and I. EL-Rewainy. 2016. Evaluation of promising lines in rice (Oryza sativa L.) to agronomic and genetic performance under Egyptian conditions. International Journal of Agronomy and Agricultural Research. 3: 52-57.

Anyaoha, Ch., F. Adegbehingbe, U. Uba, B. Popoola, V. Gracen, S. Mande, E. Onotugoma, and M.  Fofana. 2018. Genetic Diversity of Selected Upland Rice Genoty pes (Oryza sativa L.) for Grain Yield and Related Traits. International Journal of Plant & Soil Science, 22(5):1-9.

Hussien, A., E. Tavakol, D.S. Horner, M. Muńoz-Amatriaín, G. J. Muehlbauer, and  L. Rossini. 2014. Genetics of tillering in rice and barley. The Plant Genome, 7(1).

Honarnejhad,  R. 2002. Study of correlation between some quantitative traits and grain yield in rice (Oryza sativa L.) using path analysis. Iranian Journal of Crop Sciences 4(1): 25-35. [In Persian with English Abstract].

Katsura, K., Y. Tsujimoto, K.I. Matsushimac, W. Dogbed, and J.I. Sakagami. 2016. Genotype-by-environment interaction analysis of rice (Oryza spp) yield in a floodplain ecosystem in West Africa. European Journal of Agronomy, 73: 152–159.

Kishore, N. S., T. Srinivas, U. Nagabhushanam, M.  Pallavi, and S. K. Sameera. 2015. Genetic variability, correlation and path analysis for yield and yield components in promising rice (Oryza sativa L.) genotypes. Bangladesh Journal of Agriculture, 13(1): 99-108.

Kandhola, S. S. and D.V.S. Panwar. 1999. Genetic divergence in rice, Annals of biology Ludhiana 15:135-39.

Lafitte, H. R., Z. K. Li, C. H. M. Vijayakumar, Y. M. Gao, Y. Shi, J. L. Xu, B. Y. Fu, S. B. Yu, A. J. Ali, J. Domingo, R. Maghirang, R.Torres, and D. Mackill.2006. Improvement of rice drought tolerance through backcross breeding:Evalution of donors and selection in drought nurseries. Field Crops Research 97: 77-86.

Lanceras, J. C., P. Griengrai. J. Boonrat. and T . Theerayut. 2004. Quantitative trait loci associated with drought tolerance at reproductive stage in rice. Plant Physiology 1: 384-399.

Lestari, A. P., B. Abdollah, A. Junaedi, and H. Aswidinnoor. 2010. Yield stability and adaptability of aromatic new plant type (NPT) rice lines. Indonesian Journal Agronomy, 38(3): 199-204.

Liping, D. and W. Jianfei. 1999. Analysis of main agronomic characters for japonica rice from taiho lake region, Journal of Nanjing Agricultural University 22:3 1-4.

Meng, T. Y., H. H. Wei, L. I. Chao, Q. G. Dai, X. U. Ke, Z. Y. Huo, and H. C. Zhang. 2016. Morphological and physiological traits of large-panicle rice varieties with high filled-grain percentage. Journal of Integrative Agriculture, 15(8): 1751-1762.

Mohaddesi, A. 2002. Study of planting data, nitrogen fertilizer and plant density on yield and yield components in rice. M.Sc. Thesis. Tehran University. 90 pp. [In Persian with English Abstract].

Navea, I. P., M. S. Dwiyanti, J. Park, B.  Kim, S. Lee, X. Huang, and J. H. Chin. 2017. Identification of quantitative trait loci for panicle length and yield related traits under different water and P application conditions in tropical region in rice (Oryza sativa L.). Euphytica, 213(2): 37.

Pasha, M., F. Paknezhad, M. R. Ardakani, A. Mohadasi, and S.Bakhshipoor. 2011. Study of genetic diversity of rice genotypes based of morphological characteristics. Proceedings of 14th National Rice conference sari. February 28.

Singh, S. K., A. Kumar, P. K. Bhati, S. Y. Dhuari, and A. Sharma. 2016. Stability analysis for grain yield and its component traits in rice. Orya. 53(2): 187- 195.

Yan, W. 2001. GGEbiplot A Windows application for graphical analysis of multienvironment trial data and other types of two-way data. Agron. J. 93: 1111-1118

Zhang, S., J. Hu, C. Yang, H. Liu, F. Yang, J. Zhou, B. K. Samson, C. Boualaphanh, L. Huang, G. Huang, J. Zhang, W. Huang, D. Tao, D. Harnpichitvitaya, L. Wade, and F. Hu. 2017. Genotype by environment interactions for grain yield of perennial rice derivatives (Oryza sativa L./Oryza longistaminata) in southern China and Laos. Field Crops Research. 207: 62–70.