آمایش لندفرم های ژئومورفولوژیکی جهت توسعه سکونتگاه های انسانی (مطالعه موردی: شهرستان های جنوب غرب استان خراسان رضوی)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 7، دوره 14، شماره 4 - شماره پیاپی 49، اسفند 1398، صفحه 931-948   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

موسی عباسی¹؛ مظهر احمدی^{* 2}

¹دانشجوی دکترای مخاطرات ژئومورفولوژی، دانشگاه خوارزمی تهران، ایران

²دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری،دانشگاه خوارزمی تهران، ایران

چکیده

توسعه و ایجاد سکونتگاه در ارتباط مستقیم با بستر طبیعی و عوارض ژئومورفولوژی است. محدوده موردمطالعه به علت شرایط توپوگرافیکی و زمین‌شناسی دارای محدودیت‌های خاصی در مکان‌گزینی و توسعه‌ای سکونتگاه‌های انسانی می‌باشد. به‌منظور کاهش مخاطرات محدوده جنوب غرب استان خراسان رضوی و اصلاح برنامه‌های آتی توسعه و ایجاد سکونتگاه‌های انسانی، به بررسی امکان‌سنجی منطقه موردمطالعه جهت توسعه سکونتی پرداخته شد. پس از انجام بررسی‌های کتابخانه‌ای و میدانی و گزینش معیارهای مناسب، با استفاده از مدل‌ منطق فازی و به کمک نرم‌افزار GIS، مناطق مستعد جهت توسعه و ایجاد سکونتگاه تعیین گردید. در این مطالعه جهت شناسایی مناطق مستعد توسعه و ایجاد سکونتگاه بر اساس لندفرم‌های ژئومورفولوژیکی، از یازده پارامتر شیب، جهت شیب، ارتفاع، خاک، کاربری اراضی، ارتفاع، فاصله از گسل، فاصله از رودخانه، فاصله از راه ارتباطی، فاصله از سکونتگاه، ژئومورفولوژی به‌عنوان متغیرهای مستقل در شناخت توان‌ها و تنگناهای ژئومورفولوژیکی در منطقه استفاده شدند. نتایج حاصل از پهنه‌بندی بر اساس مدل فازی، نشان داد که حدود 61 درصد مساحت منطقه موردمطالعه در طبقات بسیار نامناسب و نامناسب واقع‌شده که این به معنی نامساعد بودن شرایط ژئومورفولوژیکی در این بخش از محدوده موردمطالعه جهت ایجاد و توسعه سکونتگاه‌های انسانی می‌باشند. حدود 40/16 درصد از محدوده موردمطالعه دارای شرایطی متوسط و حدود 23 درصد مساحت منطقه موردمطالعه نشان از مطلوب و مساعد بودن شرایط ژئومورفولوژیکی منطقه جهت فعالیت‌های ساخت‌وساز و ایجاد نواحی سکونتگاهی جدید می‌باشد. واحدهای مخروط افکنه‌ای و دشت‌های آبرفتی مناسب‌ترین مکان برای ایجاد و توسعه سکونتگاه می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

سکونتگاه های انسانی؛ آمایش؛ ژئومورفولوژی؛ مدل‌ فازی؛ خراسان رضوی

مراجع

Altman, D. (1994). Fuzzy set theoretic approaches for handling imprecision in spatial analysis. International Journal Geographical Information Systems, 8 (3) 271–289.

Anabstani, A.A. (2011). The role of natural factors in stability of rural settlements (case study: Sabzevar county). Geography and Environmental Planning, 40 (4), 89-104. (In Persian)

Azizi, A. A. (2004). Measuring rural development levels and identifying central villages in order to provide a suitable hierarchical model of service in villages in Farahan Negrosh, Master thesis, Department of Promotion, University of Tehran. (In Persian)

Bahrami, R. (2012). Geographical Basis, the Instability of the Environment and Rural Settlements (Case study: city of Sanandaj). Journal of Roural Research, 2(7), 145-167. (In Persian)

Chen J., Shufang Zhao, Huimin Wang. (2011). Risk Analysis of Flood Disaster Based on Fuzzy Clustering Method, Energy Procedia, 5, 1915-1919.

Esfandiari, M.  (2014). The role of geomorphologic factors in physical development of Arak city, Master thesis, Shahid Beheshti University. (In Persian)

Ghadiri-masoum M, et al. (2013). The Role of Physical Factors upon Spatial Distribution of Rural Settlements in Torbat-Jam, (4) 2, 33-54. (In Persian)

Hassani, Q. et al. (2012). Designing Fuzzy-Based Ground Water Quality Index. Journal of Health, 3 (1),18-31. (In Persian)

Kanungo, D. P., Arora, M. K., Sarkar, S. and Gupla, R. P (2006) A, Comparative study of conventional, ANN, black box, FUZZY and combined neural and FUZZY weighting procedures for landslide susceptibility zonation in darjeling Himalayas. Engineering geology. 15.

Kanungo, D. P., Arora, M. K.,Sarkar, S., Gupta,R. P., (2006) A comparative study of conventional, ANN, black box, fuzzy and combined neural and fuzzy weighting procedures for landslide susceptibility zonation in Darjeeling Himalayas. Engineering Geology, 85, 347-366.

Liu, Y., S, R. Phinn. (2003). modeling urban development with cellular automata incorporating fuzzy-set approaches. Computers, Environment and Urban Systems, 27(6), 637.658.

Mary nouni Gresswell.R.E. (2013). Spatoal and temporal patterns of debrise-flow deposition in the Oregoncoast ange. U.S.A, geomorphology, 57, 59-70.

Matkan, A. A. et al. (2010). Decisive and fuzzy decision-making in locating general class parking. Journal of Environmental Science, 6(1), 207-222. (In Persian)

Nader Sadeh, M .H. (2001). Geomorphology of urban areas. (1^th Ed). Tehran: Publication Samt. (In Persian)

Negaresh, H. (2004). Application of geomorphology in the location of cities and its implications. Geography & Development Iranian Journal,  1(1), pp1-186. (In Persian)

Pourahmad, A. et al. (2007). Using Fuzzy Algorithm and GIS to Locate Urban Equipment (Case Study: Babolsar Township Landfill). Tournal of Environmental Studies, 42, 31-42. (In Persian)

Rydin, Y., (2003). Urban and Environmental Planning in the UK. Palgrave Macmillan, Hampshire.

Saffari, A. (2000). Geomorphological capabilities and limitations of Tehran metropolis for development and safety, Ph.D. thesis, Faculty of Geographical Sciences, University of Tehran. (In Persian)

Smith, K., (1996). Environmental hazard: Chapman.

Sowlat MH. A. (2011). Novel, fuzzy-based air quality index (FAQI) for air quality assessment, Atmospheric Environment, 45, 2050-2059.

Srinivas, V. V., Shivam Tripathia, A. Ramachandra Rao, Rao S. Govindaraju. (2008). Regional flood frequency analysis by combining self-organizing feature map and fuzzy clustering, Journal of Hydrology, 348, 148-166.