تحلیل عوامل موثر بر کیفیت زندگی شهری (نمونه موردی : محلات اسلام آباد و کارمندان شهر زنجان)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 13، دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 50، فروردین 1399، صفحه 185-198   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محسن احدنژاد¹؛ سعید نجفی²؛ حجت محمدی ترکمانی^{* 3}

¹دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

³دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

پیدایش شهر به عنوان دومین انقلاب عظیم در فرهنگ انسان، پدیده اجتماعی برجسته ای است که موجب دگرگونی در روابط متقابل انسان ها با یکدیگر شد. کیفیت زندگی یک مفهوم پیچیده، چند بعدی، نسبی متاثر از زمان و مکان و ارزش های فردی و اجتماعی است که با اهداف متفاوتی در تحقیقات مختلف به کار برده می شود. هدف اصلی پژوهش تحلیل عوامل موثر بر کیفیت زندگی در محلات شهر زنجان(محلات کارمندان و اسلام آباد) است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی استفاده از منابع کتابخانه ای و داده های پیمایشی است. داده‌های جمع‌آوری شده وارد نرم‌افزارSpss شده و سپس جهت تحلیل عوامل موثر از مدل تصمیم گیری Topsis و AHP و آزمون‌ تی مستقل و تاثیرات چشمگیر معیارها از تحلیل مسیر استفاده شده است. نتایج حاصل نشان می دهد که اولاً عوامل اجتماعی، فرهنگی و مذهبی، کالبدی، اقتصادی و زیست محیطی بر کیفیت زندگی ساکنین محلات موثر بوده و ثانیاً شاخص کالبدی بیشترین میزان تاثیر را در بهبود کیفیت زندگی محلات داشته است.

کلیدواژه‌ها

کیفیت زندگی؛ شاخص کالبدی؛ محله اسلام آباد؛ محله کارمندان؛ شهر زنجان

مراجع

احدنژاد محسن وهمکاران. (1393). بررسی تطبیقی کیفیت زندگی در محلات برنامه ریزی شده و سکونتگاه های غیر رسمی شهری(نمونه کوردی: محلات کارمندان و اسلام آباد شهر زنجان). نشریه جغرافیا و برنامه ریزی، سال 20، شماره 57.

جاجرمی، کاظم و همکاران .(1385). سنجش وضعیت شاخص های کیفیت زندگی در شهر از نظر شهروندان، مطالعه موردی گنبد قابوس، مجله جغرافیا و توسعه

خادم الحسینی، احمد و همکاران .(1389).سنجش کیفیت ذهنی زندگی در نواحی شهری(مطالعه موردی : شهر نورآباد، استان لرستان)، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال اول، شماره 3.

خوراسگانی،علی(1386)، مدل پیشنهادی برای سنجش کیفیت زندگی: مطالعه موردی : شهر اصفهان. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، شماره59-58.

شماعی، علی و همکاران. (1391). تحلیل نابرابری شاخص های کیفیت زندگی در سطح محلات شهر بابلسر، فصلنامه انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، سال دهم،شماره33.

فتحعلیان، معصومه و همکاران .(1390). مطالعه تطبیقی کیفیت زندگی در بافت های خودرو و برنامه ریزی شده اسلامشهر(مورد پژوهشی قائمیه و واوان)،نشریه مطالعات تطبیقی هنر(دو فصلنامه علمی – پژوهشی)، شماره اول.

قالیباف، محمد باقر و همکاران. (1390)، ارزیابی کیفیت زندگی شهری(مطالعه موردی محله یافت آیاد)، فصلنامه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، سال نهم، شماره31.

کوکبی، افشین و همکاران. (1384).برنامه ریزی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری، تعاریف و شاخص ها، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، شماره ی دوازدهم.

موسوی، میرنجف و همکاران(1391)، ارزیابی توزیع فضایی کیفیت زندگی در محلات شهر سردشت، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری،سال سوم،شماره نهم.

نجات،سحرناز(1387)کیفیت زندگی و اندازه گیری آن. مجله اپیدمیولوژی ایران، دوره 4، شماره2. 

عنبری، موسی. (1389). بررسی تحولات کیفیت زندگی در ایران(1365 تا 1385)، فصلنامه توسعه روستایی، دوره اول، شماره 2، صص 181-149.

Costanza, R., Fisher, B., Ali, S., Beer, C, Bond, I., Boumans, R. Snapp, R. (2007). Quality of life: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective well-being. Ecological Economics. 61(2-3), 267-276.

Foo, T. S (2000). Subjective assessment of urban quality of life in Singapore (1997-1998). Habitat international. 24(1), 31-49.

Higgins, P., & Campanera, J. M. (2011). (Sustainable) quality of life in English city locations. Cities. 28(4), 290 – 299.

McCrea, R., Shyy, T.K. and Stimson, R. (2006). What is the strength of the link between objective and subjective indicators of urban quality of life? Applied Research in Quality of Life. 1(1): 79-96.

Pacione, Michael, (2003), Urban environmental quality and human wellbeing-a social geographical perspective, Landscape and Urban Planning 65 , 19–30

Pearl, d. C., Cabral, P., and Mateu, J. (2011). Mapping the Quality of life Experience in Alfama: A case study Lisbon, Portugal. In B. Murgante, O. Gervasi, A. Iglesias, D. Taniar and B. Apduhan (Eds), Computational Science and its Applications.  ICCSA 2011. vol 6782, pp. 269-283) : Springer Berlin / Heidelberg.

Protassenko, T. (1997)."Dynamics of the standard of living in St Petersburg during five years of economic reform". International Journal of Urban and Regional Research 21 (3), 445-454.

Royauela V, Surinach J, (2004). Constituents of quality of life and urban size, Social Indicators Research. 74(3) : 549-572

Salau.A (1985), “Quality of Life and City Size: an Exploratory Study of Nigeria”, Social Indicators Research, 193-203

SANTOS.L.D and MARTINS.I. (2007). MONITORING URBAN QUALITY OF LIFE: THE PORTO EXPERIENCE, social Indicators Research. 411-425.

Serag EI Din. H, et.al. (2012). Principles of urban quality of life for a neighborhood. Housing and Building National Research Center Journal.

Sirgy, M. J., Efraty, D., Siegel, P., & Lee, D. J, (2001). A new measure of quality of work life (QWI) based on need satisfaction and spillover theories. Social Indicators Research, 55(3), 241 – 302.

Tesfazghi, E. S., Matinez, J. A., and Verplanke, J. (2010). Variability of quality of life at small scales: Addis Ababa, Kirkos Sub-City. Social Indicators research. 98(2010)1, pp./3-88.

Veenhoven, R. (2002). Why social policy needs subjective indicators. Social Indicators Research. 58, pp. 33-45.

حبیبی، آرش.، ایزدیار، صدیقه.، سرافرازی، اعظم. (1393)، تصمیم‌گیری چندمعیاره فازی، انتشارات کتیبه گیل

مهدیزاده، جواد و دیگران.(1385). برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری(تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران)، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، تهران، چاپ دوم(پائیز).

نظریان، اصغر(1389) پویایی نظام شهری ایران، تهران، انتشارات مبتکران، چاپ دوم.

- Teklay,Rishan. (2012). Adaptation and Dissonance in Quality Of Life: Indicators for urban planning and policy making ,Enschede, the Netherlands, march.

غلامی، سعید(1390)، سنجش تطبیقی شاخص های کالبدی فرمال اجتماعی کیفیت زندگی در محلات شهر زنجان(نمونه های موردی محلات کوی فاطمیه (اسکان غیررسمی)، محله حسینیه(بافت فرسوده) و کوی قائم(بافت جدید))، پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه ازاد اسلامی.

مرکز آمار ایران (1390)بلوک های آماری شهر زنجان آماری.(1390)، تهران، مرکز آمار ایران.

UNDP Human Development Report, (1994), Oxford University Press, New York.