تحلیل آسیب پذیری کاربری اراضی در برابر زلزله با کاربرد تلفیقی مدلهای چند متغیره (مطالعه موردی: شهرداری منطقه دو تبریز)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 9، دوره 14، شماره 4 - شماره پیاپی 49، اسفند 1398، صفحه 967-981   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

حسن محمودزاده^*

دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

مجاورت بلافصل گسل شهر تبریز با محدوده ی شهرداری منطقه دو، افزایش تعداد محلات و مناطق پرتراکم، افزایش بارگذاری‌های محیطی و اقتصادی، پیچیدگی و ازیاد فاکتورهای موثر در پهنه بندی میزان خطر زلزله و نقش مکانی آنها در تشدید اثر آن، لزوم به کارگیری روشهای چند متغیره تصمیم ساز جهت تعیین درجه آسیب پذیری را ضروری می سازد. هدف مقاله حاضر تعیین وضعیت آسیب پذیری در شهرداری منطقه دو تبریز به روش تاپسیس و سا بوده که از روش های ارزیابی چند معیاره می باشد. طی این فرآیند ابتدا شاخص های طبیعی و انسانی مورد نیاز و تاثیرگذار در قالب 15 شاخص شناسایی، تهیه و مورد استفاده قرار گرفته اند و در نهایت نقشه تلفیقی میزان آسیب پذیری منطقه دو شهرداری تبریز به ازای کاربری اراضی تولید شده است. بر اساس مدل نهایی تاپسیس و سا، از کل مساحت 83/2104 هکتاری منطقه دو حدود 61/729 هکتار در مناطق با آسیب پذیری خیلی کم تا کم در قسمتهای جنوبی، 08/350 هکتار در مناطق با آسیب پذیری متوسط در قسمتهای مرکزی و 14/1025 هکتار با آسیب پذیری زیاد تا خیلی زیاد در قسمتهای شمالی و شمال غربی قرار گرفته است. همپوشانی نقشه کاربری اراضی با نقشه پهنه بندی خطر، 400 هکتار از کاربری مسکونی را در این کلاس خطر مشخص می نماید بنابراین برنامه ریزی برای مکانیابی اماکن اسکان موقت، مقاوم سازی ساخت و سازها در طول زمان و اصلاح موقعیت استقرار کاربری های حساس نسبت به سایر کاربری ها بر اساس نقشه نهایی تحقیق بایستی انجام شود.

کلیدواژه‌ها

پهنه بندی؛ آسیب پذیری؛ زلزله؛ مدل تاپسیس و سا؛ شهرداری منطقه 2 تبریز

مراجع

Amirahamdi, A., & Abbariki, Z. (2014). Sub Zoning of Earthquake Risk in Sabzevar City Using GIS. Geography and Development Iranian Journal, 12(35), 133-152. (in Persian)

Behzadian, M., Otaghsara, S. K., Yazdani, M., & Ignatius, J. (2012). A state-of the-art survey of TOPSIS applications. Expert Systems with applications, 39(17), 13051-13069.‏

Bitelli, G., Camassi, R., Gusella, L., & Mognol, A. (2004). Image change detection on urban area: the earthquake case. In XXth ISPRS Congress, Istanbul, Turkey,7(12), 1-692.

Chu, J., & Su, Y. (2012). The application of TOPSIS method in selecting fixed seismic shelter for evacuation in cities. Systems Engineering Procedia, 3, 391-397.‏

 Dymova, L., Sevastjanov, P., & Tikhonenko, A. (2013). A direct interval extension of TOPSIS method. Expert Systems with Applications, 40(12), 4841-4847.‏

Ebrahimzadeh, I., & Kashefi, D. (2015). Crisis management and optimum placement of    

temporary residence stations by using fuzzy logic and network analysis model (ANP): piranshahr city. Geography and Environmental Hazards, 3(12), 85-104. (in Persian)

Farajzadeh, M., & Basirat, F. (2006). Zoning of sensitization geological structures against earthquake forces in Shiraz region using GIS. Geographical Research Quarterly,55, 59-72. (in Persian)

Foroughi, S., Ahadinejad Roshti, M., & Moradi, B. (2011). Assessing the vulnerability of cities against earthquakes in terms of distance from critical land uses using GIS Case study: deteriorated texture of Zanjan city. The first National Conference on Earthquake and Risk Management with Vulnerability Approach for Vital Structures and Arteries

, Tehran, Ministry of Interior, Crisis Management Organization.

Ghanbari, A., Salaki Maleki, M.A., Ghasemi, M. (2008). Zoning of Cities Level against Vulnerability to Earthquake Danger (Case Study: Tabriz City). Geography and Environmental Hazards, 5, 21-35. (in Persian)

Ghorbani, R., Mahmoodzadeh, H., & Taghipour, A.A. (2013). Lands Suitability Analysis for Urban Development in the Metropolitan Area of Tabriz; Using Analytical Hierarchy Process (AHP). Geography and Territorial Spatial Arrangement, 3(8), 1-14. (in Persian)

Habibi, K., Poorahmad, A., Meshkini, A., Asgari, A., & Nazari Adli, S. (2008). Determining the effective structural/building factors in the vulnerability of Zanjan's old urban texture using FUZZY LOGIC & GIS, Journal of Beautiful Arts, 33(33), 27-36. (in Persian)

Hajizadeh, A. (2015). Application of GIS in determining the location pattern of educational spaces in Tabriz District 4 in primary school in terms of natural hazards (floods and earthquakes). MSc thesis, Tabriz University, Tabriz, Iran. (in Persian)

Hayaty, M., Mohammadi, M. T., Rezaei, A., & Shayestehfar, M. R. (2014). Risk assessment and ranking of metals using FDAHP and TOPSIS. Groundwater and the Environment, 33(2), 157-164.‏

Khatsü, P. (2005). Urban Multi-Hazard Risk Analysis Using GIS and Remote Sensing: A Case Study of a Part of Kohima Town, India.‏

Karam, A.A. (2005). Analysis of land suitability for physical development in northwestern axis of Shiraz using multi-criteria evaluation (MCE) approach in the environment of Geographic Information System (GIS). Geographical Research Quarterly, 37(54), 93-106. (in Persian)

Karimi Kordabadi, M., & Najafi, I. (2015). Earthquake risk assessment using AHP-FUZZY hybrid model in urban security improvement (Case study: Tehran metropolitan area one). Journal of Research and Urban Planning, 6(20), 17-34. (in Persian)

Karami. M.R. (2012). Earthquake risk assessment and vulnerability of cities using geographic information systems. Case Study: Tabriz City. Ph.D. dissertation, Tabriz University, Tabriz, Iran. (in Persian)

Mahdavinejad, M.J., & Javanrudi, K. (2012). Assessment of Reducing Earthquake Damage in Transportation Networks of Tehran Case Study: The Northern Vali-Asr Street. Journal of Emergency Management, 1(1), 13-21. (in Persian)

Maleki, S., Moddat, E., & Firoozi, M.A.(2015). Social vulnerability assessment and ranking of cities in earthquake TOPSIS Model and GIS(A case study City of Yazd). The Journal of Spatial Planning, 18(3), 99-12. (in Persian)

Momeni, M. (2008). Research new topics in operations. Tehran University Press, Second Edition. (in Persian)

Pourmohammadi, M.R., & Mosayebzadeh, A. (2008). The Vulnerability of Iranian Cities Against Earthquake and the Role of Neighborhood Participation in Providing Assistance for Them. Geography and Development Iranian Journal, 6(12), 117-144. (in Persian)

Pourmohammadi, M.R., & Karami, M.R. (2015). Integration of Kernel model (KDE) and AHP Model in order to Evaluate the Earthquake Risk in Urban Squatter and Timeworn Textures by Geographic Information System (GIS) A Case Study in Tabriz (municipal areas No. 1 and 5). Journal of Geography and Planning, 18(50), 55-88. (in Persian)

Servati, M.R.,  Khezri, S., & Rahmani, T. (2010). Natural Restrictions Evaluation of the Physical Development of Sanandaj City. Physical Geography Research Quarterly, 41(67), 13-29. (in Persian)

Shieh, E., habibi, K., & Torabi, K. (2010), Investigating of Urban Streets Network Vulnerability Against Earthquake, Using of IHWP & GIS; the Case STUDY : the 6TH Zone of Tehran. Bach-E Nazar, 7(13), 35-48. (in Persian)

Shih, H. S., Shyur, H. J., & Lee, E. S. (2007). An extension of TOPSIS for group decision making. Mathematical and computer modelling, 45(7-8), 801-813.‏

Vafaian, M. (1992). Rock mechanics. University of Science and Technology Publications. (in Persian)

Zangi Abadi, A., & Tabrizi, N. (2006). Tehran earthquake and spatial vulnerability assessment of urban regions. Geographical Research Quarterly, 56, 115-130. (in Persian)