تاب‌آوری کالبدی و اجتماعی محلات مسکونی بافت تاریخی (نمونه موردی منطقه 12 تهران)

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 6، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 46، فروردین 1399، صفحه 97-116   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی کاربردی

نویسندگان

نغمه محمدپورلیما¹؛ علیرضا بندرآباد^{* 2}؛ حمید ماجدی³

¹دانشجوی دکترای شهرسازی، گروه شهرسازی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²استادیار شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

³استاد شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده عمران، هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

چکیده
تاب­آوری با توجه به وقوع سوانح طبیعی و یا انسان­ساخت در دنیای امروز از مسائل بسیار اساسی است. لیکن توجه به مفهوم تاب­آوری صرفا در ابعاد کلان فاقد کارآمدی لازم بوده و شناخت این مفهوم در سطوح خرد می­تواند به اجرایی شدن این امر کمک شایانی نماید. از آنجا که ظرف وقوع کلیه رویدادهای اجتماعی در بستر جغرافیایی و مختصات مکانی است، بین تاب‌آوری اجتماعی و ویژگی‌های مکان ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. لذا پژوهش حاضر با هدف کاربردی و توسعه­ای و به روش تحلیلی-توصیفی، نسبت به تبیین اثر متقابل شبکه­های اجتماعی و محیط کالبدی بر یکدیگر می­پردازد تا به شناخت ویژگی‌های محلات شهری تاب­آور دست یابد. براساس یافته‌های پژوهش مشخص گردید که ساکنین محلات با تاب­آوری بالا تمایل بیشتری برای برقراری رابطه با دوستان، مدارس، کسب‌وکارها و مؤسسات غیرانتفاعی محلی یا شبکه‌هایی با پیوندهای محلی متمرکز داشتند. در مقابل، ساکنین محلات با تاب­آوری کمتر تمایل داشتند از شبکه­های دولتی، دانشگاهی، نظامی و... بهره برند. همچنین نتایج نشان داد که یک محیط کالبدی می­تواند به شکل­گیری تجمع‌ها کمک کرده و باعث وابستگی به برخی مکان­ها و همچنین افزایش پیوند میان ساکنین شود. لذا توجه برنامه­ریزان شهری به چنین فضاهایی اهمیت زیادی دارد و می‌تواند به تاب­آوری بیشتر در آینده کمک کند و بازتعریف کاربردی ابعاد اجتماعی در زندگی شهری ساکنین و تبیین اصول پایه در تاب‌آوری اجتماعی می‌تواند در کنار تاب‌آوری کالبدی به ارتقا سطح محلات شهری کمک شود.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: تاب آوری؛ محلات شهری؛ تاب آوری کالبدی؛ تاب آوری اجتماعی؛ شبکه‌های اجتماعی

مراجع

Persian refrences

Farzad Behtash, Mohammad Reza. Kaynezhad, Mohammad Ali. Pirbabaei, Mohammad Taghi. Asgari, Ali. (2013). Evaluation and Analysis of Dimensions and Resiliency Components of Metropolis of Tabriz. Journal of Fine Arts, Architecture and Urban Development, Volume 18, Number 3. Pp. 33-42

Haji Babaei, Moghadad. Ghayeghamiyan, Mohammad Reza. Amini Hosseini, Kamdad. (2014). A New Model for Earthquake Risk Assessment in Urban Areas (Case Study: Tehran City). Proceedings of the Sixteenth Iranian Geophysical Conference. Pp. 220-222

Mohammad Pour, Saber. Zali, Nader. Pourahmad, Ahmad. (2016). Analysis of Vulnerability Indicators in Urban Waste Structures with the Seismic Disaster Management Approach (Case Study: Syrous District of Tehran). Human Geographic Research, Volume 48, Issue 1. P. 33-52

Saeedi Mofrad, Sanaz. Rafa'i Afshar, Happiness. (2015). Indicators for identifying a sustainable neighborhood in order to achieve spatial justice. International Conference on Modern Research in Civil, Architecture and Urban Planning. Tehran

Partovi, Parvin. Behzadfar, Mostafa Shirani, Zahra. (2016). Urban design and social resilience (case study: Jolfa neighborhood of Isfahan). Two quarterly articles of the University of Art, No. 17. P. 109-116

Yazdan, Niyaz. Motahari Z-S (2012). Evolutionary evolution of crisis management approaches (from reducing vulnerability to increasing sustainability). Second National Conference on Crisis Management: The Role of New Technologies in Reducing Accidents from Accidents; Tehran

Latin refrences

J Acevedo, Shannon. (2011). Operationalizing Neighborhood Resiliency. A Thesis for the Degree Master of Urban and Environmental Planning. ARIZONA STATE UNIVERSITY

Armour, Gaston. (2010). Communities Communicating with Formal and Informal Systems: Being More Resilient in Times of Need. Bulletin of the American Society for Information Science and Technology, 36 (5), 34-38.

Carpenter, Ann Marie. (2013). Resilience in the social and physical realms: lessons from the Gulf coast. A Dissertation in Doctorate in the School of City and Regional Planning. Georgia Institute of Technology

Cutter, Susan L., Barnes, Lindsey, Berry, Melissa, Burton, Christopher, Evans, Elijah, Tate, Eric, Webb, Jennifer. (2008). A Place-based Model for Understanding Community Resilience to Natural Disasters. Global Environmental Change, 18, 598-606.

Fishman, Robert. (2003). Urban Utopias in the Twentieth Century Ebenezer Howard, Frank Lloyd Wright, and Le Corbusier. In S. S. Fainstein & S. Campbell (Eds.), Readings in Planning Theory (Vol. Third Edition, pp. 21-60). Malden: Blackwell Publishing.

Freeman, Linton C. (1978). Centrality in Social Networks: Conceptual Clarification. Social Networks, 1, 215-239.

Healey, P. (1998). Building institutional capacity through collaborative approaches to urban planning. Environment and Planning A, 30 (9), 1531-1546.

Holling, C. S. (1973). Resilience and Stability of Ecological Systems. Annual Review of Ecology and Systematics, 4, 1-23.

Gross, Jill Simone )2008 ( “Sustainability versus Resilience: What is the global urban future and can we plan for change?”, Comparative Urban Studies, Project Woodrow Wilson International Center for Scholars and the Fetzer Institute.

Katz, P., Scully, V. J., & Bressi, T. W.. (1994). The new urbanism: Toward an architecture of community. New York: McGraw-Hill.

Lak, Azadeh (2013). Resilient Urban Design. Sofa Journal, No. 60. Pages 91-104

Lawhon, Larry Lloyd. (2009). The Neighborhood Unit: Physical Design or Physical Determinism? Journal of Planning History, 8 (2), 111-132.

Lee, Kanchyun. (2016). THE RELATIONSHIP BETWEEN URBAN SPRAWL AND DISASTER RESILIENCE: AN EXPLORATORY STUDY. A Thesis MASTER OF URBAN PLANNING. Submitted to the Office of Graduate and Professional Studies of Texas A&M University

Lin, Nan, Cook, Karen, & Burt, Ronald (Eds.). (2001). Social Capital: Theory and Research. New York: Aldine de Gruyter.

Lynch, Kevin. (1960). The Image of the City. Cambridge: The M.I.T. Press.

Miladan, Nur. (2016). Communities' contributions to urban resilience process: a case study of Semarang city (Indonesia) toward coastal hydrological risk. Architecture, space management. Universit_e Paris-Est, 2016. English

OXFORD advance learners dictionary)2005 (7th ed., Oxford university press.

Reese, Laura A., & Shields, Gary. (2000). Faith-Based Economic Development. Policy Studies Review, 17 (2-3), 84-103.

Stein, Clarence S. (1949). Toward New Towns for America. The Town Planning Review, 20 (3), 203-282.

Paton, Douglas. (2000). Emergency Planning: Integrating community development, community resilience, and hazard mitigation. Journal of the American Society of Professional Emergency Planners, 7, 109-118.

Putnam, Robert D. (2000). Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community. New York: Simon and Schuster.

Walker, Brian, Holling, C. S., Carpenter, Stephen R., & Kinzig, Ann. (2004). Resilience, Adaptability and Transformability in Social-ecological Systems. Ecology and Society, 9 (2).

Yi Li ,aus Changsha. (2016). Integrated approaches of social-ecological resilience assessment and urban resilience management. A Thesis PhD. Geographic der Georg-August University School of Science (GAUSS)

 

 

 

ارز