تأملی نشانه شناختی بر متن نظام‌نامه مدرسۀ معرفت خامنه (بر اساس نظریۀ «کنش گفتاری» جان ‌سرل و «نشانه‌شناسی عمومی» ژان مری کلن کن برگ)

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 5، دوره 12، شماره 43، فروردین 1399، صفحه 125-140   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2020.672389

نویسنده

ابوالفضل غنی زاده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور ، ایران.

چکیده

یک متن تاریخی؛ میراث ملی. فرهنگی یک جامعه است که در لایه‌های الفاظ و معانی آن با دست تاریخ رازها و رمزهای گران‌بهایی نهفته شده است. دانش «نشانه‌شناسی» و فن «تحلیل محتوا» در انتهای قرن بیستم راهکارهایی را برای درک درست از نهفتگی‌های معنایی این نوع متن‌ها فرا راه بشریت قرار داده است.
این نوشته با استفاده از دو راهکار «کنش گفتاری» «جان ‌سرل» و نشانه‌شناسی «ژان مری» متن تاریخی «نظامنامه مدرسۀ معرفت خامنه» را مورد واکاوی قرار داد.
ابتدا از پنج «کنش گفتاری ««جان ‌سرل «تعریف اجمالی ارائه شد. سپس با تعریف «هنجار عینی و ارزشی» به ساختار «مرکزمدار و مرکزگریز» زبان و کاربرد «جغرافیایی، زمانی و اجتماعی» آن اشاره رفت و بعد هر سه عکس‌العمل؛ «خاموشی، بیش تصحیحی و تلافی» مورد بحث قرار گرفت؛ تا مقدار امنیت در ارتباط هنجار رایج و هنجار موردنظر زبان معلوم گردد. سپس عبارات متن نظامنامه بر اساس هر دو نظریه یادشده مورد بررسی قرار گرفت و در پایان مشخص شد که کنش گفتاری متن به ترتیب؛ اعلامی، تعهدی یا ترغیبی است و بین هنجارهای رایج جامعه و هنجارهای ارزشی مدنظر متن، ناهمخوانی، عدم امنیت و شکاف وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

خامنه؛ نظامنامه؛ مدرسۀ معرفت؛ تحلیل محتوا

مراجع

1. .Austin, J.L. 1970.How to Do Things with Words, The William James Lectures Delivered at Harvard University in 1955. Second Edition. Edited by J. O.Urmson and Marina sbisa. Cambridge, Massachusetts: Harvard University press. First Published in 1962.
2. . Sbisa, M, 2002. Speech Acts in Context. Language and Communication 22:421.436.
3. . Greimas ALgirdas Julien. Courtes Joseph. Semiotique. Dictionnaire raisonne de la theorie du langage. Paris. Hachette,1979.
4. . Guiraud P, Etudes de Linguistipue applique.
5. . Klinkenberg Jean Marie, Precis de La semiotique generale, Bruxelles, De Boeck & Larcier, 1996.
6. . Labov William, Sociolinguistique, Paris, Ed. De Minuit, 1977.
7. . Saussure Ferdinand de, Cours de Linguistique generale, Paris, Payot, 1968.
8. .Searle, J.R, Speech Acts, Cambridge University Press, 1969.